Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Militarna i przesiedleńcza akcja przeciwko Ukraińskiej Powstańczej Armii, Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów oraz ludności oskarżanej o współpracę z partyzantami.

W ramach zakrojonych na szeroką skalę działań WP, KBW, MO i WOP przesiedlono na tereny północnej i zachodniej Polski ponad 140 tysięcy ludzi z terenów południowo-wschodniej Polski. Zniszczono też większość oddziałów ukraińskich partyzantów. Władze przejęły mienie przesiedlonych oraz własność Cerkwi grekokatolickiej i organizacji ukraińskich. Akcja „Wisła” trwała od kwietnia do lipca 1947 roku.

Masowa likwidacja Żydów w Generalnej Guberni przeprowadzona przez Niemców 1942–43, realizowana w ramach tzw. ostatecznego rozwiązania (Endlösung). Żydów zabijano na miejscu lub przewożono do ośrodków zagłady (Auschwitz , Bełżec, Majdanek, Sobibór, Treblinka), gdzie trafiali wprost do komór gazowych. Akcją kierował dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim Odilo Globocnik. W ramach Akcji Reinhard zamordowano 1,75 mln Żydów z Polski i innych krajów europejskich oraz tysiące Romów.

Akcja 14f13 stanowiła kolejny etap dyskryminacji i izolacji osób nietolerowanych z przyczyn politycznych i rasowych. Była on krokiem do czysto rasowego masowego mordu, bo w przeciwieństwie do Akcji T4, która przedstawiana była jako „łaska śmierci”, rezygnuje się w przypadku Akcji 14f13 ze wszelkich pozornych uzasadnień. Redukuje się więźniów do ich przydatności jako siła robocza. Jednocześnie do kryterii selekcji dokłada się czysto rasowe aspekty, gdy np. Żydzi i Romowie także podlegają Akcji 14f13 bez uwzględnienia ich stanu zdrowia.

http://de.wikipedia.org/wiki/Aktion_14f13 (niem.)

Organizowane w III Rzeszy masowe mordy psychicznie i fizycznie upośledzonych dzieci i dorosłych oraz pacjentów szpitali psychiatrycznych i niezdolnych już do pracy lub chorych więźniów obozów koncentracyjnych, które eufemistycznie określano mianem „eutanazji” [z gr.: lekka, bezbolesna śmierć, „śmierci z łaski”]. Nazwa odnosi się do adresu willi przy ulicy Tiergartenstraße 4 w Berlinie, w której od 1940 do 1945 roku znajdowała się kancelaria centrali organizacji bezpośrednio podlegającej Führerowi.

Pomnik ze stalowych płyt autorstwa Richarda Serry ku pamięci ofiar akcji T4 umieszczony w 1986 r. w miejscu nieistniejącego budynku przy Tiergartenstraße 4 w Berlinie

W ramach Akcji T4 pomiędzy październikiem 1939 roku a sierpniem 1941 roku zabito przeszło siedemdziesiąt tysięcy fizycznie i psychicznie upośledzonych osób — przy użyciu gazów trujących, w specjalnie urządzonych ośrodkach zabijania w Bernburg, Brandenburg, Grafeneck, Hadamar, Hartheim/Linz i Sonnenstein/Pirna.

Do 1945 roku, już w sposób zdecentralizowany, pozbawiono życia dalsze dwieście tysięcy ofiar — przy wykorzystaniu zastrzyków z trucizną, przez pozbawienie pokarmu, rozstrzelania – również tysiące pacjentów żydowskich, więźniów obozów koncentracyjnych (specjalne traktowanie 14f13) oraz osób upośledzonych w Polsce i w Związku Radzieckim.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Akcja_T4

Annelies Marie „Anne” Frank (ur. 12 czerwca 1929 we Frankfurcie nad Menem, zm. luty lub marzec 1945 w Bergen-Belsen) – żydowska dziewczyna, autorka dziennika, zmarła w obozie koncentracyjnym po ponad dwuletnim ukrywaniu się w Amsterdamie.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Anna_Frank

Podziemna organizacja stworzona w 1942 w getcie w Białymstoku; organizowała ucieczki z getta oraz gromadziła broń, przygotowując się do podjęcia walk z Niemcami. Od lutego 1943 roku przeprowadziła wiele ataków na działające na terenie getta oddziały niemieckie. 16 sierpnia 1943, w obliczu ostatecznej likwidacji getta, wznieciła powstanie, dowodzone przez Mordechaja Tenenbauma i Daniela Moszkowicza, które po kilku dniach izolowanego oporu, zakończyło się klęską i samobójczą śmiercią przywódców.

 

Uprzedzenie, postawa wrogości, niechęć w stosunku do Żydów i ludzi pochodzenia żydowskiego, postrzeganych jako grupa religijna, etniczna lub rasowa; także pogląd, ideologia uzasadniające wykluczanie Żydów i ludzi pochodzenia żydowskiego.

Antysemityzm manifestował się w historii Europy począwszy od średniowiecza do XX wieku w różnych formach: dyskryminacji i prześladowań (getta), wypędzeń, wrogich wystąpień (pogromy).

Począwszy od XIX wieku przybrał formę ideologii politycznej postulującej wykluczenie Żydów i ograniczenie ich praw. Najbardziej ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do zagłady narodu żydowskiego w okupowanej Europie.

Antysemityzm osiągnął swoje apogeum w latach 30, w niemieckiej III Rzeszy, gdzie był jądrem oficjalnej ideologii państwowej. Wprowadzono tam stopniowo serię ustaw ograniczających udział Żydów niemieckich w życiu gospodarczym i politycznym. Po 1939 rozpoczęto działania w celu wymordowania wszystkich Żydów w Niemczech i na terytoriach Europy kontrolowanych przez III Rzeszę. W styczniu 1942 w czasie konferencji w Wannsee zapadła decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” („die Endlösung der Judenfrage”).

Pełna nazwa Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona, została utworzona 28 stycznia 1918, od 23 lutego 1946 – nazwana Armia Sowiecką, stosowane również polskie tłumaczenie: Armia Radziecka – to siły zbrojne Rosji radzieckiej i Związku Radzieckiego, istniejące do grudnia 1991. Od 1992 roku obowiązująca nazwa: Wojska Federacji Rosyjskiej.

Konspiracyjna organizacja wojskowa działająca w okresie II wojny światowej na obszarze państwa polskiego, podlegająca Naczelnemu Wodzowi i rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie; utworzona w wyniku przekształcenia Służby Zwycięstwu Polski (powołanej 27 września 1939), w Związek Walki Zbrojnej (13 listopada 1939), przemianowany 14 lutego 1942 na AK.

Kolejnymi dowódcami AK byli: gen. Stefan Rowecki („Grot”) 1942–43, gen. Tadeusz Komorowski („Bór”) 1943–44, gen. Leopold Okulicki („Niedźwiadek”) 1944–45. Organem dowodzenia była Komenda Główna, która składała się z 11 oddziałów. Głównym zadaniem AK było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko niemieckiemu okupantowi (wywiad, sabotaż, dywersja, odwet) i przygotowanie ogólnonarodowego powstania, które miało wybuchnąć w momencie wkroczenia wojsk alianckich na ziemie polskie.

Pierwotne plany dotyczące powstania zostały zmienione, gdy stało się jasne, że do Polski pierwsza dotrze Armia Czerwona. W związku z tym w 1943 przygotowano alternatywny plan działania pod kryptonimem „Burza” oraz przystąpiono (w 1944) do tworzenia wydzielonej kadrowej organizacji „Nie”, która miała podjąć działalność po zajęciu Polski przez wojska sowieckie. Oddziały AK przeprowadziły wiele akcji bojowych i dywersyjnych.

Wiosną i latem 1944 przystąpiły do realizacji planu „Burza”; sformowane wtedy duże jednostki walczyły z Niemcami na bezpośrednim zapleczu frontu. W końcu lipca 1944 dowództwo AK podjęło decyzję o włączeniu Warszawy do działań „Burzy”, a w efekcie ― o wybuchu powstania warszawskiego. W okresie największej zdolności bojowej (lato 1943) siły AK liczyły około 380 tys. osób, w tym 10 tys. oficerów.

AK została rozwiązana 19 stycznia 1945 rozkazem swojego dowódcy; jednak część jej żołnierzy kontynuowała walkę w organizacjach konspiracyjnych. W latach 1944–45 kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy AK zostało wywiezionych i internowanych w ZSRR; w Polsce do 1956 żołnierze AK byli represjonowani, wielu z nich skazano na karę śmierci bądź wieloletnie więzienie.

Największy hitlerowski obóz koncentracyjny, obóz pracy i zagłady na terenach okupowanej Polski podczas II wojny światowej, położony na zachód od Krakowa przy ujściu rzeki Soły do Wisły. Założony na podstawie rozkazu Heinricha Himmlera z 27 kwietnia 1940. Kolejni komendanci to: Rudolf Höss, Arthur Liebehenschel, Richard Baer.

W latach 1941–42 obóz koncentracyjny Auschwitz rozbudowano i rozszerzono o ośrodek zagłady. Składał się z trzech obozów głównych: A I — Stammlager — obóz macierzysty, A II — Birkenau (Brzezinka) — ośrodek zagłady, A III — Monowitz (Monowice) — obóz pracy zakładów I.G. Farben, nazywany też „Buna”. Do kompleksu obozowego Auschwitz należało ponad 40 podobozów.

Było to miejsce zagłady obywateli Polski, Austrii, Belgii, Czech, Słowacji, Danii, Francji, Grecji, Holandii, Jugosławii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Węgier, Włoch, ZSRR, a także Hiszpanii, Szwajcarii, Turcji, Wielkiej Brytanii i USA, a w szczególności — największy ośrodek zagłady Żydów, których większość bez rejestracji kierowano do komór gazowych w celu natychmiastowego uśmiercenia. Zarejestrowanych i przeznaczonych na dłuższy pobyt w obozie było 400 tys. więźniów, wśród nich połowę stanowili Żydzi; drugą co do liczebności grupą byli Polacy (140 tys.), z których połowa zginęła. Na podstawie szczątkowej dokumentacji można przyjąć, że ogółem w Auschwitz zamordowano ok. 1,5 miliona więźniów, z czego ok. 90% stanowili Żydzi.

W połowie stycznia 1945 r. Niemcy ewakuowali obóz; podczas tzw. marszu śmierci zginęły tysiące więźniów; 27 stycznia 1945 r. obóz, w którym pozostało jeszcze ponad 7 tys. więźniów, wyzwoliła Armia Czerwona.

Gwarowa nazwa zaświadczenia o zatrudnieniu, inwalidztwie itp., wydawanego Polakom w czasie okupacji niemieckiej. Posiadanie ausweisu pomagało w staraniach o zwolnienie z robót przymusowych, uniknięcia wywózki itd.

 

Nazwa jednej z dwóch (obok Melnykowców) frakcj polityczno-wojskowychi, na które rozpadła się w lutym 1940 roku Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), działająca od 1929 roku na terenach południowo-wschodniej Polski. UPA  po nieudanej próbie proklamacji niepodległości Ukrainy w momencie wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, stopniowo odchodziła od współpracy z Niemcami (w odróżnieniu od OUN-Melnykowców), rozbudowując własne oddziały partyzanckie oraz Ukraińską Powstańczą Armię (UPA).

UPA walczyła z oddziałami sowieckimi, a od wiosny 1943 prowadziła także działania zbrojne przeciwko ludności polskiej, zmierzające do jej całkowitego usunięcia z Wołynia, Polesia i Galicji Wschodniej (pacyfikacje wsi, zbiorowe mordy).

Północno-wschodnia dzielnica Berlina, o którą w ostatnich dniach II wojny światowej toczyły się o ciężkie walki uliczne, między szturmującą Armią Czerwoną a oddziałami Volkssturmu. Po 8 maja 1945, po kapitulacji i podziale Niemiec na cztery strefy okupacyjne, włączona do sektora radzieckiego (pozostałe: amerykański, brytyjski i francuski).

Historia Kilka tygodni przed rozpoczęciem wojny reżim nazistowski porzucił koncepcję przymusowej sterylizacji na rzecz fizycznej zagłady chorych i upośledzonych. W sierpniu 1939 roku zaczęto kierować upośledzone dzieci, pozostające pod opieką rodziców, do tzw. oddziałów pediatrycznych, gdzie zabijano je pozbawiając pożywienia lub podając truciznę. Od stycznia 1940 roku zaczęły się masowe mordy na pacjentach – bez względu na wiek – zakładów leczniczych i pielęgnacyjnych. Dokonywano ich w sześciu zakładach psychiatrycznych (Brandenburg, Bernburg, Grafeneck, Hadamar, Sonnenstein/Pirna i Hartheim pod Linzem).W październiku 1940 roku w szpitalu psychiatrycznym w Bernburgu zainstalowano komorę gazową zakamuflowaną jako łaźnię oraz prosektorium, kostnicę i krematorium. Od 21 listopada 1940 roku z bliższych i dalszych lecznic zaczęto dowozić pacjentów autobusami. Po przybyciu rozbierano ich, rejestrowano, fotografowano i prowadzono do lekarza, który z listy możliwych diagnoz wybierał dla danej osoby przyczynę zgonu najbardziej odpowiednią do jej wieku i stanu zdrowia. Pielęgniarze odprowadzali 60-75-osobowe grupy do mieszczącej się w piwnicy komory gazowej, gdzie chorych zabijano tlenkiem węgla. W Bernburgu ginęło w ten sposób do 1400 osób miesięcznie.Krewni otrzymywali list „kondolencyjny” ze standardowym tekstem  oraz świadectwo zgonu, w którym data śmierci była dwa do trzech tygodni późniejsza w stosunku do rzeczywistego momentu zgonu. Również za ten okres kasy chorych musiały płacić koszty codziennej opieki, chociaż dana osoba już nie żyła. Mimo tych działań maskujących nie udało się zbrodniczej akcji utrzymać w tajemnicy. Niepokój rodzący się w sąsiedztwie centralnych klinik „eutanazji” oraz publiczne kazanie, wygłoszone 3 sierpnia 1941 roku przez katolickiego biskupa Clemensa Augusta hrabiego von Galena (1878-1946) skłoniły narodowosocjalistyczny reżim do wstrzymania „eutanazji” dokonywanej przez zagazowywanie (24.8.1941). Do tego momentu w samym Bernburgu odnotowano ponad 9000 zabitych, we wszystkich sześciu klinikach „eutanazji” zginęło w sumie 70 000 ludzi. Do roku 1945, w drugiej fazie akcji, zamordowano ponad 200 000 osób w ok. 100 szpitalach przez pozbawienie pożywienia i truciznę. Przeważająca część męskiego personelu centralnych klinik „eutanazji” została już w tym czasie przeniesiona do Generalnego Gubernatorstwa w Polsce, gdzie aktywnie uczestniczyła w tworzeniu i funkcjonowaniu obozów zagłady w Bełżcu, Sobiborze i Treblince.W trzech z sześciu klinik śmierci wyposażonych w komory gazowe, w tym także w Bernburgu, również po wstrzymaniu „eutanazji” za pomocą gazu nadal mordowano więźniów obozów koncentracyjnych niezdolnych do pracy lub prześladowanych z powodów rasowych: akcja zabijania odbywała się pod kryptonimem „Akcja specjalna 14 f 13” [Sonderbehandlung]. Selekcji dokonywali lekarze uczestniczący w „Akcji T 4”, którzy wcześniej wyznaczali na śmierć pacjentów klinik i domów opieki, a teraz więźniów obozów koncentracyjnych. W samym tylko Bernburgu zginęło ok. 5000 więźniów z Buchenwaldu, Gross-Rosen, Flossenbürga, Neuengamme, Ravensbrück i Sachsenhausen – byli to głównie Żydzi. Wiosną 1943 roku ostatecznie zamknięto klinikę śmierci w Bernburgu. Zachowane urządzenia techniczne stanowią dzisiaj centralny punkt miejsca pamięci.

 

Gwarowo w jidysz, bułka drożdżowa z cebulą i makiem, będąca specjałem społeczności żydowskiej przedwojennego Białegostoku. Tradycyjny bialys to bułka pieczona z ciasta drożdżowego, o średnicy do piętnastu centymetrów, wypełniana pokrojoną w kostkę cebulą, siekanym czosnkiem i parzonym makiem, często z dodatkiem pokruszonego chleba. Bialys jest szczególnie popularny w Nowym Jorku. Tradycję jego wypieku przynieśli do tego miasta żydowscy emigranci z Polski z końca XIX i XX wieku.

Historię kultury białostockich Żydów widzianą w perspektywie tego lokalnego specjału opisuje Mimi Sheraton w książce The Bialy Eaters: The Story of a Bread and a Lost World.

Trzon grupy działającej w Monachium stanowili czterej studenci odkomenderowani z wojska na studia medyczne: Hans Scholl, Alexander Schmorell, Christoph Probst i Willi Graf, oraz Sophie Scholl, siostra Hansa, i profesor filozofii Kurt Huber. Hansa i Sophie Scholl rozpoznano podczas akcji kolportowania ulotek i zadenuncjowano. Także Schmorell, Probst, Graf i Huber zostali straceni, innych członków grupy skazano na więzienie.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Biała_Róża

Niemiecki polityk, mąż stanu, pierwszy kanclerz zjednoczonego Cesarstwa Niemieckiego; od 1862 premier i minister spraw zagranicznych Prus; dążył do zjednoczenia Niemiec pod hegemonią Prus, do czego doprowadził ostatecznie po utworzeniu Związku Północnoniemieckiego (1866), którego był kanclerzem, i po zwycięstwie w wojnie francusko-pruskiej w 1871 roku.

W latach 1871–78 prowadził walkę ideologiczną i polityczną z opozycją katolicką (Kulturkampf), na ziemiach polskich pod panowaniem pruskim walka ta wiązała się z zaostrzeniem polityki germanizacyjnej.

Za jego rządów wydalono (w 1885 roku) ok. 30 tys. Polaków nie będących pruskimi poddanymi (tzw. rugi bismarkowskie) i utworzono Komisję Kolonizacyjną. Narastające trudności Niemiec w polityce międzynarodowej i wewnętrznej doprowadziły do jego dymisji w 1890 roku.

Więźniowie sami się nazwali żołnierzami bagiennymi z powodu szaro-zielonych mundurów i rekruckich czapek. Od 1934 obóz karny dla więźniów pospolitych, homoseksualistów, Romów (Cyganów) i przeciwników reżimu. We wrześniu 1944 w obozach tej grupy osadzono 400 więźniów, cudzoziemskich bojowników ruchu oporu, przywiezionych tam w potajemnych, nocnych transportach. Do około połowy lat 60-tych obóz służył pod nazwą „Strafanstalten Emsland, Abteilung Börgermoor“ jako więzienie.

http://de.wikipedia.org/wiki/KZ_Bürgermoor

Niemiecki obóz koncentracyjny założony w Ettersberg w pobliżu Weimaru, (Turyngia, Niemcy). Funkcjonował od lipca 1937 roku do końca wojny. Z początku więźniami obozu byli głównie członkowie niemieckiego ruchu oporu, Świadkowie Jehowy, kryminaliści, rzadziej więźniowie homoseksualni.

Stopniowo Żydzi stali się większością więźniów w obozie. Latem 1940 roku wybudowano pierwsze krematorium. W Buchenwaldzie przeprowadzano na więźniach eksperymenty paramedyczne. Wraz z posuwaniem się na Zachód Armii Czerwonej w 1945 roku przez Buchenwald przeszła duża liczba więźniów z zamykanych obozów ze wschodu. Przybywali oni tzw. Marszami Śmierci.

Obóz został w dużej części ewakuowany przez Niemców tuż przed nadejściem wojsk alianckich, a wyzwolony 11 kwietnia 1945 roku przez amerykańską 3. Armię, przy minimalnym oporze ze strony nazistów. Tuż przed przybyciem Amerykanów w obozie wybuchło powstanie więźniów, zorganizowane przez licząca kilkuset ludzi organizację.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Buchenwald

Metoda dydaktyczna polegająca na zaangażowaniu wszystkich uczniów w pracę nad rozwiązaniem pewnego problemu lub zadania i umożliwieniu im nieskrępowanego wyrażania swoich pomysłów. Metoda ta pozwala w krótkim czasie zebrać wiele hipotez albo potencjalnych rozwiązań postawionego wcześniej problemu. Część z nich może okazać się trafna.

Aktor i śpiewak, pracował z Erwinem Piscatorem i Bertoltem Brechtem w latach 20. w Berlinie, uczestniczył w socjalistycznym ruchu robotniczym. Po 1933 emigracja w Holandii, Belgii i Francji, uczestnik hiszpańskiej wojny domowej. 1942 aresztowany przez Niemców w południowej Francji i w 1943 skazany za zdradę stanu, do 1945 przetrzymywany w więzieniu w Brandenburgu. Po 1945 wybitny interpretator wielu sztuk i pieśni Brechta i Hannsa Eislera w Deutsches Theater i Berliner Ensemble. Członek Akademii Sztuk NRD.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ernst_Busch

Niemiecki dziennikarz, pisarz, pacyfista – urodził się 3 października 1889 w Hamburgu. Jako wydawca czasopisma „Die Weltbühne” został skazany za szpiegostwo w procesie potocznie zwanym Weltbühne-Prozess, który wzbudził międzynarodowe zainteresowanie i oburzenie.

Główną przesłanką do jego oskarżenia było zwrócenie uwagi przez jego czasopismo na zakazane w traktacie wersalskim zbrojenia Reichswery. W 1936 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za rok 1935, której osobisty odbiór został uniemożliwiony przez rząd nazistowski. Zmarł 4 maja 1938 w Berlinie.

Potoczna i dziś uznana za obraźliwą nazwa Romów – częściowo osiadłego ludu koczowniczego zamieszkującego Europę, zachodnią Azję, Afrykę, Amerykę i Australię. Ich praojczyzną są północno-zachodnie Indie, skąd wywędrowali ponad 1000 lat temu.

W okresie II wojny światowej polityka nazistowska dotycząca Romów i Sinti była niejednorodna. Romowie i Sinti zintegrowani w społeczeństwie na terenie Rzeszy, byli uważani za społecznie niebezpiecznych i w efekcie skazani na śmierć. Na terenie okupowanego Związku Radzieckiego Romowie i Sinti zintegrowani ze społecznością, nie byli prześladowani, zaś ci, którzy prowadzili wędrowny styl życia, podlegali eksterminacji. Szacuje się, że w okresie wojny zginęło od 200 do 500 tysięcy Romów.

Fala strajków i protestów pod koniec czerwca 1976 roku w PRL, po ogłoszeniu 25 czerwca 1976 przez rząd Piotra Jaroszewicza wprowadzenia drastycznych podwyżek cen urzędowych na niektóre artykuły konsumpcyjne o nawet 70%.

Największe strajki wybuchły w Radomiu, Ursusie oraz Płocku. Władza ukrywała przed resztą Polski ten fakt, zmniejszając jego wagę do zajść chuligańskich. Wkrótce jednak strajki przeniosły się na cały kraj, zastrajkowało około 80 tysięcy robotników, z czego 20 tysięcy w samym Radomiu i ponad 10 w Płocku. Stanęło 112 zakładów. Rząd odwołał podwyżkę, ale milicja i SB brutalnie spacyfikowały Radom i Ursus.

Przyczyny

Rozpoczęta w pierwszej połowie lat 70. przez Edwarda Gierka, polityka wielkich inwestycji gospodarczych spowodowała już pod koniec 1975 roku pierwsze zachwiania równowagi rynkowej. Już podczas VII zjazdu PZPR w grudniu 1975 roku, E. Gierek w swoim przemówieniu powiedział min. „…problem struktury cenowej podstawowych artykułów żywnościowych wymaga dalszej analizy…”. Przemówienie I sekretarza oznaczało zapowiedź mającej nastąpić niebawem podwyżki cen.

Nierównowaga rynkowa zaczęła objawiać się tym, iż pensje wypłacane pracownikom przemysłu ciężkiego nie były równoważne z odpowiednio dużą produkcją towarów.Ceny żywności jak i innych towarów zaczęły wymagać coraz większych dopłat pochodzących z budżetu państwa. W 1976 roku podwyżka niezmiennych od kilku lat cen stała się nagłą ekonomiczną potrzebą.

W połowie 1976 roku inflacja, która zaczęła przybierać alarmujące rozmiary, przyspieszyła podjęcie przez kierownictwo partyjne decyzji. Dotychczasowe tzw. „ciche” podwyżki miały zostać zastąpione jawną jednorazową podwyżką. Miała ona obejmować szeroki asortyment towarów.

Aparat propagandy

Zanim ogłoszono ostateczne decyzje dotyczące zmian cenowych, władze komunistyczne postanowiły przygotować społeczeństwo. W tym celu posłużono się aparatem propagandy jakimi były prasa, radio, telewizja. Zdecydowano, iż przyszła podwyżka zostanie przedstawiona jako nieodwracalny krok, który jest spowodowany ogólnym wzrostem cen na świecie.

Od czerwca 1976 roku w prasie ogólnopolskiej jak i lokalnej zaczęły pojawiać się liczne informacje dotyczące min. wzrostu bezrobocia w Europie Zachodniej jak i Ameryce Północnej, globalnego podwyższenia cen żywności.

Przebieg

Bezpośrednią przyczyną wybuchu strajków i protestów było przedstawienie Sejmowi 24 czerwca 1976 przez premiera PRL Piotra Jaroszewicza rządowej propozycji podwyżek cen i ogólnych zasad ich rekompensowania. Sejm przedstawioną propozycje przyjął ale zalecił „konsultacje” projektu ze społeczeństwem (pracownikami).

Projekt przewidywał min. wzrost cen mięsa o 70 proc., cukru o 100 proc., nabiału o 50 proc. Zapowiedziane dodatki do pensji zwiększały jedynie dysproporcje płacowe.Zanim Piotr Jaroszewicz przedstawił rządową propozycję podwyżek, władze komunistyczne zdawały sobie sprawę, iż tak drastyczny krok na rynku cen artykułów żywnościowych spowoduje szerokie niezadowolenie społeczne.W tym celu już od wiosny 1976 roku w komendach wojewódzkich MO, zaczęto tworzyć specjalne grupy operacyjne. Ich zadaniem była inwigilacja przypuszczalnych inspiratorów protestu.

Ponadto podjęto decyzję o wprowadzeniu przyspieszonego trybu postępowania przed sądami i kolegiami ds. wykroczeń, przygotowano miejsca w zakładach karnych. 25 czerwca 1976 w odpowiedzi na rządowe propozycje zastrajkowało 55 – 70 tys. robotników w 10 województwach w ponad 90 zakładach min. w Radomiu, Ursusie, Płocku, Gdańsku, Elblągu, Grudziądzu, Poznaniu, Radomsku, Starachowicach, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu. Szczególnie dramatyczny przebieg przyniosły protesty w Radomiu, Ursusie i w Płocku.

Radom

Do najpoważniejszych zajść doszło w Radomiu. Strajki, protesty i demonstracje ogarnęły w tym mieście większość mieszkańców. Strajk rozpoczęli min. robotnicy Zakładów Metalowych im. gen Waltera, którzy przerwali pracę i wyszli na ulice, kierując się do centrum miasta. Dołączyli do nich pracownicy innych zakładów i fabryk. Gromadząc się przed budynkiem Komitetu Wojewódzkiego oczekiwano na efekt negocjacji z władzami. Gdy nie przyniosły one efektu, tłum demonstrantów podpalił siedzibę PZPR. Ponadto zniszczono kilka innych budynków administracji, a także zanotowano przypadki grabieży asortymentu sklepowego, co mogło być celowym działaniem władz komunistycznych.

W celu opanowania sytuacji użyto pałek, armatek wodnych i gazów. Ponadto do późnego wieczora oddziały ZOMO (Zmotoryzowane Obwody Milicji Obywatelskiej) atakowały rozchodzących się demonstrantów, a także przypadkowych przechodniów. Zginęło 2 uczestników a ponad 2 tys. osób zostało aresztowanych. Zostali oni następnie przewiezieni do Komendy Wojewódzkiej MO gdzie zostali poddani brutalnym metodom represji min. przechodząc przez tzw. „ścieżkę zdrowia”. (bicie zatrzymanego pałkami przez szpaler milicjantów)

Ursus, Płock

Do zajść doszło również w Ursusie. Tu załoga Zakładów Mechanicznych Ursus (fabryka traktorów) zablokowała międzynarodową trasę kolejową Berlin – Moskwa, chcąc w ten sposób powiadomić świat o swym proteście. Pracę przerwała również załoga płockiej Petrochemii i Fabryki Maszyn Żniwnych. Robotnicy przeszli tłumnie pod budynek miejscowego komitetu PZPR.

Skutki

Mimo specjalnych przygotowań, tak ogromny rozmiar protestów zaskoczył władze komunistyczne. Jeszcze tego samego dnia wieczorem, czyli 25 czerwca 1976 Piotr Jaroszewicz wycofał projekt podwyżek, mimo aprobowania go przez Sejm PRL. Swoje ustępstwo władze polityczne, postanowiły zrekompensować ofensywą propagandowa. W następnych dniach w całym kraju w zakładach pracy odbyły się tzw. „wiece” i „masówki”. Ich uczestnicy solidarnie potępiali „warchołów” i „wichrzycieli”.

Ponadto wszyscy zgodnie poparli politykę rządu i PZPR. Miało to swoje odzwierciedlenie w prasie, która donosiła o ogromnej liczbie listów i depesz od pracowników zakładów popierających decyzje władz komunistycznych i PZPR. Jednocześnie władze komunistyczne, postanowiły surowo ukarać najbardziej aktywnych uczestników protestów. Setki z nich aresztowano i poddano brutalnym metodom przesłuchania min. „ścieżki zdrowia”.

Ponadto kilkanaście tysięcy osób dyscyplinarnie zwolniono z pracy za udział w strajkach. Jeszcze innych skazano w trybie przyspieszonym przez kolegi ds. wykroczeń na areszt i różnej wysokości grzywny.

Cicha podwyżka

Mimo wycofania projektu podwyżek, władze komunistyczne dokonały tzw. cichej podwyżki cen artykułów żywnościowych. Lepsze gatunki mięs i wędlin zaczęto sprzedawać po wyższych cenach. W lipcu 1976 ponownie wprowadzono kartki na cukier (2 kg na miesiąc), który w wolnej sprzedaży był o wiele droższy.

Początek ruchów opozycyjnych

Po wydarzeniach czerwcowych, wzmogła się działalność opozycyjna. W sierpniu 1976 roku środowiska prawnicze wystosowały tzw. „List 14”, który był głosem sprzeciwu wobec represjom, które były niezgodne z prawem.

Ponadto we wrześniu 1976 roku z inicjatywy Jacka Kuronia, Antoniego Macierewicza, Jana Józefa Lipskiego powstał Komitet Ochrony Robotników (KOR). Jego celem było organizowanie pomocy prawnej i materialnej dla aresztowanych robotników i ich rodzin. KOR wkrótce rozszerzył swoją działalność na szeroko rozumiane akcje opozycji takie jak organizowanie podziemnych wydawnictw, organizowanie spotkań dyskusyjnych.

Mimo podejmowania rezolucji aprobujących politykę I sekretarza Edwarda Gierka po czerwcu 1976 roku, kredyt zaufania jaki dostał na początku lat 70 – tych od całego społeczeństwa został bezpowrotnie utracony. Cała ówczesna ekipa polityczna nie była w stanie przeprowadzić zasadniczych zmian społeczno – gospodarczych.Źródło: http://historia.gazeta.pl/historia/1,99728,6685896,Czerwiec_1976_r__Wydarzenia_w_Radomiu_i_Ursusie.html Autor: Paweł Jarczewski

http://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwiec_1976

Pieśń związana z bitwą o Monte Cassino. Tytuł pieśni nawiązuje do kwiatów, które w czasie bitwy rozkwitały właśnie na zrytych pociskami wzgórzach. Być może autor sugerował się też dostępnymi mu relacjami żołnierzy walczących trzydzieści lat wcześniej pod Sommą, których wspomnienia pełne są porównań kwitnących maków do krwi poległych.

Początkowe dwie zwrotki powstały w nocy z 17 na 18 maja 1944 roku w siedzibie Teatru Żołnierza Polskiego przy 2 Korpusie Sił Zbrojnych w Campobasso. Autorem słów był Feliks Konarski (znany pod pseudonimem artystycznym Ref-Ren), żołnierz 2 Korpusu, znany przed wojną śpiewak operetkowy i kompozytor piosenek. Trzecią zwrotkę Konarski ułożył kilka dni później. Ostatnią zwrotkę dopisał w 1969 roku, w 25. rocznicę bitwy. Melodię skomponował Alfred Schütz, kompozytor i dyrygent, również żołnierz 2 Korpusu. Pieśń była popularna również w okresie powojennym. Pomimo znanej melodii nigdy przy niej nie tańczono. Władze komunistyczne nie pozwalały na jej publiczne wykonywanie – pamięć o żołnierzach polskich na Zachodzie miała zostać wymazana.

Jako pierwsza z tego typu budowli, obóz ten stanowił prototyp dla wszystkich innych niemieckich nazistowskich obozów. W nim właśnie szkoliło się wielu komendantów i członków kierownictwa innych, późniejszych obozów. Został założony decyzją Heinricha Himmlera z 21 marca 1933 roku. Utworzenie obozu miało na celu izolowanie politycznych przeciwników reżimu hitlerowskiego, duchownych i Żydów. Od 1938 r. w KL Dachau szkolono członków załóg innych niemieckich obozów koncentracyjnych.

Od początku obóz był budowany z podziałem na dwie części – część dla więźniów otoczona drutami i wieżyczkami i część administracyjno-mieszkalna dla SS. Podział ten zostanie odwzorowany we wszystkich tego typu późniejszych konstrukcjach nazistowskich. Część dla więźniów mieściła się pierwotnie w 18 barakach mieszkalnych, podzielonych na 4 izby, 2 toalety i 2 umywalnie. Każda izba miała pomieszczenie mieszkalne i sypialnię i była przeznaczona dla 52 więźniów (w sumie blok miał pomieścić 208 więźniów). W 1937 r. obóz – pierwotnie zaprojektowany na 3000-5000 więźniów okazał się za mały.

Obóz rozbudowano w latach 1937-1938, powiększając liczbę baraków dwukrotnie. W czasie masowego napływu więźniów w czasie wojny pierwotne normy zaludnienia baraków zostały wielokrotnie przekroczone, przetrzymywano w nich do 16000 więźniów.

W 1943 r. firma H. Kori z Berlina wybudowała duże krematorium, jako tzw. barak X. Prawdopodobnie była to część większego planu przekształcenia KL Dachau w miejsce masowej eksterminacji. W 1944 przy baraku X wybudowano komorę gazową. Sprawa jej wykorzystania do mordowania więźniów nie jest jasna. W wielu publikacjach podaje się informacje, że nie była ona wykorzystana do tego celu (nie uwzględniono tego w wyroku w procesie załogi z Dachau). Jednak zeznania niektórych więźniów oraz fotografie wykonane przez amerykańskich żołnierzy po wyzwoleniu obozu wskazują, że była ona wykorzystywana (przynajmniej sporadycznie) do tego celu.

W obozie istniała ściana pod którą rozstrzeliwano więźniów oraz tzw. „bunkier”, który służył jako miejsce krwawych przesłuchań i stosowania dotkliwych kar. W tzw. baraku szpitalnym nr 5 funkcjonowało laboratorium eksperymentów pseudomedycznych, kostnica i prosektorium.

Masowe egzekucje wykonywano także poza obozem (w pobliskim Haimhausen na strzelnicy SS dokonywano egzekucji poprzez rozstrzelanie, zginęło tam m.in. ok. 6000 jeńców radzieckich) oraz w innych obozach. W 1944 roku otwarto w Dachau podobóz kobiecy.

Komendantami obozu byli:1. Hilmar Wäckerle (21 marca 1933 – czerwiec 1933)2. Theodor Eicke (czerwiec 1933 – listopad 1934)3. Heinrich Deubel (30 listopada 1934 – 31 marca 1936)4. Hans Loritz (1 kwietnia 1936 – 31 sierpnia 1939)5. Alex Piorkowski (1 września 1939 – sierpnia 1942)6. Martin Weiss (wrzesień 1942 – 31 października 1943)7. Eduard Weiter (1 listopada 1943 – 28 kwietnia 1945).

Podczas wojny, a w szczególności po 1942 roku, Dachau stanął na czele bardzo rozbudowanej struktury podobozów, liczącej ponad 200 placówek na południu Niemiec i w anektowanej Austrii. Były one w większości powiązane z przemysłem wojennym.

Gdy zbliżał się front wojsk alianckich naziści próbowali ewakuować więźniów w różnych kierunkach. Marsze ewakuacyjne (Marsze Śmierci) niosły ze sobą wysoką śmiertelność wymęczonych więźniów. Jednak 29 kwietnia 1945 obóz został wyzwolony, a wraz z nim ok. 67 000 więźniów – połowa z nich w obozie głównym.

Obóz został wyzwolony w ostatniej chwili (ok. godz. 17 pojawił się zwiad amerykańskiej VII Armii, a na godz. 21 przygotowano wymordowanie granatami w zamkniętych barakach wszystkich więźniów, zgodnie z rozkazem Himmlera). Alianci pod wpływem tego co zastali w obozie rozstrzelali wszystkich złapanych strażników SS (m.in. na bocznicy stał pociąg z 2600 ciałami, a w okolicach krematorium znaleziono ok. 3000 zabitych). Podobnie jak w Auschwitz, na bramie obozu w Dachau widniał napis „Arbeit macht frei”.

Więźniami byli z początku członkowie antynazistowskiej niemieckiej opozycji, głównie komuniści, socjaliści i chadecy. W dalszym okresie do obozu byli przysyłani również grupy Żydów, Romów i Sinti, Świadków Jehowy i homoseksualistów. Dachau pełnił funkcję głównego obozu dla duchownych z Kościołów chrześcijańskich, zarówno katolickich jak i protestanckich. Wedle szacunków Kościoła katolickiego, ok. 3000 (2794, w tym 1773 z Polski) zakonników, diakonów, księży i biskupów katolickich zostało zesłanych do Dachau.

Podczas wojny w Dachau znalazło się wiele ludzi z krajów okupowanych: przede wszystkim z Polski (m.in. grupa 43 naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego), Związku Radzieckiego, Belgii, Holandii, Czech, Francji. Wielu więźniów było kierowanych do KL Dachau z innych obozów. Wówczas więźniowie z Niemiec stali się mniejszością, a Polacy stanowili największą grupę. Liczba więźniów i ofiar nie jest dokładnie znana. Według dokumentacji obozowej w okresie 1933-1945 przez obóz przewinęło się 206 206 więźniów, z czego zmarło 31 591. Liczby te jednak nie uwzględniają osób poddanych Sonderbehandlug (skierowanych do obozu przez Gestapo celem wykonania egzekucji), jeńców radzieckich zabijanych w ramach Kommissar-Erlaß oraz zmarłych w czasie ewakuacji obozu. Według niektórych danych, ogólną liczbę więźniów szacuje się na ok. 250.000 osób, a liczbę ofiar nawet na 148.000 (wliczając zgładzonych w podobozach).Istotą funkcjonowania obozu był drakoński regulamin obozu opracowany przez komendanta Theodora Eickego.

Przed wojną praca więźniów polegała na wykonywaniu robót na rzecz obozu w komandach roboczych, dla jego utrzymania i rozwoju. Podczas wojny więźniowie pracowali niewolniczo w przemyśle wojennym. W szczególności w ostatnich dwóch latach wojny, gdy Niemcy zdecydowali się umieścić strategiczne produkcje zbrojeniowe pod ziemią, więźniowie musieli pracować w morderczych warunkach. Najsłynniejszymi i najtrudniejszymi placówkami podziemnymi przypisanymi Dachau, były podobozy Kaufering i Mühldorf. Najcięższą pracę wykonywali na ogół Żydzi z Polski, Litwy i Węgier.

Uwolnieni więźniowie obozu koncentracyjnego w DachauWięźniowie ginęli w wyniku warunków panujących, niedożywienia, maltretowania, samobójstw, chorób, rozstrzeliwań i eksperymentów pseudomedycznych oraz podczas ewakuacji obozu w 1945 r. W latach 1942-1944 wywieziono i zgładzono 3166 więźniów w komorze gazowej mieszczącej się w zakładzie dla umysłowo chorych w zamku Hartheim koło Linzu w Austrii, w tym 311 polskich duchownych.

Dachau było miejscem, w których dokonywano wielu eksperymentów pseudomedycznych na więźniach. Działali tu m.in. prof. dr med. Klaus Schilling, dr Sigmund Rascher, dr Heinrich Schütz, prof. dr med. Erich Hipke, prof. dr med. August Weltz i wielu innych. Eksperymenty te dotyczyły wywoływania i leczenia posocznicy, malarii, uszkodzeń organizmu wywołanych przebywaniem w rozrzedzonym powietrzu, oddziaływania wychłodzenia w wodzie morskiej, piciem wody morskiej i innych. Spośród ok. 6000 więźniów poddawanych tym eksperymentom, nie przeżyło ich 2073.

Bezpośrednio po wojnie obóz był używany jako centrum dla osób powracających do swych krajów.15 listopada 1945 r. w zabudowaniach KL Dachau rozpoczęła się seria procesów przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim. Pierwszym był proces przeciwko komendantowi tego obozu M. Weissowi oraz 33 ocalałych członków załogi. Równolegle do procesu norymberskiego, w okresie od 1945 r. do 1948 r. przed amerykańskim trybunałem wojskowym w Dachau osądzono 1672 osób, głównie członków załóg obozów koncentracyjnych oraz lekarzy prowadzących eksperymenty pseudomedyczne.

Później, z inicjatywy byłych więźniów, powstało muzeum, które uległo w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych dużej rekonstrukcji i odnowie. W 1984 r. obóz wpisano na listę obiektów podlegających szczególnej ochronie przez UNESCO (czego nie należy mylić z listą światowego dziedzictwa UNESCO, na której wszystkie tego typu obiekty są reprezentowane przez wpis KL Auschwitz-Birkenau).

http://pl.wikipedia.org/wiki/Dachau_(KL)

Tytuł tajnego dekretu nazistowskiego z 1941 roku, kryptonim wynikającej z tego dekretu akcji deportacyjnej oraz nazwa kategorii więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych.7 grudnia 1941 roku feldmarszałek Wilhelm Keitel podpisał tajny dekret Adolfa Hitlera dotyczący aresztowania i wysyłania do obozów członków opozycji anty-nazistowskiej z państw Europy Zachodniej (głównie Francji, Belgii, Holandii). Podpisanie dekretu wiązało się z koniecznością wyeliminowania działań podziemia na terenach okupowanych na Zachodzie wobec przewidywanych już wówczas trudności na froncie wschodnim.

Nazwa dekretu pochodzi z opery Ryszarda Wagnera Złoto Renu, w której jedna z głównych postaci po założeniu magicznego hełmu zmienia się w dym, śpiewając: „Nocy i Mgło, znikam”.Dekret przewidywał deportację do obozów na terenie III Rzeszy m.in. członków ruchu oporu, osoby uznane za sabotażystów, liderów podziemia, jednostek kontaktujących się z Londynem. Celem deportacji było całkowite zniknięcie tych ludzi i ich cicha eliminacja fizyczna.Akcja deportacji, o takim samym kryptonimie, jak tytuł dekretu, rozpoczęła się na początku 1942 roku. Więźniowie odpowiadali przed sądami wojskowymi, bądź specjalnymi, od 1944 roku przed Gestapo. Następnie byli albo bezpośrednio mordowani, albo zsyłani do obozów koncentracyjnych. W obozach byli oznaczeni literami NN, trzymani w odosobnieniu, zmuszani do bardzo ciężkich prac i najczęściej słabiej odżywiani od innych współwięźniów.

Nie mogli również utrzymywać żadnego kontaktu ze światem zewnętrznym.Do końca wojny akcja Nacht und Nebel objęła około 7 tysięcy osób, z czego wielu zginęło w więzieniach i obozach.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Nacht_und_Nebel

Konspiracyjne krajowe przedstawicielstwo rządu RP na uchodźstwie 1940–45; do jego zadań należało m.in. utrzymanie ciągłości instytucji państwowych, zapewnienie normalnego funkcjonowania państwa, przygotowanie przyjęcia kontroli nad krajem po zakończeniu wojny, rejestracja działań okupantów i dokumentacja zbrodni wojennych, ochrona i ratowanie zagrożonych dóbr kultury; dzieliło się na departamenty, na jego czele stał Delegat Rządu na Kraj; razem z powołaną w lipcu 1944 Krajową Radą Ministrów stanowiło odpowiednik rządu w warunkach polskiego państwa podziemnego.

Wywózki w głąb ZSRR mieszkańców terenów wschodnich II RP, które po 17 września 1939 znalazły się pod okupacją sowiecką. Objęły głównie Polaków, ale także Żydów, Ukraińców i Białorusinów. Deportowano przede wszystkim rodziny inteligenckie, rodziny aresztowanych i skazanych na łagry (np. działaczy politycznych, oficerów, funkcjonariuszy państwa polskiego, właścicieli ziemskich, intelektualistów) ― ogromną część deportowanych stanowiły kobiety i dzieci.

Przeprowadzono 4 wielkie akcje deportacyjne:– 10 lutego 1940 — wywieziono 140 tys. osób, szczególnie tzw. osadników wojskowych i cywilnych kolonistów oraz pracowników służby leśnej z rodzinami;– 13 kwietnia 1940 ― 61 tys., głównie rodziny osób wcześniej aresztowanych przez NKWD oraz jeńców przetrzymywanych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie;– w okresie maj-czerwiec 1940 ― 79 tys. osób, głównie tzw. bieżeńców, czyli uchodźców z centralnej i zachodniej Polski znajdującej się pod okupacją niemiecką (ok. 85% stanowili Żydzi);– w czerwcu 1941 ― 40 tys. ludzi, praktycznie wszystkich kategorii „podejrzanych” dla władzy radzieckiej grup inteligencji, urzędników, fabrykantów, kadry kierowniczej itp., a nawet szeregowych policjantów czy funkcjonariuszy służby więziennej wraz z rodzinami.Deportowani trafiali na Syberię bądź do Kazachstanu czy Uzbekistanu.Szacuje się, że na skutek trudnych warunków: głodu, chorób i wycieńczającej, wręcz niewolniczej pracy zmarło około 15% wywiezionych. Po zawarciu 30 lipca 1941 układu sowiecko–polskiego (tzw. układ Sikorski–Majski) osiedleńcy uzyskali częściowo możliwość zmiany miejsca zamieszkania.

Słowo pochodzenia greckiego, oznaczające rozproszenie członków danego narodu wśród innych narodów lub też wyznawców danej religii wśród wyznawców innej. Pojęcie diaspory dotyczyć będzie wielu krajów i narodów, jednak może ono równie dobrze odnosić się do członków lokalnej społeczności (np. gminy żydowskiej w polskim mieście w okresie przedwojennym).

Urodzony 21 lipca 1890 w Bad Aibling, zm. 23 czerwca 1944 w Hochwedel – jeden z niemieckich generałów z okresu II wojny światowej, żołnierz zawodowy od 1909. Od 1938 generał major. Ze swoją 3. dywizją strzelców górskich, wchodzącą w skład Grupy Armii Południe, brał udział w napaści na Polskę. 1940 lądowanie niemieckich oddziałów pod jego dowództwem w Narwiku (Norwegia). 1941 wypad w głąb Związku Radzieckiego w kierunku Murmańska. Głównodowodzący wojsk strzelców górskich w Finlandii i Laponii. Zginął w katastrofie lotniczej w pobliżu Salzburga w czerwcu 1944.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Eduard_Dietl

Termin pochodzący od angielskich słów displaced persons, oznaczał osoby, które wywiezione na przymusowe roboty przez hitlerowskie Niemcy (głównie z Europy Wschodniej) nie wróciły do kraju po zakończeniu II wojny światowej i zostały umieszczone w specjalnych obozach dla przesiedleńców

Zaprojektowana w 1950 roku, a ukończona w 1953 roku siedziba Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, do dziś zwana Domem Partii, jest dziełem Stanisława Bukowskiego. Wpisany w 1993 r. do rejestru zabytków – jako pierwszy obiekt tego typu w Polsce – białostocki Dom Partii jest nie tylko jednym ze szczytowych osiągnięć architektury socrealistycznej w Polsce, ale też – w opinii znawców – najbardziej udaną realizacją wojewódzkiej siedziby PZPR.

W czerwcu roku 1989 w brawurowej, happeningowej akcji budynek zajęli studenci białostockiej filii Uniwersytetu Warszawskiego i do dziś służy on społeczności akademickiej, mieszcząc Wydział Filologiczny i Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku.

Główne uroczystości Dożynek Centralnych w stolicy Podlasia odbyły się 1 września 1973 r. na płycie stadionu przy ul. Kawaleryjskiej. Święto zgromadziło ponad 20 tys. gości z kraju i zagranicy, w tym władze państwowe i prominentów partyjnych. Dożynki, choć ludowe w formie, zaplanowane i zrealizowane były z iście bizantyjskim rozmachem – miały pokazać „białostockie przyspieszenie” – nowoczesne i dynamiczne oblicze miasta kojarzonego dotychczas z biedą i zacofaniem tzw. Polski B. Na stadionie w precyzyjnie zaplanowanym przedstawieniu obok ludowych zespołów i pokazów gimnastycznych wzięło udział… 630 przedszkolaków dzielnie wymachujących wstążkami i kolorowymi planszami. Drogi dojazdowe do miasta, a także sam Białystok ozdobione zostały propagandowymi hasłami: „Umacniajmy rodzinę – dbajmy o to, by była ona ogniskiem prawego życia i socjalistycznego wychowania dzieci”, „Polska Ludowa spadkobierczynią patriotycznych, postępowych i rewolucyjnych tradycji narodu polskiego”, czy „Socjalizm to coraz lepsze zaspokajanie potrzeb materialnych i duchowych społeczeństwa”.

Dzięki Dożynkom miasto rzeczywiście zmieniło swoje architektoniczne oblicze. Po socjalistycznym święcie plonów pozostało w Białymstoku wiele ciekawych budynków („spodki”, „okrąglaki”, tereny wystawowe i in.), a także miejskie rzeźby, mozaiki i sgraffita.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Dożynki_centralne

Obiegowe określenie dzielnicy „Spandauer Vorstadt” w historycznym centrum Berlina, na zachód od Alexanderplatz, która w XVII wieku, znajdując się z powodów przeciwpożarowych poza murami miejskimi, została zabudowana stodołami służącymi do magazynowania płodów rolnych. Po roku 1671 została tutaj założona gmina żydowska. Pierwszy cmentarz założono w 1672 roku, przy ulicy Große Hamburger Straße. Na przełomie XIX i XX wieku dzielnica ta stała się centrum życia Żydów przybyłych do Berlina ze wschodu. Prócz licznych sal modlitewnych, szkół talmudycznych i sklepów żydowskich Dzielnica Stodół była w latach dwudziestych XX wieku miejscem konfliktów społecznych i rozruchów politycznych wyrażających się także w walkach ulicznych między komunistami a faszystami.

27 stycznia 1945 roku został wyzwolony przez Armię Czerwoną hitlerowski Obóz Koncentracyjny Auschwitz Birkenau. Datę 27 stycznia Rada Europy uznała w 2002 roku za „Dzień Pamięci o Holocauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom Przeciwko Ludzkości”. Władze Rzeczypospolitej Polskiej uznały datę 19 kwietnia, jako szczególny czas uczczenia pamięci ofiar Holocaustu na Narodzie Żydowskim. Wtedy w 1943 roku rozpoczęło się Powstanie w Getcie Warszawskim. Tego dnia obchodzi się w Polsce „Dzień Pamięci o Holocauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom Przeciwko Ludzkości”, który ma przypominać o Zagładzie milionów niewinnych Żydów, ofiar hitlerowskiej polityki nienawiści.

Przypada 2 sierpnia – w rocznicę likwidacji w KL Auschwitz II-Birkenau tzw. cygańskiego obozu rodzinnego (Zigeunerfamilienlager). W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r. Niemcy zgładzili w komorach gazowych Birkenau 2897 romskich dzieci, kobiet i mężczyzn. Ogółem w Auschwitz zginęło ponad 20 tysięcy Romów spośród około 23 tysięcy deportowanych.

(z ang. education + entertainment czyli nauka + rozrywka) to termin oznaczający wszelkiego rodzaju działania o charakterze edukacyjnym, realizowane w formie rozrywkowej. Istotą edutainmentu jest odpowiednia hierarchia ważności zakładanych celów – najważniejszym z nich ma być cel edukacyjny, elementy rozrywkowe mają jedynie uatrakcyjniać i ułatwiać przekazanie edukacyjnych treści. Edutainment może być doskonałą metodą promocji wiedzy historycznej wśród młodszych uczniów, ale także kierowany być może do osób dorosłych, które pozostają poza zasięgiem systemu edukacji. Klasycznym przykładem edutainmentu jest brytyjski program telewizyjny Ulica Sezamkowa. W kontekście edukacji historycznej tego typu projekty znaleźć można choćby w ofercie edukacyjnej Muzeum Powstania Warszawskiego, grup rekonstrukcji historycznych i organizacji realizujących gry miejskie.

Niemiecka filozof i teolog pochodzenia żydowskiego, karmelitanka. Urodziła się 12 października 1891 roku we Wrocławiu. 1 stycznia 1922 roku przyjęła chrzest w Kościele katolickim. Studiowała i tłumaczyła dzieła św. Tomasza z Akwinu, inspirowała się życiem św. Teresy z Avila. Filozofia i mistyka Edyty Stein jest poświęcona przede wszystkim człowiekowi jako istocie świadomej, myślącej i wolnej oraz Bogu i drodze, która do niego prowadzi.

Po dojściu Hitlera do władzy ograniczono jej możliwości pracy naukowej, wkrótce też dotknęły ją inspirowane przez nazistów prześladowania ludności żydowskiej. 2 sierpnia 1942 roku została aresztowana przez Gestapo. Prawdopodobnie już 9 sierpnia zginęła w komorze gazowej Auschwitz. Beatyfikowana (1987), kanonizowana (1998) i ogłoszona patronką Europy (1999) przez papieża Jana Pawła II.

 

Był synem filozofa austriackiego Rudolfa. Kompozycji uczył się u Arnolda Schönberga. Jako komunista i Zyd, zagrożony deportacją do obu koncentracyjnego, w 1933 roku opuścił Niemcy. Pozostając jeszcze w Europie, skomponował swoje najwybitniejsze dzieło orkiestrowe Niemiecką symfonię na głosy solowe, chór, parę recytatorów i orkiestrę.

W 1938 roku wyjechał do USA, skąd 10 lat później wydalono go za sprzyjanie komunistom. Powrócił wtedy do Berlinia i zamieszkał w Niemieckiej Republice Demokratycznej, gdzie do końca życia poważano go jako „klasyka muzyki socjalistycznej”.Skomponował m.in. muzykę do hymnu NRD (Auferstanden aus Ruinen, 1949). Przez wiele lat współpracował z Bertoltem Brechtem, był m.in. autorem muzyki do sztuki „Środek zaradczy” (Die Massnahme, 1931) i innych.Miał dwójkę rodzeństwa — brata Gerharta i siostrę Ruth. Gerhart Eisler był agentem Kominternu, w latach 1926-1927 realizującym na zlecenie Stalina misję przywrócenia kontroli ZSRR nad ruchem komunistycznym w Chinach. Pracował jako urzędnik Kominternu w Moskwie, następnie jako agent we Francji i USA, gdzie został aresztowany w 1950 i zbiegł do NRD na pokładzie polskiego statku MS Batory. Ruth Eisler była twórczynią Komunistycznej Partii Austrii (1918) i działaczką Kominternu.

Po wyrzuceniu za „odchylenie lewicowe” (1926) stała się zaangażowaną antykomunistką i autorką obszernej pracy na temat historii Kominternu.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hanns_Eisler

[ang. genocide], ludobójstwo, termin utworzony 1944 przez polskiego prawnika R. Lemkina, określający masowe zabijanie lub eksterminację grup ludzkich, przyjęty w prawie międzynarodowym po II wojnie światowej. Po raz pierwszy ludobójstwo zostało określone prawnie 1945 w akcie oskarżenia przeciwko głównym przestępcom wojennym III Rzeszy przed Międzynarodowy Trybunałem Wojskowym w Norymberdze jako „eksterminacja rasowych i narowych grup ludności cywilnej pewnych okupowanych terenów w celu zniszczenia określonych ras oraz warstw, narodów i ludów, grup rasowych i religijnych, a w szczególności Żydów, Polaków, Cyganów i innych”. Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji z 1946 stwierdziło, że ludobójstwo jest zbrodnią w obliczu prawa międzynarodowego, sprzeczną z duchem i celami Narodów Zjednoczonych i potępioną przez cywilizowany świat.

W 1948 Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło jednomyślnie konwencję „W sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa”, która weszła w życie 1951; jej stronami jest 127 państw (2002), Polska — od 1951. Według tej konwencji ludobójstwem jest „jakikolwiek z następujących czynów dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub w części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych jako takich: a) zabójstwo członków grupy, b) spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy, c) rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego, d) stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy, e) przymusowe przekazywanie dzieci członków jednej grupy do innej grupy”.

Konwencja uznaje ludobójstwo, popełnione zarówno w czasie wojny, jak i pokoju, za zbrodnię w obliczu prawa międzynarodowego. Karze podlega i ludobójstwo, i zmowa w celu jego popełnienia, bezpośrednie i publiczne podżeganie, usiłowanie i współudział. Oskarżeni mają być sądzeni przed sądami państwa, na którego terytorium czyn został popełniony, lub przez międzynar. trybunał karny powołany przez strony konwencji. W myśl konwencji z 1968 „O niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości” (przyjętej z inicjatywy Polski) ludobójstwo zostało włączone do katalogu zbrodni, które nie ulegają przedawnieniu, nawet jeśli taki czyn nie stanowi naruszenia prawa wewnętrznego kraju, w którym został popełniony.

Ludobójstwo zostało włączone również do projektu kodeksu zbrodni przeciwko pokojowi i bezpieczeństwu ludzkości, przyjętego 1996 przez Komisję Prawa Międzynarodowego ONZ. Sprawcy ludobójstwa podlegają jurysdykcji międzynarodowych trybunałów karnych, utworzonych na mocy decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ na podstawie rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych dla byłej Jugosławii 1993 oraz dla Rwandy 1994. Kompetencje jurysdykcyjne w stosunku do sprawców ludobójstwa ma również stały Międzynarodowy Trybunał Karny.

Po „rozporządzeniu w związku z podpaleniem Reichstagu” z 28.2.1933 tysiące przeciwników politycznych (komunistów, socjaldemokratów, działaczy związkowych) objęto tzw. aresztem prewencyjnym i osadzono pod nadzorem SS i SA w obozach m.in. w Börgermoor, Neusustrum i Esterwegen. W Esterwegen więziono wielu polityków i intelektualistów Republiki Weimarskiej, m.in. publicystę i laureata pokojowej Nagrody Nobla, Carla von Ossietzky’ego.

http://de.wikipedia.org/wiki/Emslandlager

niemiecka maszyna szyfrująca, zbudowana przez Hugo Kocha. Używana była w instytucjach administracyjnych wielu państw oraz w wielu firmach od lat 20. XX wieku. Szyfrogramy enigmy zostały złamane po raz pierwszy w 1932 roku przez polskich matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. Po wybuchu wojny wiedza na temat zasad funkcjonowania tego typu maszyn stała się kluczową kwestią wojny informacyjnej. Brytyjczycy, którym polski wywiad przekazał dane umożliwiające odszyfrowywanie niemieckiego kodu, wykorzystywał informacje przechwycone z korespondencji niemieckiej do planowania działań wojennych. Zob. też: Józef Garliński, Enigma: tajemnica drugiej wojny światowej, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1999.

Historia Selektywne rozmnażanie było już sugerowane przez Platona, który sądził, że reprodukcja człowieka powinna być kontrolowana przez władze. Proponował, aby selekcja była dokonywana w drodze pozorowanej loterii, kontrolowanej przez rząd, aby ludzkie uczucia nie były ranione przez świadomość zasad selekcji. W swoim dziele Państwo, Platon napisał m.in.: […] w Państwie należy zastosować dyscyplinę i jurysprudencję nakazującą zajmować się tylko zdrowymi na ciele i umyśle obywatelami. Tym natomiast, którzy nie są zdrowi, należy pozwolić umrzeć […]. Innym przykładem programów eugenicznych w starożytności była praktyka Spartan pozostawiania słabych dzieci na obrzeżach miast, gdzie miały umrzeć.Jednak dopiero zasada zdefiniowana przez Galtona wiązała się bezpośrednio z pracami i nauczaniem Darwina, który sam był pod wielkim wpływem Thomasa Malthusa. Według Darwina, mechanizmy naturalnej selekcji są udaremniane przez ludzką cywilizację. Jednym z celów cywilizacji jest pomoc osobnikom upośledzonym, co sprzeciwia się naturalnej selekcji odpowiedzialnej za wymieranie słabszych. Według zwolenników eugeniki, zanik efektywności selekcji może prowadzić do wzrostu liczby osobników, którzy w normalnych warunkach zostaliby wyeliminowani przez naturalne procesy selekcyjne. Proponują oni zatem promowanie działań, które miałyby równoważyć skutki zaniku mechanizmów naturalnej selekcji we współczesnej cywilizacji. Ta podstawowa zasada inspirowała liczne filozofie, teorie naukowe i pseudonaukowe oraz praktykę społeczną.Współcześnie eugenika odnosi się do selektywnej reprodukcji człowieka, której celem jest powoływanie do życia dzieci o pożądanych cechach, zwłaszcza takich, które najlepiej spełniają kryteria rasowej czystości (eugenika pozytywna), jak również eliminację osobników noszących cechy niepożądane (eugenika negatywna). Polityka eugeniki negatywnej w przeszłości była bardzo zróżnicowana – od segregacji rasowej (USA), przez przymusową sterylizację (Szwecja), do eksterminacji (Niemcy). Polityka eugeniki pozytywnej polegała często na przyznawaniu nagród czy dodatków za dodatkowe dziecko tym rodzicom, którzy spełniali kryteria eugeniki, aczkolwiek nawet tak niewinne praktyki, jak doradztwo małżeńskie miało pewne odniesienia do ideologii eugeniki.
Jednym z najwcześniejszych orędowników idei eugenicznych (zanim zostały tak nazwane) był Alexander Graham Bell, lepiej znany jako wynalazca telefonu. W 1881 roku Bell badał wskaźnik głuchoty w Martha's Vineyard, w stanie Massachusetts. Wyciągnął wniosek, że głuchota była dziedziczna i zalecał zakaz zawierania małżeństw dla głuchych („Memoir upon the formation of a deaf variety of the human Race”). Jak wielu innych zwolenników eugeniki, proponował kontrolę imigracji i ostrzegał, że szkoły z internatem dla głuchych mogą się stać wylęgarnią głuchego gatunku ludzkiego.Niemcy
Niemcy za Adolfa Hitlera zyskały niesławę za swoje programy eugeniczne, których celem było stworzenie „czystej” rasy germańskiej (wysokich blondynów o niebieskich oczach). Naziści prowadzili szeroko zakrojone, często okrutne eksperymenty na ludziach, aby przetestować swoje teorie genetyczne. W latach 30. i 40. reżim nazistowski przeprowadzał sterylizację setek tysięcy umysłowo upośledzonych ludzi i w przymusowych programach eutanazji zabijał dziesiątki tysięcy osób uznanych instytucjonalnie za upośledzonych (tzw. Akcja T4).Stany Zjednoczone Krajem, w którym istniał drugi co do skali ruch eugeniczny, były Stany Zjednoczone. To właśnie w USA eugenika zmieniła się z dywagacji akademickich do zastosowań praktycznych. Nazistowskie Niemcy zaadaptowały ją dopiero 43 lata późnej. Począwszy od stanu Connecticut w roku 1896, wiele stanów wprowadziło prawo małżeńskie oparte na kryteriach eugenicznych, które zabraniały ożenku epileptykom oraz ograniczonym i niedorozwiniętym umysłowo. Charles B. Davenport, prominentny biolog amerykański, przyjął na siebie rolę dyrektora stacji badawczej w Cold Spring Harbour, gdzie rozpoczął eksperymenty z ewolucją roślin i zwierząt – fundusze z Carnegie Institution pozwoliły na założenie Station of Experimental volution. W 1910 roku powstało biuro statystyczne Eugenics Record Office, a Davenport i Harry H. Laughlin rozpoczęli promowanie eugeniki. W następnych latach biuro zgromadziło duże ilości drzew genealogicznych, z których wywnioskowało, że osoby „nieprzydatne” wywodziły się z rodzin upośledzonych ekonomicznie i społecznie. Eugenicy tacy jak Davenport, psycholog Henry H. Goddard i działacz ochrony przyrody Madison Grant (wszyscy bardzo ówcześnie szanowani), rozpoczęli kampanię na rzecz rozmaitych rozwiązań problemu „nieprzydatnych” – Davenport sprzyjał przede wszystkim ograniczeniom imigracyjnym i sterylizacji, Goddard dawał pierwszeństwo segregacji (The Kallikak Family), Grant opowiadał się za wszystkimi tymi metodami, a nawet posuwał się do wysuwania idei eksterminacji. Metody badawcze, które dzisiaj są uważane za wysoce niedoskonałe, wtedy były uznawane za uprawnione metody naukowe, chociaż spotykały się także z krytyką naukową (szczególnie Thomasa Hunta Morgana).Specyficzną demonstracją potrzeby sterylizacji osób „nieprzydatnych społecznie” była akcja amerykańskich eugeników, którzy rozdawali niepiśmiennym osobom transparenty z napisami w rodzaju „Nie potrafię przeczytać tego transparentu. A co jeśli będę miał dzieci?” i zlecali im paradowanie po Wall Street.Od 1920 roku techniki eugeniczne w USA wspierała także organizacja American Birth Control League założona przez działaczkę na rzecz planowania rodziny Margaret Sanger. W 1922 roku Sanger wydała książkę pt. „Pivot of Civilisation”, w której m.in. krytykowała dobroczynność i akcje charytatywne jako „sentymentalne i patriarchalne” oraz postulowała konieczność pilnej „segregacji i sterylizacji” kobiet należących do „klasy debili” przed osiągnięciem wieku rozrodczego. W kolejnych publikacjach zwalczała rodziny wielodzietne.W 1924 przyjęto ustawę Immigration Restriction Act, w której eugenicy odgrywali wiodącą rolę ekspertów w debacie kongresowej, ostrzegając przed „podrzędnym asortymentem” z Europy południowej i wschodniej. Ustawa zredukowała liczbę imigrantów z zagranicy do 15% wielkości z poprzednich lat, aby kontrolować udział „nieprzydatnych” osobników wjeżdżających do kraju, i wzmacniała istniejące prawa dążące do niemieszania ras i utrzymywania niezmienionej puli genetycznej. Względy eugeniczne leżały także u podstawy przyjęcia prawa dotyczącego kazirodztwa w większej części Stanów Zjednoczonych.Niektóre stany praktykowały sterylizację osób upośledzonych przez większość XX wieku. Amerykański Sąd Najwyższy w 1927 roku ogłosił werdykt w tzw. sprawie Buck vs. Bell, uznając, że stan Virginia może sterylizować osoby uznane za nieprzydatne. Między 1907 a 1963 rokiem w Stanach Zjednoczonych, na mocy ustawodawstwa eugenicznego, przymusowo wysterylizowano ponad 64 tys. osób. Gdy nazistowscy administratorzy byli sądzeni w Norymberdze za zbrodnie wojenne, usprawiedliwiali masowe sterylizacje (ponad 450 tys. w ciągu niecałej dekady), pokazując palcem Stany Zjednoczone jako źródło inspiracji.W 1939 roku Margaret Sanger zapoczątkowała „Projekt Murzyn” (Negro Project), którego celem było ograniczenie rozrodczości czarnych obywateli USA. Po II wojnie światowej American Birth Control League zmieniła nazwę na International Planned Parenthood Federation w celu uniknięcia niekorzystnych skojarzeń z eugeniczną działalnością nazistów.W 2008 roku wobec Planned Parenthood ponownie wysunięto zarzuty o działalność eugeniczną i rasistowską w związku z przyjmowaniem przez nią dotacji finansowych ze szczególnym wskazaniem, że mają być użyte do promowania aborcji w środowisku czarnych obywateli USA. Zwrócono także uwagę, że w 2006 roku na 1,2 mln aborcji w USA ponad 680 tys. czyli 56% było dokonanych u czarnych kobiet pomimo, że ogólna ich liczebność w populacji USA to tylko 15%.SzwecjaNajdłużej, bo ponad 40 lat program eugeniczny był prowadzony w Szwecji. Szwecja była jednym z pierwszych krajów na świecie, w którym powstał instytut poświęcony higienie rasowej (1922), kierowany kolejno przez Hermana Lundborga i Gunnara Dahlberga.W latach 1936-1976 przymusowo wysterylizowano tam 63 tys. osób „nieprzydatnych” lub „niedostosowanych społecznie”.„Doktryny rasistowskie zostały rozwinięte na terytorium Szwecji przez ideologicznych szefów socjaldemokracji, Alvę i Gunnara Myrdalów, gorących zwolenników higieny rasowej i sterylizacji osobników „niepełnowartościowych”. Sterylizacja była praktykowana w Szwecji do 1975 roku. Pod płaszczykiem naukowym wykastrowano z powodów rasowo-biologicznych ponad 63 000 osób, głównie dzieci. W wątpliwych przypadkach zadowalano się połowiczną kastracją, przez odcięcie tylko jednego jądra, aby „zmniejszyć przyszły popęd seksualny”. Ponieważ idee te nie były importowane z Trzeciej Rzeszy, lecz były produktem krajowym, można je było w Szwecji rozwijać i upowszechniać jeszcze trzydzieści lat po upadku faszyzmu.”W projekt eugeniczny w Szwecji od strony praktycznej jak i ideologicznej zaangażowane było wielu przedstawicieli elit politycznych i intelektualnych, stąd po jego zakończeniu unikano debaty na ten temat. Jako podstawę teoretyczną wykorzystano m.in. prace Lundborga i Dahlberga oraz noblistów Alvy i Gunnara Myrdalów. Informacje o przymusowej sterylizacji ujrzały światło dzienne w szwedzkiej prasie na początku lat 90. w atmosferze skandalu i doprowadziły do powołaniem komisji, która w 1999 roku przyznała odszkodowania części poszkodowanych.Inne krajeNiemal wszystkie zachodnie kraje niekatolickie z wyjątkiem Wielkiej Brytanii przyjęły pewne rozwiązania legislacji eugenicznej. Incydenty eugeniczne miały miejsce w Kanadzie, Australii, Norwegii, Finlandii, Estonii, Szwajcarii i Islandii w stosunku do osób, które uznano za umysłowo niedorozwinięte. W krajach komunistycznych (ZSRR, Czechosłowacja) przymusowej sterylizacji poddawano osoby należące do grup społecznych uznawanych przez władze za pasożytnicze lub reakcyjne.Rozmaici autorzy, zwłaszcza Stephen Jay Gould, wielokrotnie twierdzili, że restrykcje dotyczące imigracji przyjęte przez Stany Zjednoczone w latach 20. (zrewidowane w 1965 roku) były motywowane celami eugeniki, a w szczególności pragnieniem wyłączenia „niższych” ras z narodowej puli genetycznej. We wczesnych latach XX wieku Stany Zjednoczone i Kanada przyjmowały znaczną liczbę imigrantów z południowej i wschodniej części Europy. Wpływowi eugenicy, jak Lothrop Stoddard i Harry Laughlin (który w 1920 roku był świadkiem-ekspertem w House Committee on Immigration and Naturalisation), argumentowali, że istnieją niższe rasy, które skażą narodową pulę genetyczną, jeśli napływ imigrantów nie zostanie ograniczony.Jest sporne, czy zachęciło to zarówno Kanadę, jak i Stany Zjednoczone do przyjęcia praw tworzących hierarchię narodowości, klasyfikujących je od najbardziej pożądanych imigrantów anglosaskich i nordyckich, aż po chińskich i japońskich, którym niemal zupełnie zabroniono wjeżdżania do kraju. Jednak wiele osób, w szczególności Franz Samelson, Mark Snyderman i Richard Herrnstein, argumentowało, badając zapisy z debat kongresowych na temat polityki imigracyjnej, że w rzeczywistości Kongres nie zwrócił żadnej uwagi na te czynniki. Utrzymują oni, że ograniczenia były w pierwszym rzędzie motywowane chęcią utrzymania kulturowej integralności kraju wobec silnego napływu obcokrajowców.Niektóre osoby, abstrahując od ich wsparcia dla idei eugeniki, utrzymują, że legislacja eugeniczna ma również inne zalety; Margaret Sanger, założycielka organizacji Planned Parenthood of America inicjatorka akcji Czarnuch i feministka, uważała ją za użyteczne narzędzie w walce o legalizację antykoncepcji. W owym czasie eugenika była uważana przez wielu naukowców za postępową, za naturalne zastosowanie wiedzy o rozmnażaniu w sferze ludzkiego życia. Przed pojawieniem się obozów śmierci w czasie II wojny światowej pomysł, że eugenika mogłaby prowadzić do ludobójstwa, nie był poważnie rozważany.Eugenika współcześnie Chociaż eugenika została powszechnie potępiona w chwili jej ostatecznego stoczenia się w czasie Holokaustu, jej idee trwają we współczesnej kulturze pod innymi nazwami. Wkrótce po drugiej wojnie wielu eugeników w Stanach Zjednoczonych zdało sobie sprawę, że eugenika gwałtownie traci swoją popularność i ukuło termin „kryptoeugenika” do opisania tego, co powinno być uczynione: ukrycia eugeniki. Wielu wybitnych eugeników w powojennym świecie zostało szanowanymi antropologami, biologami i genetykami, jak Robert Yerkes w USA czy Otmar von Verschuer w Niemczech. Kalifornijski eugenik Paul Popenoe oraz związana z ruchem eugenicznym Margaret Sanger zostali założycielami poradni świadomego macierzyństwa lub klinik aborcyjnych.Sporadycznie rozmaite opinie na temat rasy, polityki imigracyjnej, ubóstwa, przestępstw czy zdrowia umysłowego są określane jako „kryptoeugeniczne”, jednak nie jest to często używany termin.Amerykańskie podręczniki akademickie w okresie od lat 20. do 40. zawierały niejednokrotnie rozdziały chwalące postęp techniczny, który pozwoli zastosować zasady eugeniki w życiu społecznym. Wiele ówczesnych czasopism naukowych poświęconych badaniom dziedziczności było prowadzonych przez eugeników i zamieszczało artykuły na ten temat obok studiów nad dziedzicznością u innych organizmów. Po drugiej wojnie, gdy eugenika straciła swoją popularność, wiele odniesień do niej zostało usuniętych zarówno z podręczników, jak i kolejnych wydań czasopism (które niejednokrotnie zmieniały swoje nazwy, np. „Eugenics Quarterly” w 1969 roku przybrał nazwę „Social Biology”).W 1977 na fali zainteresowania tematem zrównoważonego rozwoju i inspiracji raportem „Granice wzrostu” ukazała się książka „Ecoscience”, której autorzy rozważali wprowadzenie „globalnego reżimu” w celu radykalnego obniżenia przyrostu naturalnego. Cel ten miał być osiągnięty przez przymusową aborcję, odbieranie „nielegalnych” dzieci samotnych matkom i masową sterylizację za pomocą leków dodawanych do wody. Koncepcje te pojawiły się po raz pierwszy w 1968 roku w książce Paula R. Ehrlicha „The Population Bomb”.Historia eugeniki i samo pojęcie stały się ponownie tematem dyskusji w ostatniej dekadzie XX wieku, gdy znaczące postępy poczyniła genetyka. Takie przedsięwzięcia naukowe jak Human Genome Project uczyniły ponownie realnymi skuteczne modyfikacje genetyczne w organizmach ludzkich – przynajmniej w ocenie wielu komentatorów – tak jak pierwotna teoria ewolucji Darwina w latach 80. XIX wieku czy ponowne odkrycie praw Mendla w XX wieku. Różnica jest tym razem taka, że eugenika jest teraz terminem negatywnym, a nie pozytywnym.Eugenika z naukowego punktu widzeniaZ punktu widzenia współczesnej genetyki eugenika jest uznawana za pseudonaukę, jej twórcy nie mogli mieć świadomości na jak wątłych podstawach naukowych była ona oparta (struktura kodu DNA została odkryta w 1953). Współcześnie jest pewne iż nawet bardzo dokładne zastosowanie zasad eugeniki w celu wyeliminowania z populacji wadliwych genów jest pozbawione większego sensu, wpływa na to kilka elementów:* Wskutek zjawiska tzw. zrównoważonego polimorfizmu dochodzi do cyklicznego odtwarzania patologicznych genów w populacji.* Większość chorób genetycznych ma charakter monogeniczny (przyczyną dysfunkcji jest jeden wadliwy gen) i wywołana jest przez tzw. geny recesywne, które z kolei ujawniają się tylko u homozygot (osobnik z dwiema kopiami recesywnego genu) a jednostki heterozygotyczne (jedna kopia genu recesywnego) przeważające w każdej populacji, przekazują geny recesywne swojemu potomstwu które staje się nosicielami wadliwego genu – choroby genetyczne i wadliwy materiał genetyczny krążą zatem w populacji w formie ukrytej, gdyż nie da się ich wcześniej wykryć dopóki nie nastąpi homozygota. Z tego punktu widzenia selekcja metodami eugenicznymi jest bezcelowa – aby była ona skuteczna należałoby zastosować tzw. selekcję absolutną, czyli nie dopuszczać do rozrodu żadnego osobnika dotkniętego chorobą genetyczną przez kilkadziesiąt pokoleń. Obliczono iż potrzeba 22 pokoleń tego typu selekcji (czyli ok. 450-500 lat) – wtedy uzyskano by zmniejszenie częstości występowania danej choroby dziedzicznej z 1% do 0,1%. Natomiast dalsze obniżenie częstości występowania choroby do 0,01% wymagałoby zastosowania takiej selekcji przez 68 pokoleń (ok. 1300-1400 lat).* Ogromna większość cech dziedzicznych przydatnych w społeczeństwie, z punktu widzenia interesów państwa np. wybitne zdolności, inteligencja, geniusz, cechy osobowości powstaje na tle poligenicznym (jest kształtowana przez wiele genów), zatem powstanie wybitnie uzdolnionej jednostki jest kwestią przypadkowego doboru genów i powstania pożądanej ich kombinacji. Według badań, (z zakresu zarówno analizy statystycznej jak i genetyki) prawdopodobieństwo iż np. potomstwo geniuszy będzie podobnie uzdolnione jest znikome. Zatem i w tym przypadku selekcja ukierunkowana na promocję jednostek najinteligentniejszych i uzdolnionych nie daje gwarancji rozprzestrzeniania pożądanej cechy w danej społeczności. Jednym z najlepiej znanych przykładów tego typu chybionej eugeniki w praktyce był „bank spermy geniuszy”, prowadzony w latach (1980-1999) przez Roberta Clarka Grahama, który dał życie 230 dzieciom. Doron Blake, który był sztandardowym „produktem” Grahama, w 18 lat po urodzeniu przyznał, że posiadanie wysokiego IQ nie uczyniło go w żaden sposób wybitnym.* W świetle współczesnych nauk kognitywistycznych i genetycznych sam korzystny układ genów nie jest gwarancją ukształtowania osobnika pod kątem maksymalnego wykorzystania wrodzonych cech gdyż niebagatelny wpływ na takie ukształtowanie mają tzw. czynniki środowiskowe (ocenia się iż, w zależności od różnych estymacji, geny mają od 50-70% wpływ na poziom tzw. ilorazu inteligencji) – biorąc to pod uwagę niezwykle problematyczne jest ustalenie które jednostki należy promować a które eliminować – np. zlikwidowanie potencjalnego geniusza (lub ograniczenie mu możliwości reprodukcji) który z braku wpływu środowiskowego nie rozwinął swojego potencjału i wykazuje w badaniach stosunkowo niski iloraz inteligencji, skutkuje brakiem przekazywania korzystnych genów potomstwu i w ten sposób ogranicza występowanie przyszłych, potencjalnie wartościowych dla społeczeństwa, kombinacji genów.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Eugenika

Etymologia terminuPojęcie „eutanazja” po raz pierwszy pojawiło się najprawdopodobniej w V w. p.n.e., w komedii Kratinosa o nieustalonym tytule. Określił on w ten sposób „osobę mającą dobrą śmierć” nie wyjaśniając sensu tego terminu. Po raz kolejny pojęcie to zostało użyte pod koniec IV w. p.n.e. przez innego greckiego poetę – Meandra. Drugie znaczenie nadane terminowi „euthanatos”, określało „łatwą śmierć” będącą efektem posiadania dystansu do własnego życia.Także w kulturze Starożytnego Rzymu pojęcie „eutanazji” było obecne. Swetoniusz w Żywotach cezarów, zawarł opis śmierci cesarza Oktawiana Augusta, który chciał umrzeć w spokoju, bezboleśnie, szybko a nade wszystko świadomie, tak by móc uporządkować swoje sprawy co było mu dane. Zatem w powyższych znaczeniach, na początku swojej historii, termin „eutanazja” oznaczał śmierć naturalną ale w takim stanie zdrowia, by nie była ona powolnym umieraniem połączonym z cierpieniem.PodziałEutanazja jest dzielona na bierną określaną jako ortotanazja i czynną jako zabójstwo z litości. Eutanazją również bywa nazywana eksterminacja osób niepełnosprawnych przez nazistów podczas II wojny światowej (akcja T4).Dopuszczalność eutanazji jest trudnym zagadnieniem etycznym. Ma ona zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Konflikt racji bierze się z różnych systemów wartości, jakimi kierują się obie strony sporu. Przeciwnicy eutanazji uważają życie za święty dar od Boga (głównie przeciwnicy eutanazji czynnej) albo uznają je za najwyższą wartość. Zwolennicy natomiast twierdzą, iż ważniejsze są uszanowanie woli chorego, uchronienie go od cierpień oraz jego prawo do zachowania godności w rozumieniu, jakie on przyjmuje.Uregulowania prawne na świecieEutanazja jest obecnie zalegalizowana w Holandii (2002), Belgii, Luksemburgu (w tym chorych dzieci), Albanii, Japonii i amerykańskich stanach Teksas i Oregon, a do niedawna także w australijskim Terytorium Północnym (Sąd australijski orzekł, że ta kwestia należy do spraw wyłącznie federalnych i uchylił legalność eutanazji).Szczególna forma dozwolonej eutanazji występuje w Szwajcarii, gdzie można przepisać lek nasenny w śmiertelnej dawce, jednak chory musi go przyjąć samodzielnie.W pozostałych krajach eutanazja jest niedozwolona i karana jak zwykłe zabójstwo lub w sposób łagodniejszy.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Eutanazja

Włoski historyk, specjalizuje się w kulturze pamięci, historii ZSRR lat 20. XX wieku. Wykładała na Rosyjskim Państwowym Uniwersytecie Humanistycznym.

(niem. Twierdza Wrocław). Pod koniec lipca 1944 roku, w obliczu coraz większej przewagi wojsk radzieckich na zbliżającym się froncie, Wrocław został ogłoszony przez Niemców twierdzą. Dokonano pospiesznej, przymusowej ewakuacji ludności, umacniano system obrony i przygotowywano miasto do odparcia szturmu Rosjan. Przez cały okres oblężenia Wrocławia przez wojska 1. frontu ukraińskiego Niemcy utrzymywali most powietrzny z Rzeszą. Drogą lotniczą transportowana była żywność, broń i lekarstwa. Do budowy i napraw umocnień wykorzystywano pracę robotników przymusowych. Szacuje się, że ewakuacja cywilnych mieszkańców Wrocławia pochłonęła życie około 90 tysięcy osób. Miasto skapitulowało 6 maja 1945 roku.

Obóz powstał w chwili, w której planowano już ekspansję III Rzeszy w kierunku Austrii, Kraju Sudetów i Czech. Został założony obok kamieniołomów granitu (Deutsche Erd- und Steinwerke), w których niewolniczo wykorzystywano więźniów.

Komendantami obozu byli kolejno:* SS-Sturmbannführer Jakob Weiseborn: 4 maja 1938 – 20 stycznia 1939;* SS-Sturmbannführer Karl Künstler: 20 stycznia 1939 – 10 sierpnia 1942;* SS-Hauptsturmführer Karl Fritzsch: 10 sierpnia 1942 – 15 września 1942;* SS-Sturmbannführer Egon Gustav Adolf Zill: 15 września 1942 – 10 maja 1943;* SS-Sturmbannführer Max Koegel: 10 maja 1943 – 20 kwietnia 1945.Obóz początkowo składał się z szesnastu drewnianych baraków więźniarskich, kuchni, rewiru itd. Obóz posiadał swoje własne krematorium, tuż koło placu egzekucji.

Począwszy od lat 1943/1944, w związku z wzmożeniem wysiłków wojennych, wiele firm – zwłaszcza o znaczeniu wojskowym przeniosło się w okolice Bawarii i Kraju Sudetów. Wówczas Flossenbürg stał się „obozem macierzystym” dla wielu komand zewnętrznych i podobozów (ok. 60 w samej Bawarii, 43 w Saksonii, 32 w granicach dzisiejszych Czech i jeden na terenie dzisiejszej Polski). Podobozy te odegrały wielką rolę w niemieckim przemyśle wojennym. Więźniowie pracowali dla większości wielkich niemieckich koncernów wspierających wysiłek wojenny III Rzeszy.

9 kwietnia 1945 roku, na dwa tygodnie przed wyzwoleniem zamordowano w obozie członków niemieckiej opozycji antyhitlerowskiej, związanych z zamachem na A. Hitlera z dnia 20 lipca 1944: stracono m.in. Wilhelma Canarisa, Hansa Ostera i Dietricha Bonhoeffera.20 kwietnia SS zarządziła ewakuację obozu „Marszami Śmierci”. 22 tys. więźniów wymaszerowało w kierunku KL Dachau. Przynajmniej 7 tys. zginęło przed dotarciem do tego obozu. Flossenbürg został wyzwolony 23 kwietnia 1945 przez wojsko amerykańskie. Wówczas w obozie przebywało ok. 1600 najbardziej wycieńczonych więźniów.

Pierwszymi więźniami byli niemieccy homoseksualiści ówcześnie prześladowani oraz kryminaliści. Następnie przeniesiono tu ok. tysiąca więźniów z KL Dachau oraz wielu Polaków, członków ruchu oporu. Regularnie urządzano masowe egzekucje w pobliskiej strzelnicy. Egzekucje dotyczyły także wielu sowieckich jeńców wojennych. Większość więźniów pochodziła z Europy Środkowo-Wschodniej.

Sowieccy jeńcy wojenni zorganizowali powstanie w jednym z podobozów Flossenbürga: Mülsen Saint Micheln. Żadnemu więźniowi nie udało się wówczas zbiec.96 tys. więźniów przeszło przez Flossenbürg, z czego ok. 6 tys. w obozie macierzystym. Ok. 30 tys. w nim zginęło (spotyka się i dwukrotnie większe szacunki).Zobacz biogramy więźniów.Dzieje powojennePo wojnie, przez prawie rok zabudowania obozu służyły Amerykanom za miejsce internowania więźniów nazistowskich. Następnie również jako obóz przejściowy dla osób wracających w swoje strony. Aktualnie funkcjonuje jako miejsce pamięci.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Flossenbürg_(KL)

Technika kopiowania napisów na nagrobkach. Polega na odwzorowaniu liter i symboli umieszczonych na nagrobku za pomocą odciśnięcia ich na kartce papieru i zarysowaniem przyłożonej do powierzchni miękkim ołówkiem albo kredką świecową. Frotaż jest na Zachodzie metodą rozpowszechnioną wśród badaczy genealogii rodzinnych. Stosuje się ją często podczas lekcji muzealnych.

 

[niem. Generalgouvernement] (Generalna Gubernia, GG) jednostka administracyjno-terytorialna, utworzona przez okupacyjne władze niemieckie 26 października 1939, na podstawie dekretu Hitlera, na części ziem polskich, które nie zostały włączone do III Rzeszy. GG dzieliło się na 5 dystryktów: krakowski, warszawski, lubelski, radomski i utworzony w sierpniu 1941 galicyjski. Obejmowało 94 tys. km2, zamieszkiwanych przez 12 milionów mieszkańców, w tym około 10 milionów Polaków, 1,5 miliona Żydów, 650 tys. Niemców, przeszło 500 tys. Ukraińców i Białorusinów. Stolicę tego obszaru umiejscowiono w Krakowie, gdzie na Wawelu urzędował Generalny Gubernator Hans Frank.

W GG obowiązywał język niemiecki oraz polski. Utworzenie GG wiązało się z celami polityki niemieckiej w Europie Wschodniej. Niemcy uczynili z GG źródło taniej siły roboczej, bazę surowcową i żywnościową dla III Rzeszy. Fabryki i zakłady przemysłowe przystosowano do produkcji wojennej, a gospodarstwa obłożono wysokimi kontyngentami. Zlikwidowano też polskie szkolnictwo wyższe i średnie, wywożono lub niszczono dobra kultury. Prowadzono akcję masowego wyniszczania ludności polskiej (głodowe racje żywności, wywożenie do Niemiec na przymusowe roboty, wysiedlenia) oraz stosowano bezwzględny terror (egzekucje publiczne, pacyfikacje wsi). Ogółem zginęło wówczas około 3 mln Polaków.

Dla ludności żydowskiej początkowo założono getta (1942-44), a następnie ich mieszkańców wymordowano. GG była jednym z najaktywniejszych w Europie terenów antyniemieckiego ruchu oporu i konspiracji wojskowej.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Generalne_Gubernatorstwo

[niem. Geheime Staatspolizei ] tajna policja polityczna w III Rzeszy, utworzona w 1933 roku, działała najpierw na terenie Prus, a od 1936 w całych Niemczech, wówczas też została połączona z policją kryminalną (Kriminalpolizei ― Kripo), w jedną Policję Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei ― Sipo) i podporządkowana szefowi partyjnej służby bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst) Reinhardowi Heydrichowi; w latach 1939―1945 wchodziła w skład Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (Reichssicherheitshauptamt ― RSHA) jako jego IV Urząd; w czasie II wojny światowej działała na terenie państwa niemieckiego oraz we wszystkich okupowanych przez III Rzeszę państwach europejskich, stała się wówczas jednym z najbardziej zbrodniczych elementów okupacyjnego aparatu terroru; w 1946 roku została uznana przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze za organizację przestępczą.

Części miasta, obrana lub przymusowo narzucona na miejsce zamieszkania mniejszości narodowych lub religijnych. Od XVI wieku nazwa getto oznacza przede wszystkim dzielnice żydowskie w miastach europejskich. W okresie II wojny światowej organizowane przez Niemców getta stały się elementem systemu represji i zagłady narodu żydowskiego. Odgrodzone od reszty przestrzeni miejskiej były więzieniem dla tysięcy ludzi. Wysoka śmiertelność w gettach była wynikiem planowej polityki władz niemieckich. Ludność gett, która ocalała mimo nieludzkich warunków, od 1942 roku deportowana była do obozów zagłady.

Utworzone 26 lipca 1941, podporządkowane niemieckim władzom cywilnym okręgu białostockiego (Bezirk Bialystok), zamknięto w nim ponad 40 tys. Żydów z Białegostoku i okolic. Od 1942 na jego terenie działała Antyfaszystowski Blok Bojowy. Na początku 1943 roku Niemcy przystąpili do likwidacji getta.

W dniach 5-12 lutego zamordowali na miejscu ponad 800 osób, a 10 tysięcy deportowali do obozu zagłady w Treblince. Podczas ostatecznej likwidacji (w dniach 16-20 sierpnia) wybuchło powstanie, jednak bojownikom nie udało się zrealizować planu wydostania się, wraz z grupą mieszkańców, do Puszczy Knyszyńskiej (gdzie działały oddziały partyzanckie), większość z nich zginęła; pozostałych przy życiu Żydów wywieziono do obozu w Treblince. Po likwidacji getta jego teren był miejscem koncentracji ludności polskiej wysiedlonej z Białowieży.

Zorganizowane w Łodzi przez okupacyjne, narodowosocjalistyczne (nazistowskie) władze III Rzeszy w 1939 r. getto żydowskie, do którego przymusowo przesiedlano ludność pochodzenia żydowskiego, głównie z terenów aglomeracji łódzkiej oraz Cyganów mordowanych w pierwszej kolejności. Zlikwidowane jako ostatnie w Europie w sierpniu 1944 roku.

Pierwsze plany utworzenia odizolowanej dzielnicy dla Żydów łódzkich poprzedziły akcje jednoznacznie wskazujące na charakter polityki żydowskiej nazizmu niemieckiego. Etapami bezwzględnej segregacji rasowej był nakaz oznakowania zakładów należących do Żydów, zakaz wykonywania niektórych zawodów oraz obowiązek noszenia opasek, a później żółtej gwiazdy Dawida. W tajnym okólniku prezesa rejencji kaliskiej Friedricha Übelhöra z 10.12.1939 r. podjęto decyzję całkowitej izolacji ludności żydowskiej od reszty społeczeństwa całego obszaru Polski zachodniej włączonej do III Rzeszy. Oficjalnie ogłoszono ją 8.02.1940 r.

W Łodzi postanowiono zorganizować je w części Bałut – dzielnicy najbardziej zaniedbanej, posiadającej najprymitywniejszą infrastrukturę. Na niewielkiej przestrzeni do końca kwietnia 1940 r. odizolowano od świata zewnętrznego ponad 160.000 osób. Cały teren „Wohngebiet der Juden” otoczony został zaporami, płotem z desek lub siatką, względnie zasiekami z drutu kolczastego. Z upoważnienia władz okupacyjnych wewnętrzną administracją getta kierował Przełożony Starszeństwa Żydów (Der Älteste der Juden in Litzmannstadt) Mordechai Chaim Rumkowski. Powołana przez niego Rada Starszych (Ältestenrat) była czystą fikcją organizacyjną.

Jednoosobową władzą ustawodawczą i wykonawczą pełnił sam Rumkowski. Stworzył on z getta łódzkiego swoiste „królestwo” z wewnętrzną prokuraturą, sądownictwem, więziennictwem, komunikacją, pocztą i walutą. Niemiecki Zarząd Getta (Gettoverwaltung), na czele którego stał Hans Biebow, umiejętnie podsycał wiarę Rumkowskiego w jego strategii „ocalenia przez pracę”. Stąd getto łódzkie nie było wyłącznie miejscem powolnej eksterminacji ludności żydowskiej, lecz stało się dziwnym, ale potężnym obozem pracy. W ponad 100 zakładach produkcyjnych zatrudniano blisko 80.000 osób, które wytwarzały najróżniejsze produkty dla potrzeb gospodarczych III Rzeszy. Wielu Żydów sądziło, że „jedyną ich drogą jest praca”. Decyzję o całkowitym i bezpośrednim wymordowaniu całej nacji żydowskiej najwyższe władze hitlerowskie podjęły w połowie 1941 r.

Wszystkie wcześniejsze akcje miały charakter jedynie przygotowawczy. Pośredniej eksterminacji Żydów służyła niewolnicza praca (także dzieci), wszechogarniający głód, fatalne warunki higieniczne, niesamowite zagęszczenie dużej grupy osób na niewielkim obszarze. Formy eksterminacji pośredniej prowadziły do załamania sił witalnych – fizycznych i psychicznych – mieszkańców getta. Bezpośrednia eksterminacja Żydów skupionych w getcie łódzkim (z gett prowincjonalnych, a także z Czechosłowacji, Austrii, Niemiec oraz Luksemburga) rozpoczęła się pod koniec 1941 r.

Przystępując do akcji „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” wybudowano specjalny ośrodek zagłady w Chełmnie nad Nerem. Od 7 grudnia zaczęto przyjmować w nim transporty Żydów z getta łódzkiego. Masowe uśmiercanie odbywało się w ruchomych komorach gazowych. Do jesieni 1942 r. zamordowano w ten sposób blisko 200.000 osób, w tym około 85.000 mieszkańców getta łódzkiego. Dalszych 46.000 osób zmarło w samym getcie w wyniku eksterminacyjnych działań hitlerowców. W sierpniu 1944 r. ostatnią grupę 80.000 Żydów wywieziono do obozów w Oświęcimiu, Stutthofie i Ravensbrück i tam prawie wszystkich zamordowano.
Źródło.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ghetto_Litzmannstadt

Funkcjonariusz hitlerowski; od 1931 członek niemieckiej partii faszystowskiej (NSDAP), od 1934 w SS, od maja 1938 do stycznia 1939 gauleiter (gubernator) Wiednia, od listopada 1939 dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim, od połowy 1942 szef NSDAP w dystrykcie lubelskim; kierował zagładą Żydów w GG (Aktion Reinhard); twórca i realizator niemieckiego okręgu osiedleńczego w dystrykcie lubelskim; w lipcu 1943 przeniesiony do Triestu na stanowisko wyższego dowódcy SS i policji; aresztowany przez Brytyjczyków, popełnił samobójstwo.

Utworzony w 1931, w latach 1935-1945 funkcjonował jako jeden z 12 głównych urzędów SS. Służyć miał realizacji koncepcji H. Himmlera dotyczących „hodowli rasy germańskiej” i zdobywania dla niej „przestrzeni życiowej” (Lebensraum). RuSHA składał się z czterech urzędów: rasy (Rassenamt), szkolenia (Schulungsamt), więzi rodowych esesmanów i kandydatów do SS (Sippenamt) oraz osiedleń (Siedlungsamt).

Poetka, dziennikarka, redaktor. Urodziła się w Moskwie w 1936 roku. Ukończyła wydział filologiczny Uniwersytetu Leningradzkiego. Od początku lat 60. jej wiersze rozpowszechniano w samizdacie. Gorbaniewska była pierwszym redaktorem biuletynu informacyjnego „Kronika Wydarzeń Bieżących”. Za udział w demonstracji na placu Czerwonym w Moskwie przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację została uznana za niepoczytalną. Aresztowano ją w grudniu 1970. Od stycznia 1971 do lutego 1972 była przymusowo leczona w kazańskim specjalnym szpitalu psychiatrycznym i w Instytucie Serbskiego w Moskwie. Pod koniec 1975 roku emigrowała, mieszka w Paryżu. Od 2005 roku ma obywatelstwo polskie. Zajmowała się tłumaczeniami i redakcją tekstów, była członkiem redakcji czasopisma „Kontinient”, współpracowała z Radiem Swoboda, od 1981 roku pracuje w tygodniku „Russkaja mysl”.

Za przekłady z polskiego otrzymała nagrodę paryskiej „Kultury” oraz polskiego Pen-Clubu. Zbiory poetyckie „Stichi” (1969), „Pobierieżje” (1973), „Pierieletaja snieżnuju granicu” (1979), „Gdie i kogda” (1985) zostały wydane za granicą, skąd trafiły do ZSRR. Powieść dokumentalna „Połdień o demonstracji na placu Czerwonym w 1968” roku została również opublikowana za granicą (1970), skąd przewieziono ją do ZSRR. W październiku 2008 Natalia Gorbaniewska otrzymała tytuł doktora honoris causa lubelskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

http://pl.wikipedia.org/wiki/Natalia_Gorbaniewska

Konzentrationslager Groß-Rosen (uproszczona pisownia: Gross-Rosen) – nazwa niemieckiego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego, istniejącego w latach 1940-1945, nieopodal wsi Rogoźnica (nazwa powojenna), będącego na czele ponad setki obozów pracy założonych na Śląsku, na terenie Czech i Niemiec.

Bunt robotniczy w Polsce w dniach 14-22 grudnia 1970 roku (strajki, wiece, demonstracje) głównie w Gdyni, Gdańsku, Szczecinie i Elblągu, wynikające z pogarszającej się sytuacji społecznej, gospodarczej i politycznej kraju. Bezpośrednią przyczyną wydarzeń grudniowych stało się ogłoszenie 13 grudnia podwyżek cen detalicznych artykułów spożywczych.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grudzień_1970

Grupy urzędników i specjalistów organizowane w 1945 r. przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów w celu przejęcia i zabezpieczenia mienia wartościowego gospodarczo: fabryk, infrastruktury, budynków, sprzętu, urządzeń, itd., na terenach oddanych pod zarząd polski, gdzie nie było jeszcze stałej cywilnej administracji polskiej. W miarę potrzeb grupy operacyjne zastępowały administrację do czasu przybycia Pełnomocników Obwodowych do wyznaczonych im okręgów, organizując życie społeczne, pomoc materialną dla polskich osiedleńców, i reprezentując władze cywilne RP wobec Armii Czerwonej.

Ur. 10 października 1950 w Moskwie, rosyjski doktor fizyk i historyk, badacz problematyki zesłań i więzienia ludności polskiej w czasach ZSRR, zatrudniony w stowarzyszeniu Memoriał.Wychowany w Polsce. Syn architekta Edmunda Goldzamta. Absolwent warszawskiego Liceum im Reytana – 1970 i astronomii na Wydziale Fizyki Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego z 1975, w 1985 roku obronił tam pracę doktorską. Od 1978 do 1993 pracował jako naukowiec w Instytucie Fizyki Atmosfery Rosyjskiej Akademii Nauk (do 1991 roku – Akademii Nauk ZSRR).

W 1993 zatrudnił się w moskiewskiej placówce badawczo-oświatowej Stowarzyszenia „Memoriał”: Ośrodku Badań, Informacji i Upowszechniania „Memoriał”. Jest koordynatorem Komisji Polskiej Stowarzyszenia „Memoriał”. Autor licznych publikacji o sowieckich represjach wobec Polaków. Redaktor i współautor pracy Represje przeciw Polakom i obywatelom polskim, wydanej w Moskwie. Współredaktor i współautor serii tomów „Indeks Represjonowanych” wydawanych przez Ośrodek KARTA w Warszawie.

Z ramienia „Memoriału” prowadził działania na rzecz sądowej rehabilitacji ofiar zbrodni katyńskiej, a następnie, po oddaleniu przez rosyjski sąd pozwów „Memoriału” (sąd uznał, że organizacja ta nie reprezentuje poszkodowanych), jako obserwator w procesach przed sądami w Rosji wytoczonych przez rodziny poszkodowanych. Aleksander Gurjanow starał się, aby nadać zamordowanym status ofiar represji politycznych i dzięki temu objąć ich obowiązującym w Federacji Rosyjskiej prawem o rehabilitacji. Jego działania napotykały bardzo silny opór ze strony rosyjskiej prokuratury.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Gurjanow

Miasto w Hesji, nieopodal Limburga. W założonym w 1883 roku jako zakład dla ubogich, a od 1906 roku używanym do odosobnienia osób psychicznie chorych, Krajowym Zakładzie Leczniczym w 1940 roku został urządzony szósty z ośrodków „eutanazji”. Od stycznia do sierpnia 1941 roku zabito w komorze gazowej 10.072 osoby, a do 1945 roku za pomocą śmiertelnych medykamentów dalsze 5.000 osób. Wśród nich również 34 żydowskie „dzieci mieszane”, podlegające opiece społecznej oraz 476 chorych na gruźlicę robotników przymusowych obu płci z Polski i Rosji.

W październiku 1945 roku odbył się pierwszy proces amerykańskiego sądu wojskowego przeciw personelowi zakładu, w 1947 roku niemiecki proces cywilno-karny. Od 1983 roku istnieje tam Muzeum Pamięci Ofiar i Zbrodni. W 2004 roku odwiedziło je około 14 tysięcy osób.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hadamar

Sterowanie prokreacją poprzez „selekcję” i „eliminację” przygotowało u lekarzy niemieckich grunt pod akceptację nazistowskiej polityki zdrowotnej i ludnościowej, która rozpoczęła się od przymusowych sterylizacji i zakazu zawierania małżeństw, a skończyła programem „eutanazji” i ludobójstwem

jeden z przywódców hitlerowskich Niemiec. Urodzony w Monachium, syn dyrektora gimnazjum, dyplomowany agronom. W 1923 wziął udział w nieudanym puczu Hitlera, w 1925 wstąpił do NSDAP, w 1929 został reichsführerem SS, w 1931 utworzył wspólnie z R. Darré Urząd Rasy i Osadnictwa SS, w czerwcu 1936 został szefem policji niemieckiej, a w 1939 Komisarzem Rzeszy do Spraw Umacniania Niemczyzny, w 1943 – ministrem spraw wewnętrznych Rzeszy. Odegrał główną rolę w tworzeniu hitlerowskiego aparatu terroru w krajach okupowanych i przeprowadzeniu „ostatecznego rozwiązania”. Po kapitulacji Niemiec popełnił samobójstwo w niewoli brytyjskiej 23 maja 1945.

Organizacja młodzieżowa NSDAP zorganizowana na wzór paramilitarny w 1922 jako przybudówka Oddziałów Szturmowych (SA). W HJ istniał podział na grupy wiekowe: 10-14 lat – chłopcy jako „pimpfy” w Deutsches Jungvolk (DJ), dziewczęta w Jungmädel (JM); 14-18 lat – chłopcy w HJ, dziewczęta w Bund Deutscher Mädel (BDM) – Związek Dziewcząt Niemieckich; 17-21 lat – dziewczęta w służbie Glaube und Schönheit – Wiara i Uroda.Od 1936 roku obowiązywała, zaostrzona jeszcze w 1938 roku, ustawa o obowiązkach młodzieży. Zgodnie z nią, każdy chłopiec i każda dziewczynka przyjmowani byli w wieku 10 lat do DJ, a w wieku 14 lat wstępowali do HJ bądź do BDM.

NSDAP kreowała się jako partia młodych i dlatego na przywódcę HJ wyznaczony został w 1931 24-latek Baldur von Schirach – Dowódca Młodzieży Rzeszy. Ten kierunek wyrażały artykuły Gregora Strassera Starzy, zróbcie nam miejsce!, a także Baldura von Schiracha: NSDAP – to partia młodzieży!. W latach 1939-1945 członkowie HJ i BDM pełnili wojskową służbę pomocniczą.Hitlerjugend promował kult silnej i zdrowej germańskiej rasy, stąd duży nacisk kładziono na ćwiczenia fizyczne i wojskowe połączone z dyscypliną i kultem jednostki.Jedną z popularnych „gier” w które na manewrach grali członkowie HJ był odpowiednik współczesnej gry w zdobywanie flagi. Gra ta zazwyczaj odbywała się bez reguł (poza zakazem zabijania i okaleczania) i kończyła się brutalną bijatyką z udziałem nawet najmłodszych członków HJ, w ten sposób uczono ich odporności na ból i bezwzględności w dążeniu do celu wyznaczonego przez ich dowódców.D

ziewczęta przygotowywano do roli niemieckich matek i żon. Kobieta miała być strażniczką rodu, dziedzictwa, rasy i krwi, cnót domowych oraz kapłanką rodziny i narodu. Młodzieży wpajano poczucie wyższości, posługiwano się w tym celu własnym kodeksem honorowym, organizacja posiadała sztandary, hymny oraz męczenników, którzy zginęli w walce z przeciwnikami politycznymi. Organizowano akcje pomocy żniwnej, zbiórki złomu, akcje pomocy zimowej, zbiórki odzieży używanej. Ćwiczono się w posługiwaniu bronią, organizowano marsze, uczono posługiwania się mapą.W założeniach indoktrynacja ideami Narodowego Socjalizmu miała objąć całą młodzież niemiecką. W 1936 skupiono 5,4 mln osób, w 1938 7 mln, ale nie osiągnięto powszechności i dlatego w marcu 1939 ogłoszono nabór obowiązkowy (na mocy specjalnych przepisów przynależność do HJ stała się w praktyce obowiązkowa).W 1937 do HJ należało 90% chłopców. Przynależność wiązała się z ponoszeniem sporych kosztów na składki, mundury, wycieczki, szkolenia itp.

Rozwój liczebny:* 1923 – 1 200* 1924 – 2 400* 1925 – 5 000* 1926 – 6 000* 1927 – 8 000* 1928 – 10 000* 1929 – 13 000* 1930 – 26 000* 1931 – 63 700* 1932 – 107 956* 1933 – 2 292 041* 1934 – 3 577 565* 1935 – 3 943 303* 1936 – 5 437 601* 1937 – 5 879 955* 1938 – 7 031 226* 1939 – 7 728 259Dowódcy Młodzieży (Jugendführer):* Adolf Lenk 1922-1923* Kurt Gruber 1926-1931Dowódcy Młodzieży Rzeszy (Reichsjugendführer):* Baldur von Schirach 1931-1940* Arthur Axmann 1940-1945

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hitlerjugend

(całopalenie — termin angielski, pochodzący z kościelnej łaciny holocaustum, z gr. holo-kautóo — spalam ofiarę w całości) — określenie opisujące zorganizowane przez władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej prześladowania i zagładę milionów Żydów. Holocaust jest synonimem pojęcia Szoa (Shoah), oznaczającego całkowitą zagładę i zniszczenie. Polityka zagłady, wywodząca się z programu nazistów jeszcze z lat trzydziestych, rozpętana już w połowie 1941 roku, trwała około 40 miesięcy. Poprzedzała ją akcja T4, obejmująca zagładę osób psychicznie chorych, w czasie której opracowano technologię masowych mordów. Liczba ofiar holocaustu jest szacowana na 5-6 milionów, choć dokładne dane nie są znane z powodu braku kompletnych ewidencji oraz systematycznego niszczenia archiwów i zacierania śladów przez władze niemieckie w obliczu klęski wojennej. Jedna trzecia liczby zamordowanych, czyli prawie 2 miliony osób, stanowiły dzieci. Holocaust wciąż analizowany jest przez historyków, psychologów i filozofów. Świadomość rozmiaru zagłady każe stawiać pytania o podstawy cywilizacji i granice człowieczeństwa.

absolwent seminarium duchownego, chórzysta, miłośnik zabytków, członek Wojewódzkiej Komisji Opieki nad Zabytkami w Sieradzu. W 1985/6 uratował cmentarz żydowski w Warcie i opiekował się nim przez około 20 lat. Posklejał własnoręcznie ponad 1000 zdewastowanych macew i ustawił je ponownie na terenie cmentarza żydowskiego. Mimo przeciwności losu i oporu lokalnej społeczności oraz władz nie poddał się. Z pasją i poczuciem misji wypełniał zadanie opiekuna cmentarza żydowskiego. Był osobą, która inspirowała i zachęcała młodych ludzi do opieki nad żydowskim dziedzictwem w Polsce. Zmarł nagle 4 maja 2006 roku po kolejnym dniu prac na cmentarzu żydowskim. Ku jego pamięci odbyła się pierwsza ogólnopolska konferencja osób działających na rzecz ochrony dziedzictwa kultury żydowskiej w Polsce, zorganizowana przez Towarzystwo Historyczne YACHAD w 2008 roku.

to język Żydów europejskich, utworzony między X a XII wiekiem na bazie dialektów średnio-wysoko-niemieckich, z dodatkiem elementów hebrajskich, romańskich i słowiańskich (w tym języka polskiego). Wyróżnia się dwie główne odmiany jidysz: zachodnią (głównie Niemcy i Francja) i wschodnią (wschodnia Europa). Pierwszy datowany dokument piśmienniczy pochodzi z roku 1272. Jest to krótkie rymowane błogosławieństwo znajdujące się w machzorze przeznaczonym dla kantora, napisanym najprawdopodobniej w Norymberdze: Gut tak im betage se vaer dis makhazor in beis hakneses terage (גוּט טַק אִים בְּטַגְֿא שְ וַיר דִּיש מַחֲזֹור אִין בֵּיתֿ הַכְּנֶסֶתֿ טְרַגְֿא, niech będzie błogosławiony ten, który będzie nosił ten modlitewnik do synagogi). Liczbę mówiących w jidysz po II wojnie światowej obecnie szacuje się na 3-4 miliony, głównie w USA, Izraelu, Rosji, Ukrainie, Białorusi, Meksyku i Argentynie.

(z niem. ‘rada żydowska’) forma zarządzania skupiskami żydowskimi w gettach, wprowadzona przez Niemców w 1939 roku. Zwierzchnictwo nad Judenratem, w skład którego wchodziło od 12 do 24 mężczyzn, sprawowały niemieckie władze administracyjne, których zarządzenia rada musiała wprowadzać w życie. Do jej kompetencji należały jedynie sprawy wykonawcze, administracyjne oraz opieka społeczna i zdrowotna. Judenrat był także zobowiązany do dostarczania robotników, organizowania wysyłki mężczyzn do obozów pracy, zbierania i przekazywania kontrybucji itd., a w późniejszym okresie także do współpracy przy organizowaniu deportacji do obozów zagłady. Częściowo podlegała mu służba porządkowa, jednostki policyjne wewnątrz getta, pozbawione prawa używania i posiadania broni.

(ur. 24 czerwca, w dokumentach mylnie: 24 kwietnia, 1914 r. w Łodzi, zm. 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie) – emisariusz rządowy (kurier Polskiego Państwa Podziemnego), świadek Holokaustu, profesor, w czasie wojny kurier rządu polskiego w Londynie. Przedostał się z okupowanej Polski na Zachód i przekazał rządom alianckim informacje o postępującej zagładzie ludności żydowskiej w Polsce, dokonywanej przez okupantów niemieckich. W 1992 ustanowił nagrodę dla uhonorowania pamięci jego żony, Poli Nireńskiej, tancerki i choreografa, która w czasie wojny uratowała się jako jedyna z ponadsiedemdziesięcioosobowej rodziny żydowskiej. Nagroda jest przyznawana za popularyzację wiedzy o historii Żydów polskich.
 

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Karski

Katyń to symbol skrytobójczego mordu dokonanego przez Sowietów na blisko 22 tysiącach obywateli państwa polskiego, których — po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski 17 września 1939 — wzięto do niewoli lub aresztowano. Na podstawie tajnej decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 zgładzono strzałem w tył głowy blisko 15 tysięcy jeńców przetrzymywanych wcześniej w obozach specjalnych NKWD w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz ponad 7 tysięcy osób osadzonych w więzieniach zachodnich obwodów republik Ukraińskiej i Białoruskiej (terenów polskich włączonych w 1939 roku do ZSRR). Ofiarami byli wybrani obywatele państwa polskiego: oficerowie Wojska Polskiego i policji, urzędnicy administracji państwowej, przedstawiciele elit — zakopani bezimiennie w masowych dołach cmentarnych. Mord ten odbył się m.in. w okolicach Katynia, miejscowości w Rosji, koło Smoleńska.„Zbrodnia katyńska” jest pojęciem umownym, odniesionym do jednego z miejsc eksterminacji polskiej elity przywódczej w latach II wojny światowej, odkrytego najwcześniej — Lasu Katyńskiego pod Smoleńskiem. Synonimem opisanego mordu jest „las katyński”.
 Po zmianach systemowych w całym bloku sowieckim (1989–91), żądanie wyjaśnienia prawdy o „Katyniu” pojawiło się także po rosyjskiej stronie. Wielu Rosjan pomagało w dochodzeniu do prawdy o tej zbrodni. W latach 1990–92 ujawniono główne dokumenty „katyńskie”, w tym decyzję z 5 marca 1940, podpisaną między innymi przez Stalina. Do sądzenia winnych jednak nigdy nie doszło. Chociaż znani są nie tylko ci, którzy decyzję podjęli, ale także ponad stu wykonawców. Nikt nie został ukarany. Śledztwo po stronie rosyjskiej zostało przerwane, a władze Rosji odmawiają komentarzy na ten temat.Fundacja Ośrodka KARTA wydała w 1994 pierwszą edycję książki „Rosja a Katyń”. Książka ta zawierała pierwodruk, opracowywanej w marcu 1992 – sierpniu 1993 przez grupę rosyjskich naukowców, wyczerpującej ekspertyzy, uczciwie przedstawiającej zarówno przebieg zbrodni, jak i późniejsze sowieckie kłamstwa o niej.
We wrześniu 2009, gdy wśród polityków w Polsce rozgorzał spór, czy mord katyński był zbrodnią ludobójstwa, prasa polska z entuzjazmem odwołała się do tej właśnie ekspertyzy; tam Rosjanie napisali wprost: to była zbrodnia, której nie obejmuje przedawnienie. Drugie wydanie książki „Rosja a Katyń” z roku 2010 zawiera także „Orzeczenie komisji ekspertów” oraz tekst pt. „Droga do prawdy o Katyniu” Jurija Zori. To z inspiracji Zori ukazało się pierwsze wydanie książki. Już wówczas Ośrodek KARTA współpracował z Aleksiejem Pamiatnychem — jednym z pierwszych członków rosyjskiego „Memoriału”, który zajął się tą sprawą. W wydaniu z 2010 roku teksty Pamiatnycha, Aleksandra Gurjanowa i Nikity Pietrowa opisują też aktualny stan „procesowy”, a zarazem wiedzę, jaką udało się zdobyć w ciągu ostatnich dwóch dekad. We wprowadzeniu do drugie wydania książki „Rosja a Katyń” Zbigniew Gluza pisze: „70 lat temu władze Rosji sowieckiej, stojące na czele monstrualnego aparatu terroru, podjęły decyzję o zagładzie uwięzionej przez nie elity II Rzeczpospolitej. Od wielu lat III Rzeczpospolita doświadcza współdziałania niemałej grupy Rosjan, którzy odważnie występują w imię prawdy o tej zbrodni. Ośrodek „Memoriału” w Moskwie, najbliższy partner KARTY, zabiera głos w taki sposób, że słowa naszych Przyjaciół bronią w oczach Polaków honoru Rosji.”
(ak)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zbrodnia_katyńska

BiografiaWczesne lata Kempner był najstarszym spośród trójki dzieci pary naukowców Waltera Kempnera (1869–1920) i Lydii Rabinowitsch-Kempner (1871–1935), zajmujących się badaniami z zakresu mikrobiologii. Matka była drugą kobietą w Prusach i pierwszą w Berlinie, której przyznano tytuł profesorski. Ojcem chrzestnym Kempnera był Robert Koch, w którego instytucie pracowali obydwoje rodzice.Po ukończeniu studiów prawniczych we Fryburgu Bryzgowijskim i złożeniu drugiego egzaminu państwowego, w 1926 rozpoczął pracę jako sędzia i prokurator w Berlinie. W latach 1928–1933 pracował w ministerstwie spraw wewnętrznych Prus. Od 1926 wykładał w Wyższej Szkole Polityki oraz w Akademii Policyjnej.Angażował się w politykę – był członkiem Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), działał w republikańskim stowarzyszeniu sędziów (niem. Republikanischer Richterbund) oraz służył poradą prawną Lidze na Rzecz Praw Człowieka (niem. Liga für Menschenrechte). Pisał teksty fachowe (m.in. do pisma Justiz) oraz artykuły do berlińskich gazet.Już wtedy ostrzegał przed nadchodzącym nazizmem. Próby powstrzymania Hitlera – postawienia go w stan oskarżenia o zdradę stanu oraz delegalizacji NSDAP – nie powiodły się z uwagi na opór zwolenników Hitlera zajmujących ważne stanowiska w urzędach państwowych. Kempner napisał w owym czasie wiele krytycznych tekstów na temat Hitlera i nazizmu, m.in. Denkschrift gegen die NSDAP („Memoriał w sprawie NSDAP”), Justizdämmerung, Auftakt zum Dritten Reich („Zmierzch sprawiedliwości, początek Trzeciej Rzeszy”).Ucieczka z Niemiec Po dojściu nazistów do władzy w 1933 Kempner został usunięty z państwowej służby cywilnej z powodu „politycznej niepewności w połączeniu z aktywnym („zaawansowanym”) żydostwem” (niem. politischer Unzuverlässigkeit in Tateinheit mit fortgesetztem Judentum). Wspólnie z byłym radcą sądu okręgowego Aschnerem otworzył biuro doradztwa w sprawach emigracji.W 1935 został aresztowany, jednak dzięki protestom międzynarodowym został wkrótce zwolniony z aresztu. Natychmiast opuścił granice Rzeszy i udał się do Włoch, gdzie objął profesurę nauk politycznych oraz kierownictwo florentyńskiego Instytutu Fiorenza – prywatnej szkoły z internatem głównie dla uczniów (najczęściej pochodzenia żydowskiego) relegowanych ze szkół niemieckich. Pozostawał tam aż do zamknięcia instytutu w 1938, po czym wyjechał do Nicei, skąd wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.Do 1942 pracował na uniwersytecie w Filadelfii. Prowadził audycje radiowe, pisał dla prasy, m.in. dla emigracyjnej gazety niemieckiej Aufbau. Od 1939 pełnił funkcję doradcy rządu prezydenta Roosvelta a od 1943 zasiadał w Komisji ds. Zbrodni Wojennych (ang. War Crimes Commission).Procesy norymberskiePo zakończeniu II wojny światowej w Europie Kempner został zastępcą Roberta H. Jacksona, głównego prokuratora USA podczas procesów norymberskich przeciwko zbrodniarzom wojennym (1945–1946). Był jedynym Niemcem występującym po stronie oskarżenia. Osobiście przesłuchiwał ministrów Hitlera, m.in Hermanna Göringa i Wilhelma Fricka.W latach 1947–1948 sprawował funkcję zastępcy głównego prokuratora w procesie ministerstw (niem. Wilhelmstraßen-Prozeß), w którym oskarżono pracowników ministerstwa spraw zagranicznych. Podczas przygotowań do tego procesu Kempner odnalazł protokół z konferencji w Wannsee (niem. Wannsee-Protokoll), w którym spisano decyzje dotyczące tak zwanego „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (niem. Endlösung der Judenfrage).Zaangażowanie na rzecz obrony praw człowiekaPo zakończeniu procesów norymberskich Kempner pozostał w Niemczech. W 1951 rozpoczął praktykę adwokacką we Frankfurcie nad Menem. Brał udział w licznych procesach dotyczących zbrodni nazistowskich, występując jako oskarżyciel posiłkowy. Na drodze procesów cywilnych walczył o rekompensaty dla ofiar nazizmu. Reprezentował brata Marinusa van der Lubbego – skazanego na śmierć za podpalenie Reichstagu – w ponownym procesie w sprawie pożaru parlamentu, uzyskując jego uniewinnienie w 1980. W tzw. procesie Eichmanna na początku lat 60. wspierał oskarżycieli z Izraela w zbieraniu materiałów dowodowych przeciwko Adolfowi Eichmannowi. W latach 1966–1967 reprezentował rodziny Anny Frank i Edyty Stein. Pomagał Władysławowi Żeleńskiemu w czynnościach prawnych związanych ze ściganiem odpowiedzialnych za mord profesorów lwowskich.Po zakończeniu kariery adwokackiej Kempner pozostawał aktywny politycznie, angażując się na rzecz demokracji i obrony praw człowieka. Jego list do rzecznika zarządu Deutsche Banku zainicjował wypłatę rekompensat dla robotników przymusowych III Rzeszy.Wyróżnienia* 1969 – medal im. Carla von Ossietzky* 1984 – Wielki Krzyż Zasługi (niem. Großes Bundesverdienstkreuz)* 1986 – doktorat honoris causa uniwersytetu w Osnabrück* 15 sierpnia 2003 – w dziesiątą rocznicę śmierci Kempnera, jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Berlina ZehlendorfPublikacje* Robert M. W. Kempner, Carl Haensel: Das Urteil im Wilhelmstraßen-Prozeß. Schwäbisch-Gmünd: 1950.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: Justizdämmerung: Auftakt zum 3. Reich. Frankfurt nad Menem: Eike von Repkow, Selbstverlag, 1963.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: Eichmann und Komplizen. Zurych / Stuttgart / Wiedeń: 1961.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: SS im Kreuzverhör. Monachium: 1964.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: Edith Stein und Anne Frank. Zwei von Hunderttausend. Die Enthüllungen über die NS-Verbrechen in Holland vor dem Schwurgericht in München. Die Ermordung der nichtarischen Mönche und Nonnen. Freiburg: 1968.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: Das Dritte Reich im Kreuzverhör. Aus den unveröffentlichten Vernehmungsprotokollen des Anklägers Robert M. W. Kempner,. Monachium-Esslingen: 1969.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: Amerikanische Militärgerichte in Deutschland. W: Hans Jochen Vogel, Helmut Simon, Adalbert Podlech (wyd.): Die Freiheit des Anderen. Festschrift für Martin Hirsch. Baden-Baden: 1981, ss. 145-163. ISBN 3-7890-0699-8.  (niem.)* Robert M. W. Kempner: Ankläger einer Epoche. Lebenserinnerungen, in Zusammenarbeit mit Jörg Friedrich. Frankfurt nad Menem / Darmstadt: Ullstein Verlag, 1983. ISBN 3-548-33076-2.  (niem.)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Robert_Kempner

akcja wysyłania dzieci z niemieckich miast na prowincję. Jej geneza to jeszcze przedwojenne projekty związane z opieką zdrowotną. Od 1941 roku akcją (określaną już jako Erweiterte Kinderlandverschickung – EKLV) obejmowano dzieci mieszkające w bombardowanych przez aliantów miast. Wysyłanie ich na wieś czy na tereny wolne od zagrożenia (np. do miejscowości Kraju Warty, długo uznawanego za bezpieczny) miało chronić narodową substancję Niemców, umożliwiało także skuteczniejszą indoktrynację w specjalnie przygotowanych ośrodkach (KLV-Lager), kierowanych przez nazistowskie organizacje. Akcja objęła około 2 miliony dzieci.

cmentarz żydowski. Podstawową różnicą między cmentarzem chrześcijańskim a żydowskim jest odmienne traktowanie grobu. Poczucie chrześcijańskie pozwala na jego naruszenie i na dokonanie nowego pochówku po określonym czasie – cmentarz nie używany przez długi czas może być zlikwidowany. Według zasad judaizmu, każdy nagrobek jak i cały cmentarz jest nienaruszalny, nieograniczenie trwały tak długo, jak znana jest jego lokalizacja. Do wyjątkowych należą przypadki, gdy ekshumacji dokonuje się: dla przeniesienia szczątków do grobu w Ziemi Świętej lub do grobu rodzinnego, dla przeniesienia z cmentarza nieżydowskiego, jeśli cmentarzowi zagraża profanacja lub podmycie przez wodę. Zgodnie z nakazami religii budowany był poza obszarem miasta, wydzielano na nim osobne kwatery dla kobiet i mężczyzn.

współpraca z okupantem (przedrostek oznaczający „razem, wspólnie” + łac. laborare — „pracować”); osoba, która dopuszcza się takiej współpracy, określana jest mianem kolaboranta. Na współczesne znaczenie tego terminu wpłynęło doświadczenie II wojny światowej. Kolaborację utożsamiano w niej z czerpaniem zysków ze współpracy z okupantem. Synonimem takiej postawy podczas wojny stał się Vidkun Quisling, przywódca norweskiej partii Nasjonal Samling (Zjednoczenie Narodowe). W realiach życia codziennego okupowanej Polski kolaborantami określić można członków granatowej policji, szmalcowników (osoby które szantażowały ukrywających się Żydów) czy też osoby wpisujące się dobrowolnie na niemieckie listy narodowościowe (Deutsche Volksliste). Madajczyk C., Faszyzm i okupacje 1938-1945: wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, t. 1, Ukształtowanie się zarządów okupacyjnych, t. 2, Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1983-1984.

słowo pochodzi z języka francuskiego; jest to były żołnierz regularnych formacji wojskowych, oddziałów partyzanckich lub też uczestnik ruchu oporu. Inaczej – towarzysz broni.

instytucja niemiecka działająca w latach 1886–1918, utworzona na mocy uchwały sejmu pruskiego w celu wykupowania ziemi z rąk Polaków i umieszczania na niej osadników niemieckich (na zakupionej ziemi osadzono ok. 22 tys. rodzin niemieckich); podjęta przez społeczeństwo polskie akcja samoobrony, polegająca m.in. na tworzeniu spółek parcelacyjnych, poważnie utrudniła realizację tych planów.

zamknięte hermetycznie pomieszczenie z odpowiednim układem wentylacyjnym, przeznaczone do masowej eksterminacji dużych grup ludzi. W czasie II wojny światowej Niemcy realizując program ludobójstwa, zaczęli używać preparatu cyjanowodoru Cyklonu B do zabijania ludzi w dużych, stacjonarnych komorach gazowych (zaaranżowanych jako zbiorowe łaźnie na kilkaset osób) w hitlerowskich obozach zagłady i koncentracyjnych począwszy od 1941 roku. Do zabijania więźniów wykorzystywano przedtem spaliny samochodowe (taki sposób zagłady stosowano np. w Kulmhof nieopodal Chełmna nad Nerem) oraz tlenek węgla i spaliny w adaptowanych pomieszczeniach murowanych lub na samochodach podczas realizacji programu eutanazji osób upośledzonych umysłowo (T4 Aktion).

To oficjalny poradnik Rady Europy. Jest adresowany do nauczycieli i liderów organizacji młodzieżowych. W książce zamieszczono scenariusze zajęć dotyczące tematów między innymi takich tematów jak prawa człowieka (w tym prawa kobiet i przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na płeć czy orientację seksualną), tolerancja, zapobieganie przemocy domowej itp.

Przygotowania i przebieg konferencjiReinhard Heydrich został upoważniony do podjęcia wszelkich niezbędnych przygotowań do globalnego rozwiązania kwestii żydowskiej na europejskim obszarze wpływów niemieckich. Ostateczne Rozwiązanie Europejskiej Kwestii Żydowskiej dotyczyło około jedenastu milionów Żydów, którzy mieli być skierowani do prac na wschodzie. W rzeczywistości, podróż na wschód była jednoznaczna z wyrokiem śmierci. W tym celu trzeba było skoordynować działania wielu ministerstw i urzędów III Rzeszy. Chodziło głównie o zniwelowanie konfliktu i zapobieżenie tarć, które mogłyby być w przyszłości, między RSHA i władzmi Generalnego Gubernatorstwa (z dr-em Hansem Frankiem na czele). To był główny cel konferencji.Narada miała się odbyć 9 grudnia 1941 roku, ale po japońskim ataku na bazę Pearl Harbor i wypowiedzeniu przez III Rzeszę wojny Stanom Zjednoczonym, termin musiał być przesunięty.Konferencja w Wannsee to pierwsze spotkanie wysokich rangą przedstawicieli ministerstw i urzędów Trzeciej Rzeszy oraz SS. Celem Heydricha, jako szefa policji bezpieczeństwa i SD było poinformowanie obecnych o zadaniu, jakie otrzymał Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy od Heinricha Himmlera. Miano omówić najefektywniejszą i możliwie najszybszą metodę likwidacji społeczności żydowskiej w Europie. Uczestnicy nie mieli podejmować żadnych decyzji. Ich rolą było omówienie tego, jak zrealizować rozkazy Hitlera.Z wyjątkiem dwóch, wszyscy sekretarze stanu byli poinformowani o deportacjach oraz zbiorowych egzekucjach na wschodzie. Przedstawiciele SS byli w nie zaangażowani bezpośrednio, poprzez organizację i planowanie. Heydrich spotkał się z ogólną akceptacją swojej koncepcji. Wszyscy uczestnicy wyrazili gotowość współpracy. Do przedyskutowania pozostały tylko detale.Przedstawiciel Ministerstwa Spraw Zagranicznych chciał, żeby deportacje rozpoczęły się w krajach, w których mogą one być zrealizowane bez wielkich trudności. Sekretarz stanu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych proponował przymusową sterylizację zamiast deportacji w odniesieniu do „Żydów mieszanych”. Sekretarz stanu Pełnomocnika ds. Planu Czteroletniego chciał, żeby z deportacji czasowo zostali wyłączeni Żydzi- robotnicy zatrudnieni w przedsiębiorstwach pracujących na potrzeby armii. Natomiast zastępca generalnego gubernatora w Krakowie sugerował, aby Zagłada rozpoczęła się od Żydów polskich.Reinhard Heydrich, ośmiu sekretarzy stanu, sześciu ekspertów do spraw policji i bezpieczeństwa oraz dyrektor ministerialny rozmawiali na naradzie o ludobójstwie, eliminowaniu i zagładzie w sposób otwarty. Protokół z narady w willi przy Großer Wannsee został napisany w sposób mniej drastyczny z użyciem wielu umownych upiększeń. Protokolantem był Adolf Eichmann.Postanowienia w sprawie mischlingów* ćwierćkrwi Żydzi (de: Mischling) powinni zostać w przyszłości uznani za obywateli „krwi niemieckiej” (deutschblütig);* osoby mające dwoje rodziców ćwierćkrwi Żydów, gorsze cechy rasowe bądź takie, które były notowane przez policję, zajmowali się „niepożądaną” działalnością polityczną lub same siebie określały jako Żydów nie mogły być uznawane za Aryjczyków;* półkrwi Żydów należy traktować tak, jak stuprocentowych Żydów;* półkrwi Żydzi pozostający w Niemczech powinni zostać wysterylizowani;* zwolnienia od ustaw rasowych w stosunku do półkrwi Żydów mogły dotyczyć tylko tych osób, które miały współmałżonka Aryjczyka, miały dzieci bądź uzyskały akt łaski; osoby takie miały jednak po wojnie przejść dodatkowe testy rasowe;* postanowiono fizyczną eliminację wszystkich pełnej krwi Żydów[1].Uczestnicy konferencji (w kolejności alfabetycznej)* Dr Josef Bühler– Urząd Generalnego Gubernatora w Krakowie,* Adolf Eichmann– szef sekcji żydowskiej w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA),* Dr Roland Freisler– Ministerstwo Sprawiedliwości Rzeszy,* Reinhard Heydrich– szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy,* Otto Hofmann– Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS,* Dr Gerhard Klopfer– Kancelaria Partyjna NSDAP,* Wilhelm Kritzinger– Kancelaria Rzeszy,* Dr Rudolf Lange– Policja Bezpieczeństwa i SD (Służba Bezpieczeństwa),* Dr Georg Leibbrandt– Ministerstwo Rzeszy Okupowanych Ziem Wschodnich,* Martin Luther – Ministerstwo Spraw Zagranicznych,* Dr Alfred Meyer– Ministerstwo Rzeszy Okupowanych Ziem Wschodnich,* Heinrich Müller– szef Gestapo w RSHA,* Erich Neumann– Urząd Pełnomocnika ds. Planu Czteroletniego,* Dr Eberhard Schöngarth– Policja Bezpieczeństwa i SD,* Dr Wilhelm Stuckart– Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeszy.Powojenny los uczestników* Spośród uczestników konferencji trzy osoby zostały skazane na karę śmierci: Schöngarth, Bühler i Eichmann.* Heydrich został zabity przez czeskich partyzantów w cztery miesiące po konferencji.* Meyer zastrzelił się wiosną 1945.* generał SS Hofmann dostał 25 lat, ale już po sześciu latach wyszedł na podstawie amnestii i spokojnie dożył 86 lat.* Freislera zabiła bomba zimą 1945.* doktora Stuckarta sąd denazyfikacyjny wypuścił w 1953, gdyż uznano go jedynie za „sympatyka nazizmu”.* Lange zginął w czasie walk w Poznaniu w lutym 1945.* generał SS i szef gestapo Müller powojenne losy nieznane.* Kritzinger wyraził w Norymberdze wstyd i skruchę za zbrodnie nazizmu. W 1947 został zwolniony z więzienia i umarł śmiercią naturalną.* dr Klopfer do 1949 był internowany i jako mniej obciążony zwolniony z aresztu. Pracował jako doradca podatkowy i adwokat. Zmarł w wieku 82 lat.* Luther wziął udział w nieudanym spisku SS przeciwko Ribbentropowi i trafił do KL Sachsenhausen, skąd został wyzwolony w kwietniu 1945, wkrótce potem umarł.* Neumann został wypuszczony z aresztu w 1948 z powodu złego stanu zdrowia.* Leibbrandt został zwolniony w 1949 i zatrudniony w Amerykańskim Instytucie Kulturalnym w Monachium. W 1950 wznowiono przeciwko niemu dochodzenie, ale sąd okręgowy w Norymberdze oddalił sprawę.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konferencja_w_Wannsee

(kościół luterański „wyznania augsburskiego”) jeden z Kościołów protestanckich powstałych w XVI w. pod wpływem działalności M. Lutra, nazwa pochodzi od Augsburskiego Wyznania Wiary (1530), stanowiącego, oprócz Biblii, podstawę luteranizmu; w Polsce jego początki sięgają XVI w. (w 1565 zorganizowano w Wielkopolsce pierwszą diecezję).
Po 1918 roku na terenach polskich funkcjonował polski kościół ewangelicko-augsburski, powstały po odłączeniu diecezji luterańskich od dotychczasowej pruskiej struktury kościelnej, w Polsce było wówczas około 0,5 mln wyznawców tego Kościoła jednak pod wpływem prześladowań w czasie wojny (w obozach i więzieniach zmarło 20% duchowieństwa, które wbrew żądaniom nazistów nie chciało przyznawać się do narodowości niemieckiej), jak i powojennych (znaczną część wyznawców wysiedlono) liczba ta wyraźnie zmalała i wynosi obecnie ok. 85 tys.
W odczuciu potocznym często uznawano ewangelików za Niemców; dotyczyło to zarówno członków polskiego kościoła ewangelicko-augsburskiego, jak i pruskiego kościoła luterańskiego „wyznania augsburskiego”, którego wiernymi byli niemieccy mieszkańcy Osowa.

KOWAL – historia miasta i okolic
Data powstania Kowala nie jest znana. Kowal istniał zapewne już w początkach kształtowania się naszej państwowości. Osadnictwu na tym terenie sprzyjały korzystne warunki obronne. Na wyspie wielkiego, nieistniejącego dziś jeziora, określanego przez Długosza nazwą Krzewiata, znajdował się zapewne gród warowny, a w jego pobliżu osada służebna zamieszkała w większości przez rzemieślników (kowali), wykonujących posługi na rzecz grodu.Na 20 stycznia 1185 roku datowana jest pierwsza wzmianka źródłowa o Kowalu. Wtedy to książę mazowiecki Leszek wydał dokument, w którym nadał kanonikom włocławskim wieś Kowale wraz z kościołem, co świadczy, że na mapie kościelnej Kowal pojawił się bardzo wcześnie.W XVIII wieku książę Kazimierz Kujawski traktował Kowal jako jedną ze swych rezydencji. W latach 1242-1252 wydał tutaj kilka ważnych dokumentów.Na początku XIV wieku Kowal stał się siedzibą kasztelani. Dla historii miasta szczególnie ważną datą jest 30 kwietnia 1310 roku. Tego bowiem dnia na zamku w Kowalu urodził się przyszły król Polski Kazimierz Wielki.W czasie wojny z Władysławem Łokietkiem Krzyżacy dwukrotnie, w 1327 i 1331 roku, napadali i zniszczyli zamek w Kowalu wraz z osadą. W 1332 roku zajęli Kujawy, ustanawiając w Kowalu komturię.Kowal wrócił do Polski po pokoju kaliskim w 1343 roku. Kazimierz Wielki odbudował i wzmocnił zamek. Nadał także Kowalowi prawa miejskie, magdeburskie, lokując go na 52 łanach.Znaczenie miasta wzrosło wraz z rozwojem handlu między miastami krzyżackimi a Rusią. Kowal leżał na szlaku wiodącym z Torunia do Lwowa. W połowie XIV wieku istniała tutaj komora celna.W 1387 roku Abraham Socha, wojewoda płocki, opanował miasto wraz z zamkiem na rzecz księcia mazowieckiego Ziemowita. Ponownie przyłączył do Polski Kowal Władysław Jagiełło. Król ten na zamku kowalskim przyjął w roku1420 panów czeskich z Wernerem z Rankowa na czele, którzy ofiarowali mu koronę Czech.Kowal w tym czasie należał do znaczniejszych miast województwa brzesko-kujawskiego. Stanowił siedzibę starostów grodowych, rezydujących na zamku i sprawujących władzę administracyjną i sądowniczą na terenie powiatukowalskiego.W 1459 Kowal został zobowiązany do wysłania 8 pieszych na wojnę z Krzyżakami, co świadczy o jego znaczeniu. W roku 1519 król Zygmunt Stary dokonał drugiej lokacji miasta. Na początku XVII wieku liczyło ono 240 domów, co pozwala szacować ludność na około 1440 osób.W drugiej połowie XVII wieku po potopie szwedzkim w Kowalu zostało jedynie 30 domów. Odbudową zamku zajął się starosta Morsztyn. Kowal nie wrócił już do dawnej świetności. Po rozbiorach Kowal znalazł się w zaborze pruskim, w latach 1807-1815 w granicach Księstwa Warszawskiego, a od 1815 w Królestwie Polskim. W tym czasie miasto pełniło funkcję ośrodka handlu, głównie zbożem oraz rzemiosła. W końcu XVIII wieku i na początku XIX wieku z pejzażu miasta zniknęły niektóre budowle. W latach 90. XVIII wieku rozebrano zamek, w 1804 r. kościół św. Mikołaja, w 1824 kościół św. Fabiana i Sebastiana, natomiast w 1832 roku spalił się kościół św. Ducha.W roku 1836 zlikwidowany został powiat kowalski, a w roku 1870 w ramach represji po upadku powstania styczniowego Kowalowi odebrano prawa miejskie. Odzyskanie praw miejskich nastąpiło po odzyskaniu niepodległości w 1919 roku.W okresie międzywojennym Kowal stanowił znaczący ośrodek rzemieślniczo-handlowy. Istniały tu młyny, wiatraki, tartaki i olejarnie. Życie gospodarcze ożywiały cotygodniowe targi oraz jarmarki. Pod względem materialnym najbardziej znaczącymi i trwałymi osiągnięciami tych lat są: budynek szkolny przy ulicy Kazimierza Wielkiego – obecnie siedziba Zespołu SzkółRolniczych oraz Dom Ludowy, który dał początek dzisiejszej remizie straży pożarnej. W okresie międzywojennym miasto liczyło od 4000 do 5000 mieszkańców, stanowiąc mozaikę trzech narodowości: polskiej, żydowskiej i niemieckiej. Na obrzeżach Kowala znajdowały się trzy cmentarze wyznaniowe: katolicki, żydowski i ewangelicki.Cmentarz żydowski, synagoga i sami Żydzi stali się ofiarami nazizmu – z 1500 mieszkańców Kowala pochodzenia żydowskiego po wojnie wróciło z gett i obozów zaledwie 13.Ofiarami wojny stali się także mieszkańcy Kowala narodowości polskiej. Dziesiątki osób zginęły w wyniku działań wojennych oraz w hitlerowskich obozach i więzieniach. W czasie okupacji Niemcy rozebrali jeden z ostatnich zabytków miasta – kaplicę św. Rocha znajdującą się u zbiegu ulic Kościuszki i Wojska Polskiego. Po zakończeniu wojny Kowal liczył 3000 mieszkańców. Powstająca infrastruktura była typowa dla okresu PRL. Ukierunkowano ją na obsługę pobliskiej rolniczej gminy. Wraz z likwidacją prywatnego handlu, przetwórstwa i usług Kowal stracił swoje znaczenie jako centrum okolicy. W mieście założonoGminną Spółdzielnię, Spółdzielnię Kółek Rolniczych oraz Bank Spółdzielczy.Miejscem pracy wielu mieszkańców Kowala była funkcjonująca do początku lat 90. stolarnia – filia Włocławskich Fabryk Mebli, a przede wszystkim zakłady i fabryki pobliskiego Włocławka , dla którego Kowal stał się jedną z „sypialni”.Trwały dorobek tego okresu stanowi liceum ogólnokształcące, przedszkole miejskie oraz szkoła podstawowa, której siedzibę przeniesiono w 1959 roku do nowego budynku przy ulicy Piwnej, rozbudowanego o 12 sal lekcyjnych i salę gimnastyczną w połowie lat 70. W latach 60. i 70. wybudowano także stadion sportowy, ośrodek zdrowia liczne jedno- i wielorodzinne budynki mieszkalne, znacząco uporządkowano gospodarkę komunalną poprzez rozpoczęcie budowy wodociągu miejskiego, wyasfaltowanie ulic w centrum. Osiągnięciem lat 80. jest przede wszystkim dworzec autobusowy, rozbudowana na wszystkie ulice miasta sieć wodociągowa, ułożenie kolektora magistralnego kanalizacji, co umożliwiło wybudowanie w latach 90. oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacji sanitarnej.Czasy okupacjiOgłoszenie radiowe o wybuchu wojny z hitlerowskimi Niemcami, społeczeństwo Kowala i okolic przyjęło ze zgroza, lecz także ze spokojem i rozwagą. Ludzie nie opuszczali swoich miejsc pracy, handel pracował normalnie. Jedynie rodziny żydowskie ogarnął lęk. Już 3 września zostały zrzucone na Kowal 2 bomby burzące z samolotów Wermachtu, lecących z południa na północ. Po paru dniach od chwili ogłoszenia wojny rozpoczęła się najpierw mała, później gromadna wędrówka ludzi z północy na południe. Pomiędzy uchodźcami polskimi kręcili się cywilni dywersanci niemieccy, którzy we wcześniej umówiony sposóbprzekazywali informacje niemieckim lotnikom o ruchach wojsk armii polskiej.Służba porządkowa w Kowalu zdemaskowała jednego niemieckiego dywersanta, którego oddała w ręce sądu polowego. Zarząd Gminy i Zarząd Miasta pozostały na miejscu, co było zgodne z nakazem polskiego dowództwa wojskowego,ewakuowały się tylko posterunek policji i urząd pocztowy, udając się w kierunku Warszawy. Po opuszczeniu miasta przez funkcjonariuszy policji powstała grupa Cywilnej Obrony Narodowej zaopatrzona w broń palną, mających na ramionachbiało-czerwone opaski, a zadaniem ich było pilnowanie mienia społecznego przed ewentualną grabieżą.Duże siły wojsk niemieckich parły na Kowal od zachodu od strony Lubrańca i Brześcia Kujawskiego. Rejonu tego bronił gen. Brygady dowódca 15 DF – Zdzisław Przyjałkowski wzmocniony przez 6 batalion ckm i 2/15 pal. Po zdobyciu przez Niemców Włocławka oddziały polskie opuściły swe stanowiska na północ i zachód od Włocławka i pomaszerowały wzdłuż Wisły lasami w kierunku Gostynina.Wkroczenie wojsk Wermachtu do miasta zostało poprzedzone niemieckim obstrzałem rakietnic i lekkiej artylerii. Do Kowala wojska niemieckie wkroczyły w godzinach rannych dnia 13 września, idąc od strony Kruszyna. Młodych i silnych Żydów pozostawiono na miejscu, tylko na krótko kierując ich do prac ciężkich, brudnych i niebezpiecznych, po czym wywieziono ich do getta we Włocławku. W getcie tym zamknięto około 13 tys. Żydów z Włocławka i powiatu. Z Kowala wywieziono, zabito i zabrano do obozów koncentracyjnych około 1500 Żydów. Z tej licznej rzeszy przeżyło okupację zaledwie paru młodych ludzi.W lutym 1940 roku władze niemieckie zburzyły kaplicę św. Rocha stojącą na południowych przedmieściach Kowala u zbiegu ulicy Kościuszki i Wojska Polskiego i figurę św. Józefa stojącą po wschodniej stronie kościoła przy ulicy KazimierzaWielkiego oraz 4 kaplice przydrożne poza Kowalem.19 stycznia 1945 r. czołgiści I Frontu Białoruskiego armii radzieckiej triumfalnie bez specjalnych przeszkód wjechali od strony Warszawy na ulice Kowala. Nastąpiła upragniona i wyczekiwana wolność. Dziś wydzielone miejsce na cmentarzu parafialnym w Kowalu kryje w ziemi 47 ciał zabitych żołnierzy radzieckich i 4 żołnierzy wojska polskiego pochowanych wspólnej kwaterze cmentarne.Z dala od głównej drogi Kowal – Włocławek, w lesie sosnowym na Widuniu, znajdują się 3 mogiły nieznanych żołnierzy polskich z 1939 r. oraz 3 duże zbiorowe mogiły rozstrzelanych Polaków przez włocławskie gestapo w ostatnich miesiącach 1939 roku.
(źródło: www.kowal.eu)

zachodnie ziemie Polski (województwa: wielkopolskie, część pomorskiego, łódzkiego i warszawskiego), które na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 8 października 1939 zostały wcielone do III Rzeszy (najpierw — do stycznia 1940 roku jako Okręg Rzeszy Poznań), ludność zamieszkującą te tereny — zwłaszcza inteligencję — poddano ostrej akcji eksterminacyjnej i wysiedleńczej (w latach 1939–45 wymordowano ok. 480 tysięcy mieszkańców, a ok. 100 tys. przesiedlono do Generalnej Guberni, sprowadzając na ich miejsce osadników niemieckich); namiestnikiem Kraju Warty był Arthur Greiser.

Określenie odnoszące się do zamieszek, które miały miejsce w Bydgoszczy 3–5 września 1939 roku. W odwecie za niemiecką akcję dywersyjną zginęło wówczas,  według różnych źródeł od 300 do 422 miejscowych Niemców,  Nazwa nadana przez niemiecką propagandę [niem. Bromberger Blutsonntag] , która podwyższyła liczbę ofiar do 58.000.

HistoriaWzmiankowana w 1335 roku jako wieś w Księstwie świdnicko-jaworskie, od 1392 r. pod zwierzchnictwem Czech, od 1526 r. Habsburgów, od 1742 r. w państwie Prus, od 1867 r. własność rodziny von Moltke, kiedy to Helmuth Karl Bernhard von Moltke – dowódca z okresu „niemieckich wojen zjednoczeniowych” – nabywa majątek Krzyżowa. Majątek wraz z pałacem po śmierci feldmarszałka w 1891 r. odziedziczył jego bratanek Wilhelm von Moltke, dziadek Helmutha Jamesa von Moltke. Już w XVI wieku istniał tu zapewne jakiś dwór, który został zniszczony w 1633 r. w związku z trwającą wtedy wojną trzydziestoletnią. Dzisiejszy pałac zbudowano na skarpie, nad dawnym korytem rzeki Piławy, z inicjatywy Sigismunda von Zedlitz und Lepie około 1720 roku. Projekt ziemiańskiej siedziby wykonał być może Felix Anton Hammerschmidt ze Świdnicy. W czasie II wojny światowej pałac był miejscem tajnych spotkań niemieckiej antynazistowskiej grupy „Kręgu z Krzyżowej”, założonej. m.in. przez właściciela – hrabiego Helmuth James von Moltke. W wyniku zdemaskowania organizacji po nieudanym zamachu na Hitlera w Wilczym Szańcu, jej członkowie wraz z właścicielem pałacu hrabią Helmutem von Moltke zostali straceni. W 1945 dotychczasowi mieszkańcy musieli opuścić swoje domy. We wsi osiedlono mieszkańców z byłych terenów polskich na wschodzie oraz z Polski centralnej. Majątek w Krzyżowej przekształcono w PGR, a w Domu na Wzgórzu zamieszkało kilka rodzin. Użytkowany w coraz mniejszym stopniu pałac popadał w ruinę, aż do 1990 roku,kiedy rozpoczęto odbudowę pałacu. W pałacu 12 listopada 1989 odbyło się spotkanie premiera Polski Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Niemiec Helmuta Kohla, w czasie którego odprawiono słynną „Mszę Pojednania”.Znane osoby z Krzyżowej* Helmuth von Moltke – feldmarszałek* Helmuth James von Moltke – współzałożyciel Kręgu Krzyżowa – organizacji antyhitlerowskiej* ksiądz prałat Bolesław Kałuża – honorowy kapelan papieski, wykładowca uniwersytecki, gospodarz słynnej Mszy PojednaniaFundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego: organizacja promująca działalność międzynarodowego centrum spotkań i wymiany młodzieżowej oraz popularyzację dziedzictwa Kręgu z Krzyżowej. Fundacja została założona w 1990 roku z inicjatywy Niemców, Polaków, Holendrów i Amerykanów, czujących się w obowiązku zachowania pamięci o Kręgu z Krzyżowej i jego dorobku. Fundacja jest politycznie niezależną organizacją pożytku publicznego z siedzibą w Krzyżowej koło Świdnicy na Dolnym Śląsku. Wybór Krzyżowej jako miejsca o szczególnym znaczeniu historycznym nie był przypadkowy – w czasie II wojny światowej w tej miejscowości, w majątku rodowym hrabiów von Moltke działał „Krąg z Krzyżowej” niem. „Kreisauer Kreis”. W tym miejscu 12 listopada 1989 odbyło sie historyczne spotkanie premiera Tadeusza Mazowieckiego z kanclerzem Niemiec Helmutem Kohlem i została odprawiona Msza Pojednania. Mieszczące się tu centrum organizuje spotkania młodzieży, seminaria historyczne oraz imprezy kulturalne.Ciekawostka* W Berlinie działa Fundacja wspierająca działania w Krzyżowej. Nazwa tej fundacji, Freya von Moltke-Stiftung dla Nowej Krzyżowej, pochodzi od imienia i nazwiska wdowy po Helmucie Jamesie von Moltke.Międzynarodowe Centrum Spotkań MłodzieżyCentrum mieści się w budynkach gospodarczych dóbr rodziny von Moltke. Zachowano nazwy budynków , nadając im nowe funkcje:* Stróżówka: recepcja, biura* Pralnia: warsztaty artystyczne, sala medytacyjna, galeria* Wozownia: przedszkole* Pałac: wystawa, biblioteka, sale seminaryjne* Stajnia: pokoje gościnne, sale spotkań* Spichlerz: dom gościnny* Stodoła: sala wielofunkcyjna, sala sportowa, siłownia* Obora: pokoje gościnne, restauracja, kawiarniaDalsze informacjeStrona internetowa Fundacji Krzyżowa: http://www.krzyzowa.org.pl/ Strona internetowa Fundacji Freya von Moltke Stiftung dla Nowej Krzyżowej: http://www.fvms.de/Strona internetowa Kreisau-Initiative Berlin: http://www.kreisau.de/

http://pl.wikipedia.org/wiki/Fundacja_Krzyżowa

(ur. 1872 na Podolu, zm. 12 czerwca 1910) – polska dramatopisarka i poetka, działaczka społeczna (ruch kobiecy) i oświatowa, przyrodniczka, reportażystka.Uczyła się w żeńskim gimnazjum w Krakowie. Ukończyła studia na Uniwersytecie w Genewie, następnie pracowała jako nauczycielka w gimnazjum. Pisała także reportaże, m.in. dla „Kuryera Lwowskiego”. Zmarła śmiercią samobójczą w wieku 38 lat.Twórczość: * 1899 – Mistrz Zenon* 1906 – Dzisiejszym dniom* 1907 – W promieniach* 1909 – Dusze kobiece… serce kobiece…* 1909 – Król Bolesław Chrobry* 1911 – Barwy duszyW 2001 roku wydano zbiór jej wierszy pt. Marcelina Kulikowska. Poezje.
(ak)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Marcelina_Kulikowska

Święto zostało ustanowione na pierwszą niedzielę czerwca na pamiątkę pielgrzymek Jana Pawła II (poza jedną odbywały się w pierwszych dziesięciu dniach czerwca). Tego dnia składane na tacę ofiary wiernych w całym kraju  przeznaczone na budowę warszawskiej Świątyni Opatrzności.

1934-45 Langhoff pracował w zuryskim Schauspielhaus. 1946-1963 dyrektor Deutsches Theaters w Berlinie Wschodnim.

http://de.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Langhoff

pas sowieckich umocnień ciągnących się wzdłuż granicy z III Rzeszą, wytyczonej po podziale Polski we wrześniu w 1939 r. Umocnienia budowane były od jesieni 1939 aż do wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej. Linia schronów bojowych i innych umocnień, ciągnąca się od Bałtyku w okolicach Połągi na Litwie aż po Bóbrkę (okolice Zalewu Solińskiego), miała zastąpić fortyfikacje tzw. Linii Stalina, przebiegającej wzdłuż poprzednich granic Związku Radzieckiego (od Karelii do Morza Czarnego). Linia Mołotowa składała się z oddzielonych od siebie 13 rejonów umocnionych (jednym z nich był Zambrowski RU).

Lista Schindlera to wyprodukowany w 1993 roku amerykański dramat wojenny, na podstawie książki Thomasa Keneally’ego Schindler’s Ark (Arka Schindlera). Fabuła filmu opowiada wydarzenia z czasów II wojny światowej, których głównym bohaterem jest Oskar Schindler. Schindler był niemieckim przemysłowcem, członkiem partii nazistowskiej. Po klęsce Polski w 1939 roku starał się rozwijać swoje interersy w podbitym kraju. Po przejęciu za niewielką sumę jednej z krakowskich fabryk założył Deutsche Emailwaren-Fabrik, w której niewolniczo pracowało 1300 Żydów. Schindler starał się ochraniać swoich robotników, dając łapówki i grożąc żądaniami o odszkodowania. Po likwidacji krakowskiego getta w 1942 roku Żydzi przetransportowani zostali do obozu koncentracyjnego w Płaszowie. Schindlerowi udało się 900 z nich przenieść do obozu zlokalizowanego nieopodal fabryki, gdzie mogli liczyć na lepsze traktowanie. W październiku 1944 Schindler przygotował przeniesienie pracujących dla niego Żydów do obozu w Brunnlitz w Czechach. Zmierzający tam transport 1200 osób zawrócono do Auschwitz-Birkenau. Schindler wydostał ich stamtąd. Żydzi ostatecznie znaleźli się w obozie w Brunnlitz, który wyzwolono w maju 1945. Schindler zmarł 9 października 1974. Pochowano go z honorami na katolickim cmentarzu w Jerozolimie. Instytut Yad Vashem uhonorował go medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

właśc. Eliezer Lewi Samenhof – to polski lekarz, twórca sztucznego języka esperanto. Esperanto (dosł. mający nadzieję) było początkowo pseudonimem Ludwika Zamenhofa.
Zamenhof urodził się 15 grudnia 1859 roku w żydowskiej rodzinie w Białymstoku. Już od młodych lat przejawiał zainteresowanie językiem – wychowywał się w wielokulturowym środowisku Żydów, Polaków, Rosjan i Niemców. Wtedy zaczęły też kształtować się jego przekonania, w których bariera językowa uznawana była za główną przyczynę nieporozumień i konfilktów między ludźmi. Wspólny dla wszystkich narodów język miał rozwiązać ten problem.
Już w czasie nauki w gimnazjum w Warszawie Zamenhof stworzył pierwszą, prymitywną wersję swojego języka – „Lingwe Uniwersala” (1878). W ciągu kilku lat stworzył trzy kolejne wersje języka. Unikając błędnych założeń wcześniejszych projektów i opierając się na gruntownej znajomości wielu języków narodowych, w roku 1885 Zamenhof ukończył projekt języka międzynarodowego znanego w dzisiejszej formie.
Wkrótce zaczęły powstawać pierwsze kluby miłośników języka esperanto, powstały pierwsze przekłady najważniejszych dzieł literatury światowej. W roku 1905 we francuskim mieście Boulogne-sur-Mer miał miejsce pierwszy Światowy Kongres Esperanto.

Motto zbioru opowiadań „Medaliony” Zofii Nałkowskiej. W opowiadaniach tych autorka beznamiętnie, z dużym dystansem do przedstawianych historii opisuje losy ludzi, którzy doświadczyli hitlerowskich prześladowań. Motto zwraca uwagę na to, że zbrodnicza nazistowska polityka wobec narodów uznanych za niższe rasowo realizowana była przez konkretnych ludzi, osoby mające własne uczucia i przekonania, które jednak pozwalały im na beznamiętne zabijanie mężczyzn, kobiet i dzieci.

ludność zamieszkująca Beskid Niski, posługująca się gwarą zbliżoną do języka ukraińskiego. Łemkowie osiedli w Beskidzie w XIV-XV wieku. W 1944 i 1945 ludność ta doświadczyła dramatu przesiedleń na terytorium Ukraińskiej SRR. W 1947 roku, w wyniku akcji „Wisła” wysiedlono ich ostatecznie do województwa zielonogórskiego, koszalińskiego, olsztyńskiego i wrocławskiego. W wyniku wysiedleń rodziny łemkowskie pozostające w Polsce, na Ukrainie czy Rosji często ulegały wynarodowieniu – polonizacji lub ukrainizacji. Starsze pokolenie starało się zapobiegać temu procesowi, podtrzymując rodzimy język, kulturę i wiarę. Po 1947 roku część z nich powróciła na rdzenne tereny w Beskidzie Niskim. W 1993 roku liczbę Łemków w Polsce szacowano na 100-150 tysięcy.

[hebr. מַצֵּבָה] żydowska stela nagrobna, najczęściej pionowo ustawiona, prostokątna płyta kamienna, zakończona linią prostą, trójkątem lub półkolem. Górną jej część wypełnia płaskorzeźba, dolną zaś inskrypcja (epitafium). Płaskorzeźby mają znaczenie nie tylko dekoracyjne, lecz także symboliczne – jej elementy przedstawiają w sposób mniej lub bardziej oczywisty różne cechy zmarłego. Z biegiem czasu nadawano macewom coraz bardziej złożoną formę architektoniczną: z gzymsami, kolumnami, wnękami, zaś jej wysokość rosła, osiągając nieraz 4 metry.

obóz hitlerowski w Lublinie, utworzony na polecenie H. Himmlera jesienią 1941; początkowo obóz Waffen SS dla jeńców wojennych, w niedługim czasie przekształcony w obóz koncentracyjny i zagłady, od lutego 1943 jako Konzentrationslager der Waffen SS Lubli. Miał 6 podobozów: w Bliżynie, Budzyniu, Lublinie, Puławach, Radomiu i Warszawie. Kolejni komendanci: Karl Otto Koch, Max Koegel, Hermann Florstedt, Martin Weiss Arthur Liebehenschel. Przez obóz przeszło ok. 300 tys. osób z 26 państw, z czego zginęło ok. 230 tys. Od października 1941 na Majdanku umieszczano jeńców sowieckich oraz jeńców polskich pochodzenia żydowskiego, a od 1943 oficerów włoskich. Od stycznia 1943 przywożono tu więźniów politycznych z Warszawy, Radomia, Lublina, Białegostoku, zakładników, ofiary akcji pacyfikacyjnej na Zamojszczyźnie, ludność z łapanek, rolników, którzy nie oddali kontyngentów. Od wiosny 1942 Majdanek stał się obozem zagłady Żydów z Polski oraz z innych krajów. Działały tu komory gazowe, w których mordowano więźniów tlenkiem węgla i cyklonem B. 23 lipca 1944 na teren Majdanka wkroczyły oddziały 1. Frontu Białoruskiego. Wkrótce obóz zaczął być wykorzystywany przez NKWD do przetrzymywania żołnierzy Armii Krajowej zsyłanych w głąb ZSRR.

[gr. martys = świadek, łac. martyr = męczennik] – termin oznaczający cierpienie, męczeństwo. Literatura martyrologiczna ukazuje obrazy wojen i walk od strony ich ofiar, eksponując poświęcenie walczących w imię wyznawanych idei i wartości: wiary, ojczyzny, dobra, sprawiedliwości, prawdy.

Marzec ’68 to wydarzenie wielowątkowe, szereg różnorodnych procesów. W przeciągu kilku tygodni splotło się ze sobą kilka niezależnych, często zupełnie odmiennych zjawisk: protesty studentów o wolność kultury i przeciwko cenzurze oraz antyżydowskie represje polityków i szerszych mas społecznych.Geneza:Przyczyną protestów w marcu 1969 było narastające niezadowolenie i rozczarowanie polityką ekipy Władysława Gomułki. „Wiesław”, jak popularnie o nim mówiono, bardzo szybko rozpoczął proces odchodzenia od zmian i reform, wywalczonych przez społeczeństwo jesienią 1956 r. Najpierw ograniczono swobodę wypowiedzi, ponownie nałożono kaganiec prasie, zlikwidowano wiele niezależnych inicjatyw. Następnie przyszedł czas na wznowienie walki z Kościołem oraz represji politycznych. Wreszcie, począwszy od 1960 r., systematycznie pogarszała się sytuacja gospodarcza.Politykę Gomułki szczególnie dotkliwie odczuwała inteligencja. Narastające represje, nasilenie cenzury, ograniczenia w nakładach na kulturę i naukę doprowadziły od otwartego protestu intelektualistów, jakim stał się List 34 z marca 1964 r. W konsekwencji przyniósł on dalsze nasilenie represji. Jesienią 1966 r., po wykluczeniu z PZPR Leszka Kołakowskiego, czerwone legitymacje złożyła grupa dotychczasowych intelektualistów partyjnych, rozpoczynając swoją ewolucję w kierunku postaw opozycyjnych. Nastroje krytyczne wobec polityki kulturalnej partii pogłębiła sprawa zdjęcia z afisza „Dziadów”.Ważnym elementem wydarzeń marcowych jest wewnętrzna rozgrywka w łonie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, związana z rywalizacją o władzę. Miała ona związek z ukształtowaniem się wewnątrz PZPR frakcji, mogących stanowić potencjalne zagrożenie dla Gomułki. Pierwsza z nich, określana mianem „partyzantów”, skupiała się wokół ministra spraw wewnętrznych (od 1964 r., wcześniej wiceministra) gen. Mieczysława Moczara. Jej nazwa wzięła się stąd, iż Moczar odwoływał się do tradycji walki partyzanckiej w szeregach komunistycznej Gwardii Ludowej, jako spoiwa łączącego go z jego  zwolennikami. Należy jednak pamiętać, iż w realiach państwa komunistycznego nie możemy mówić o zorganizowanych grupach wewnątrz partii, a raczej o koteriach, toczących zakulisowe zmagania o wpływy. Niewątpliwie Moczar próbował wykorzystać Marzec dla własnych celów, nie znaczy to jednak, iż sam go sprowokował. Drugą, jeszcze mniej sformalizowaną grupę tworzyli zwolennicy Edwarda Gierka, wówczas I sekretarza KW PZPR w Katowicach, zwani niekiedy „technokratami”.W marcu 1968 r. jednym z głównych wątków propagandy była tak zwana kampania „antysyjonistyczna”, skierowana przeciwko państwu Izrael i sympatykom w PRL, w rzeczywistości częstokroć przybierająca otwarcie antysemicki charakter. Do połowy lat 60. stosunek władz komunistycznych do Żydów nie odbiegał od traktowania innych narodowości. Sytuacja zmieniła się po wybuchu wojny sześciodniowej 5 czerwca 1967 r. PRL na polecenie Moskwy zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem, rozpętano również antyizraelską kampanię propagandową. Po przemówieniu Władysłąwa Gomułki, który 19 czerwca 1967 r. nazwał polskich Żydów „V kolumną”, w aparacie partyjnym, Służbie Bezpieczeństwa i wojsku rozpoczęła się antysemicka czystka. Jesienią 1967 r. rozpętano kampanię propagandową wokół Wielkiej Encyklopedii Powszechnej. Pretekstem do nagonki i usunięcia z pracy sporej grupy osób (przeważnie pochodzenia żydowskiego) było rzekomo nieprawidłowe sformułowanie hasła „obozy zagłady”. Autorów oskarżano o umniejszenie w nim martyrologii narodu żydowskiego.Głównym komponentem marca 1968 były protesty młodzieży. Dla ich genezy najważniejsze wydaje się być sformowanie w połowie lat 60. wśród studentów Uniwersytetu Warszawskiego grupy tak zwanych „komandosów”. Nazwę tą nadano im ze względu na sposób działania – niespodziewane pojawianie się na oficjalnych zebraniach, podczas których wdawali się w dyskusję i zadawali prelegentom „niewygodne” pytania. Liderem środowiska była Adam Michnik, a jego patronami więzieni od 1965 r. Jacek Kuroń i Karol Modzelewski. Za akcję w ich obronie kilka osób ze środowiska komandosów jesienią 1965 r. po raz pierwszy stanęło przed sądem dyscyplinarnym. Środowisko to było inicjatorem spotkania w 10. rocznicę wydarzeń Października ’56, po którym z PZPR usunięto Leszka Kołakowskiego, co z kolei spowodowało wspomnianą wyżej akcję solidarnościową partyjnych intelektualistów. Wypowiedź Michnika w trakcie dyskusji stała się z kolei pretekstem do kolejnej próby usunięcia go ze studiów, co spowodowało masową akcję w jego obronie. Juz przed Marcem komandosi byli więc środowiskiem zwartym (aczkolwiek złożonym z kilku grup), sprawnym i posiadającym doświadczenie w organizowaniu akcji protestacyjnych. Warto jednak pamiętać, iż nie byli jedyną tego typu grupą (aczkolwiek niewątpliwie najważniejszą) działającą na UW. W innych ośrodkach nie ukształtowały się podobne środowiska, aczkolwiek pamiętać należy, iż istniały drobne grupki konspiracyjne (częściej złożone z uczniów, niż studentów), z których największe znaczenie i ogólnopolski charakter posiadała organizacja „Ruch”.Dziady:W listopadzie 1967 r. przypadała 50. rocznica wybuchu rewolucji październikowej. Z tej okazji w całym kraju przygotowano szereg imprez propagandowych, kulturalnych, naukowych itp. Swoje miejsce w planowanych obchodach miał także Teatr Narodowy w Warszawie. Jego dyrektor, Kazimierz Dejmek, postanowił z tej okazji wystawić „Dziady” Adama Mickiewicza, w nowoczesnej inscenizacji, po kilku miesiącach mówił m.in.: „Jako materialista przesunąłem chrystianizm i mistycyzm Autora ze sfery dewocyjnej na grunt ludowej obrzędowości, akcentując rewolucyjność i patriotyczność utworu”.Mimo to opóźniona w stosunku do rocznicy wybuchu rewolucji premiera (25 XI 1967) nie zadowoliła Wydziału Kultury KC PZPR. W związku z tym nie dopuszczono do druku pozytywnych recenzji. Wokół sprawy szybko zaczęły krążyć pogłoski, które zwiększały zainteresowanie spektaklem. Mówiono np. o tym, iż zdjęcia spektaklu ze sceny żądał sowiecki ambasador Awierkij Aristow. Dziś wiemy, iż wprost przeciwnie – rozważano nawet wystawienie sztuki w Moskwie, a na łamach „Prawdy” ukazała się pozytywna recenzja.W przypadku „Dziadów” mamy do czynienia z klasycznym sprzężeniem zwrotnym. Pojawiające się pogłoski o niechęci władz wobec przedstawienia (uwiarygodnione m.in. odwołaniem dwu spektakli ze względu na chorobę Gustawa Holoubka) spowodowały wzrost zainteresowania oraz pojawienie się żywej reakcji widzów na patriotyczne i antyrosyjskie fragmenty sztuki. Te reakcje (burzliwe oklaski) z kolei przyczyniły się do uznania spektaklu za „antyradziecki” i wpłynęły na podjętą w połowie stycznia decyzję o zawieszeniu jego wystawiania. Warto jednak zwrócić uwagę, iż dopuszczano wówczas jego wznowienie po przerwie i uspokojeniu sytuacji.Po ostatnim przedstawieniu 30 I 1968 r. doszło do manifestacji studentów, którzy wznosząc okrzyki (m.in. „niepodległość bez cenzury”) przeszli pod pomnik Mickiewicza, gdzie złożono kwiaty. 35 osób zatrzymano, część została ukarana przez kolegia, które obłożyły je grzywnami. Protest przygotowali wspólnie „komandosi” oraz studenci Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. W kolejnych dniach w Warszawie i Wrocławiu studenci zebrali kilka tysięcy podpisów pod protestem w sprawie „Dziadów”.Oburzenie ludzi kultury wywołane decyzją partii znalazło swoją kulminację w burzliwym nadzwyczajnym posiedzeniu oddziału warszawskiego Związku Literatów Polskich. Doszło do niego 29 lutego, warto przypomnieć, iż oddział warszawski skupiał większość liczących się wówczas pisarzy. Temperaturę dyskusji dobrze oddają słynne słowa Stefana Kisielewskiego, który pod adresem władz użył sformułowania „dyktatura ciemniaków” (w odwecie kilka dni później został brutalnie pobity). Ostatecznie przyjęto rezolucję protestująca przeciwko polityce kulturalnej partii. Zebranie literatów stało się pretekstem do rozpętania brutalnej antyinteligenckiej kampanii propagandowej, wiele osób objęto zakazem druku.Protesty studenckie:Iskrą, która wznieciła pożar, stała się decyzja o usunięciu z UW Michnika i Szlajfera. Podjął ją 4 III minister oświaty i szkolnictwa wyższego, prof. Henryk Jabłoński, a formalnym pretekstem było przekazanie przez nich informacji o sprawie „Dziadów” zagranicznemu dziennikarzowi (w tej sprawie prowadzono przeciw nim śledztwo). W odpowiedzi komandosi zorganizowali 8 III wiec. W krótkim czasie rozpowszechniono sporą ilość ulotek wzywających do udziału w proteście. Mimo iż rankiem część z nich została zatrzymana, w południe na dziedzińcu UW zgromadziło się ok. tysiąca osób. Po przyjęciu stosownych rezolucji zgromadzeni zamierzali się rozejść, co uniemożliwiło nagłe pojawienie się „aktywu robotniczego”, który zajechał na teren uczelni w kilku autobusach. Po dłuższych przepychankach doszło do otwartej interwencji i bicia studentów, do czego przyłączyły się oddziały ORMO i ZOMO. Przeniosły się one także na okolice uniwersytetu.Do poważnych starć doszło w Warszawie także 9 III po wiecu na Politechnice oraz 11 III. Tego dnia protest zaczął rozszerzać się na cały kraj. W wiecach, strajkach i manifestacjach uczestniczyły dziesiątki tysięcy osób. Protesty objęły cały kraj, nie tylko ośrodki akademickie. Do starć z MO doszło np. w Bielsku-Białej, Legnicy, Radomiu i Tarnowie. Ruch marcowy załamał się równie gwałtownie, co nagle eksplodował. Kres przyniosło mu załamanie strajków 22 i 23 marca. Przez jakiś czas działały jeszcze konspiracyjne grupy na poszczególnych uczelniach. Ostatnim akordem Marca była pierwszomajowa manifestacja we Wrocławiu.Marzec był przede wszystkim ruchem sprzeciwu moralnego, nie dziwi więc stosunkowe ubóstwo programu. Domagano się przede wszystkim zaniechania represji, przywrócenia „Dziadów” i sprostowania propagandowych kłamstw. Zaskakujące z dzisiejszej perspektywy może wydać się żądanie przestrzegania Konstytucji PRL oraz częste odwołania do socjalizmu. Z jednej strony był to zapewne element swoistej taktyki, z drugiej jednak odbicie realnego stanu świadomości ludzi urodzonych i wychowanych w Polsce Ludowej. Dojrzały program, zawierający postulaty szerokich reform, sformułowano dopiero po wygaśnięciu protestów, w postaci przyjętej 28 marca Deklaracji Ruchu Studenckiego.Historycy nie mają dziś wątpliwości, iż Marzec nie był jedynie buntem studentów, lecz protestem całego pokolenia. Wśród ponad 2700 osób zatrzymanych w związku z wydarzeniami studenci stanowili mniej niż jedną czwartą. W protestach ulicznych wiodącą rolę odgrywali młodzi robotnicy oraz uczniowie szkół średnich. W świetle najnowszych badań nieprawdziwy wydaje się również mit, utrwalony przez Andrzeja Wajdę w „Człowieku z żelaza”, iż w Marcu robotnicy nie poparli studentów, ci zaś zrewanżowali się pięknym za nadobne w Grudniu ’70. W całym kraju odnotowano liczne przypadki zbiórek pieniędzy i żywności dla protestujących, próby otwartego sprzeciwu wobec antystudenckiej kampanii, aczkolwiek jej egalitarystyczne wątki z pewnością trafiały do wielu osób.Kampania antysemicka:Kreowanie obrazu wroga, podsycanie poczucia zagrożenia i wzbudzanie nienawiści były stałymi elementami komunistycznej propagandy. W marcu 1968 r. aparat propagandowy dysponował już dwudziestopięcioletnim doświadczeniem – od 1944 r. zwalczał dziesiątki kolejnych przeciwników – od zbrojnego podziemia i działaczy wszelkiego rodzaju opozycji, poprzez Kościół, chłopów opierających się kolektywizacji, „bikiniarzy” po „imperialistów amerykańskich” i „odwetowców z Bonn”.Antysemicką kampanię propagandową (wówczas nazywano ją „antysyjonistyczną”) zapoczątkowały antysemickie ulotki, które pojawiły się w Warszawie w lutym 1968 r. Były związane z protestami wokół zdjęcia „Dziadów” i wypominały „niewłaściwe” pochodzenie części komandosów. W prasie wątek ten pojawił się 11 marca w artykule zamieszczonym przez „Słowo Powszechne”, dziennik wydawany przez Stowarzyszenie PAX. W przeciągu kilku następnych tygodni stał się on jednym z wiodących elementów marcowej propagandy.Oskarżała ona „syjonistów”, a więc Żydów, o to, iż za pośrednictwem „komandosów” rozpętali protesty nieświadomych studentów. Wypominano im także radość ze zwycięstwa Izraela w wojnie sześciodniowej, eksponowano cierpienia ludności arabskiej na terytoriach okupowanych.Z lubością eksponowano kilkanaście obco brzmiących nazwisk studenckich liderów. Podkreślano, iż rodzicami części z nich były osoby z partyjnego establishmentu. W myśl ówczesnej propagandy celem „ekscesów” miało być przywrócenie do władzy skompromitowanych „bankrutów politycznych”, czyli osób sprawujących eksponowane funkcje w okresie stalinowskim. Komunistów pochodzenia żydowskiego starano się obciążyć odpowiedzialnością za popełnione przed 1956 r. zbrodnie. Niekiedy wprost oskarżano „syjonistów” o „zdradę interesów narodu polskiego”. Pomniejsze wątki dotyczyły także odpowiedzialności osób pochodzenia żydowskiego za afery gospodarcze czy niekorzystne (z punktu widzenia PZPR) zjawiska w kulturze.Ważnym elementem propagandy było oskarżanie Izraela i „międzynarodowego syjonizmu” o zawarcie sojuszu z RFN. Z jednej strony miał on prowadzić do uznania Polaków winnymi zbrodni na Żydach w czasie II wojny światowej, a z drugiej – do wzmocnienia potęgi wojskowej Izraela w walce z arabskimi sąsiadami.„Antysyjonistyczne” hasła pojawiały się także na licznie organizowanych masówkach w fabrykach, instytucjach czy wiecach w miastach wojewódzkich.Podczas całej kampanii usilnie zabiegano o to, aby nie używać słowa „Żyd” czy „żydowski”. Odcinano się od antysemityzmu, na przykład za pomocą haseł „Antysemityzm – nie! Antysyjonizm – tak!”. Zabiegi te puentował popularny wówczas dowcip, w którym syn pyta ojca: „Tato, jak się pisze syjonizm?”, po czym pada odpowiedź: „Nie wiem, ale przed wojną pisało się przez »Ż«”.Efektem było zdecydowane nasilenie trwającej już od jakiegoś czasu czystki. „Syjonistów” usuwano z PZPR, a także ze stanowisk w administracji państwowej i gospodarczej. W wielu wypadkach usunięcie z szeregów partii lub ze sprawowanej funkcji odbywało się w atmosferze nagonki, w trakcie wielogodzinnych zebrań, podczas których padały prawdziwe i fałszywe zarzuty. W efekcie ponad 13 tysięcy osób zmuszono, bądź też same zdecydowały się na emigrację.Represje:Według danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w całym kraju do 25 marca 1968 roku zatrzymano 2549 osób. Liczba ta obejmuje osoby zatrzymane w trakcie demonstracji ulicznych, produkcji i kolportażu ulotek, kurierów wysyłanych do innych ośrodków akademickich. Pamiętać jednak należy, iż również w późniejszym okresie w aresztach osadzano ustalonych działaczy marcowych, czy tez osoby, które próbowały kontynuować protesty.W październiku 1968 roku Prokuratura Generalna informowała o 2732 zatrzymanych w związku z Marcem. Spośród nich większość zwolniono, 60 stanęło przed sądami w trybie przyspieszonym, 697 ukarały kolegia karno-administracyjne, zaś 540 objęto śledztwami. Większości z nich postawiono zarzuty, niektóre sprawy umorzono. Generalnie wymierzano stosunkowo łagodne kary, sięgające od kilku miesięcy do roku więzienia, wykonanie części z nich zawieszono. Wyższe wyroki zapadały w procesach „komandosów”, jakie odbyły się w Warszawie na przełomie lat 1968 i 1969  – od 1,5 do 3 lat więzienia. Uznani za inspiratorów wydarzeń Jacek Kuroń i Karol Modzelewski zostali skazani na 3,5 roku wiezienia. Ewenementem w skali kraju był proces gdańskiej grupy konspiracyjnej (Gdańska Młodzieżowa Grupa Wywiadowcza), rozbitej w początkach kwietnia 1968 r. Jej przywódca, Jakub Szadaj, otrzymał karę 10 lat więzienia.Specyficzną i szczególnie dotkliwą formą represji było powoływanie studentów do odbycia czynnej służby wojskowej. Niestety, skala zjawiska w wymiarze ogólnopolskim nie jest znana.Na skutek swojego zaangażowania wielu studentów utraciło możliwość kontynuowania nauki. Obok dziesiątków indywidualnych przypadków relegowania, dwukrotnie zastosowano je na masową skalę. Na Politechnice Wrocławskiej jednorazowo skreślono 1553 studentów, zaś na Uniwersytecie Warszawskim 1616. Na skutek odwołań część relegowanych przyjęto ponownie na studia.Represje spotykały także pracowników nauki, wspierających studentów. Dziesiątki z nich zostało usuniętych z uczelni, wielu zmuszono do emigracji. Na ich miejsce pojawili się tak zwani „marcowi docenci” – osoby nie posiadające habilitacji, a obejmujące samodzielne stanowiska naukowe. Podstawowym kryterium w tym przyspieszonym awansie była, co oczywiste, lojalność wobec PZPR.Marzec przyniósł ogromne nasilenie pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w środowisku akademickim oraz mniejszości żydowskiej. W rezultacie setki osób poddanych zostało inwigilacji, która niejednokrotnie trwała przez wiele lat.Następstwa:Marzec był przede wszystkim masowym i spontanicznym buntem młodych ludzi, pierwszego pokolenia, które dojrzewało w PRL. Często po raz pierwszy odkrywali oni wówczas, iż system komunistyczny opiera się na zorganizowanym kłamstwie. Ich sprzeciw splatał się jednak z innymi wątkami, często trudnymi wówczas do jasnego zinterpretowania. Zapewne owa niejednoznaczność (w porównaniu z innymi „polskimi miesiącami”) stanowiła jedną z głównych przyczyn szybkiego załamania ruchu marcowego.Drugim istotnym elementem były represje. Setki osób znalazły się w więzieniach, sporą grupę studentów powołano do wojska, kilka tysięcy relegowano z uczelni. Czystka, jaka objęła środowiska intelektualne, przyczyniła się do osłabienia polskiej nauki, zwłaszcza humanistyki, choć nie tylko. Wielu czołowych twórców, poprzez zapisy cenzury, usiłowano skazać na niebyt i zapomnienie.Kampania antysemicka, a później także udział w interwencji w Czechosłowacji, przyniosły spore straty na arenie międzynarodowej. PRL, a dla większości postronnych obserwatorów po prostu Polska, skompromitowała się, zerwanych zostało wiele kontaktów kulturalnych, społecznych czy gospodarczych. W jakimś stopniu ukształtowany w 1968 r. negatywny wizerunek Polski, niezawiniony w większości przez jej obywateli, trwa do dziś.Z dzisiejszej perspektywy najważniejszą spuścizną Marca wydaje się być fakt pojawienia się na scenie nowego pokolenia. Pokolenia, które w przyspieszony sposób dojrzało i poznało na własnej skórze prawdziwą naturę systemu. Wychodząc z często bardzo różnych przesłanek ideowych, uczestnicy wydarzeń marcowych odegrają później istotną rolę we wszystkich kolejnych ruchach opozycyjnych wobec PRL.
Źródło: http://www.marzec1968.pl/ Autor: Łukasz Kamiński

http://pl.wikipedia.org/wiki/Marzec_1968

Mauzoleum (gr. mausoleion, łac. mausoleum) to rodzaj monumentalnego grobowca w formie wolno stojącej budowli lub pomnika poświęconego pamięci zmarłego lub zmarłych. Słowo mauzoleum wywodzi się od imienia władcy Karii z IV w. p.n.e – Mauzolosa. Jego grobowiec w Halikarnasie, starożytnym mieście leżącym nad Morzem Egejskim zaliczany był do siedmiu cudów świata.Sięgająca starożytności tradycja budowania mauzoleów zaadoptowana została w XX wieku również przez władze państw totalitarnych. Mauzoleum Lenina na moskiewskim Placu Czerwonym cieszy się wciąż niesłabnącym zainteresowaniem turystów. W przedwojennym, należącym do Niemiec Wałbrzychu (Waldenburg) w 1938 roku władze nazistowskie uroczyście otworzyły Mauzoleum Dumy, Chwały i Siły, poświęcone pamięci pionierów ruchu narodowosocjalistycznego zabitych na Śląsku. Po wojnie na terenie Polski budowano cmentarze-mauzolea poległych żołnierzy radzieckich. W wielu miejscowościach istnieją one jeszcze do dziś. W tym kontekście mauzoleum może pełnić również funkcję propagandową.Mauzolea tworzone są również w miejscach związanych z eksterminacją nazistowską lub komunistyczną (np. Mauzoleum-muzeum Pawiaka w Warszawie, mauzoleum ofiar hitlerowskiego obozu na Majdanku, w którym złożono prochy pomordowanych).

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mauzoleum

Symulacja to metoda aktywnego nauczania i uczenia się, w której naśladuje się rzeczywistość w celu zdobycia doświadczeń zbliżonych do tych, jakie realizujemy w świecie realnym (Jarosław Pietrzak). Zobacz więcej: Konopka Hanna, Historia: mogło być inaczej… Metoda symulacji w nauczaniu historii, „Wiadomości Historyczne ”, 1999, nr 5, s. 299-301.

obiekty budowlane (np. pomniki, tablice, muzea, dawne więzienia czy obozy), groby i cmentarze wojenne oraz inaczej wyodrębnione miejsca upamiętniające postaci i wydarzenia ważne z punktu widzenia historii narodu.

Pierwszy w historii stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia pojedynczych osób oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Powstał na podstawie Statutu Rzymskiego, wynegocjowanego i przyjętego na przełomie czerwca i lipca 1998 r. Nie należy go mylić z Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości, który rozstrzyga spory między członkami ONZ.

jest głównym organem sądowym ONZ. Został utworzony w 1945. Trybunał działa według swego Statutu, który opiera się na Statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej i stanowi integralną część Karty Narodów Zjednoczonych. Trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych na dziewięcioletnie kadencje. Co 3 lata wybierana jest jedna trzecia składu. Kandydatów na sędziów zgłaszają grupy narodowe Stałego Sądu Rozjemczego w Hadze spośród osób mogących pełnić najwyższe stanowiska sędziowskie w swych państwach lub uznanych znawców prawa międzynarodowego. Następnie sędziowie są wybierani przez Zgromadzenie Ogólne ONZ oraz Radę Bezpieczeństwa i muszą uzyskać bezwzględną większość w każdym w tych organów. Każdy sędzia musi być obywatelem innego państwa. Przy wyborze należy zwracać uwagę na to, by w składzie były reprezentowane główne systemy prawne i formy cywilizacji.

Skład TrybunałuZgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej byli nim przedstawiciele „Czterech Mocarstw” (koalicji zwycięzców w II wojnie światowej), wydelegowani przez Sądy Najwyższe krajów reprezentantów. Podstawą prawną było przeniesienie suwerennych praw Niemiec na mocarstwa – strony aktu bezwarunkowej kapitulacji z dn. 8/9 maja 1945 i w konsekwencji zgoda na jednostronne określenie warunków pokoju przez mocarstwa- sygnatariuszy aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy.Sędziowie1. Geoffrey Lawrence – przewodniczący (Wielka Brytania)2. William Birkett – sędzia zapasowy3. Francis Biddle (Stany Zjednoczone)4. John Parker – sędzia zapasowy5. Henri Donnedieu de Vabres (Francja)6. Robert Falco – sędzia zapasowy7. Iona Nikitczenko (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich)8. Aleksander Wołczkow – sędzia zapasowyOskarżyciele [1]* Stany Zjednoczone: Robert Houghwout Jackson – główny oskarżyciel, Thomas Dodd – kierownik zespołu oskarżycieli, Sidney Alderman, Telford Taylor, John Harlan Amen, Ralph Albrecht. Młodsi oskarżyciele: Wiliam Baldwin, Smith Brookhart, Warren Farr, Hartey Murray, Samuel Harris, Drexel Sprecher, Whitnay Harris, Thomas Lambert, Bernard Meltzer, Robert Kempner, Walter Brudno* Francja: August Champetier de Ribes – główny oskarżyciel, zastępcy głównego oskarżyciela: Charles Dubost, Edgar Faure. Młodsi oskarżyciele (kierownicy działów): Pierre Mounier, Charles Gerthoffer, Jean Leyris, Alfred Costle-Floret. Młodsi oskarżyciele: Henri Delpech, Constantin Quatre, Serge Fuster, Jacques Herzog, Jean-Jacques Lanoire, Henri Monneray* Wielka Brytania: sir Hartley Shawcross – główny oskrżyciel, sir David Maxwell-Fyfe, G.D.Roberts – kierownik zespołu oskarżycieli. Młodsi oskarżyciele: J.M.G. Griffith-Jones, H.J. Phillmore, F. Elwyn Jones, I. Harcourt-Barrington* Związek Radziecki: Roman Rudenko – główny oskarżyciel, J.W. Pokrowski – zastępca głównego oskarżyciela. Młodsi oskarżyciele: M.J.Raginski, L.R.Szenin, N.D.Zoria, L.N.Smirnof, D.S.Kariew, F.G.Dienisow, I.A.Ozol, W.W.Kuchin.Wyroki, oskarżeni i ich obrońcyKara śmierci1. Alfred Jodl – prof. Franz Exner2. Alfred Rosenberg – dr Alfred Thoma3. Arthur Seyss-Inquart – dr Gustav Steinbauer4. Ernst Kaltenbrunner – dr Kurt Kauffmann5. Fritz Sauckel – dr Robert Servatius6. Hans Frank – dr Alfred Seidl7. Hermann Göring [2] – dr Otto Stahmer8. Joachim von Ribbentrop – dr Gunter von Rohrscheidt9. Julius Streicher – dr Hans Marx0. Martin Bormann [3] – dr Friedrich Bergold11. Wilhelm Frick – dr Otto Pannenbecker12. Wilhelm Keitel – dr Fritz SauterWszyscy z wyjątkiem Göringa i Bormanna powieszeni 16 października 1946.Robert Ley – szef koordynacji międzyokręgowej Rzeszy, samobójstwo w celi tuż przed procesem.Kara dożywotniego więzienia1. Erich Raeder – dr Walter Siemers2. Rudolf Hess – -3. Walter Funk – dr Fritz SauterKara 20 lat więzienia1. Albert Speer – dr Hans Flachsner2. Baldur von Schirach – dr Fritz SauterKara 15 lat więzienia1. Constantin von Neurath – Otto von LudinghausenKara 10 lat więzienia1. Karl Dönitz – Otto KranzbuhlerUniewinnienie1. Franz von Papen – dr Egon Kubuschok2. Hans Fritzsche – dr Heinz Fritz3. Hjalmar Schacht – dr Rudolf DixTrybunał uznał także Gestapo – (dr Rudolf Merkel), Sicherheitsdienst (SD), Schutzstaffel (SS)- (dr Ludwik Babel) za organizacje przestępcze.Prócz głównego procesu czołowych nazistów, toczyły się również mniejsze procesy pozostałych liderów zbrodni, m.in. szwadronów śmierci Einsatzgruppen.Statystyka procesu1. Okres trwania – 10 miesięcy i 10 dni2. Sesje jawne – 4033. Sędziowie – 44. Oskarżyciele – 45. Dokumenty oskarżycieli – 2.6306. Obrońcy – 277. Asystenci – 548. Sekretarki – 679. Dokumenty obrońców – 2.70010. Zeznania świadków – 24011. Protokół stenograficzny – ponad 4.000.000 słów spisanych na 16.000 stron12. Papier zużyty do powielenia dokumentów na użytek sądu, obrony, prasy itd. – 5.000.000 arkuszy13. Fotokopie dokumentów w specjalnie zainstalowanym laboratorium fotograficznym – 780.00014. Tłumaczony – 4 języki15. Nagrywany, płyty gramofonowe – 7.000, taśmy magnetofonowe – 27.000 m16. Filmowany w całości, taśmy filmowe – ?Proces norymberski zobrazowano w filmie niemieckim Speer and Hitler: Devil's architect (Architekt diabła) o Albercie Speerze oraz w polskim filmie dokumentalnym Epilog norymberski w reżyserii Jerzego Antczaka.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Trybunał_Wojskowy_w_Norymberdze

Mittelbau-Dora, Arbeitslager Dora, Konzentrationslager Mittelbau-Dora – niemiecki obóz koncentracyjny, olbrzymia podziemna fabryka zbrojeniowa, założona w pobliżu Nordhausen (Turyngia, Niemcy). Obóz funkcjonował od sierpnia 1943 roku do końca wojny. Założenie obozu wiąże się bezpośrednio ze zbombardowaniem przez lotnictwo angielskie fabryki rakiet wojskowych w Peenemünde na wyspie Uznam. Bombardowanie miało miejsce w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943. Już dziesięć dni później rozpoczynano prace adaptacyjne w kompleksie podziemnych galerii Wirtschaftliche Forschungsgesellschaft w Kohnstein k/ Nordhausen. Sprowadzono na miejsce więźniów z KL Buchenwald i rozpoczęto prace w największej tajemnicy. Więźniowie, którzy trafiali do Dora mieli w założeniu pozostać tam do końca ich tragicznie krótkiego życia.

Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z dnia 31 stycznia 2005 r.), jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.Za mniejszości etniczne uznaje się następujące mniejszości:1) karaimską;2) łemkowską;3) romską;4) tatarską.

Według art. 2. pkt 1. Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z dnia 31 stycznia 2005 r.) za mniejszość narodową uznaje się w Polsce grupę obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Za mniejszości narodowe w Polsce uznaje się następujące mniejszości:1) białoruską; 2) czeską;3) litewską;4) niemiecką;5) ormiańską;6) rosyjską;7) słowacką;8) ukraińską;9) żydowską.

HistoriaSłowa utworu napisali górnik Johann Esser i aktor Wolfgang Langhoff, muzykę zaś – Rudi Goguel, jednak w tworzeniu dzieła i poszerzaniu go o kolejne zwrotki brało udział wielu innych osadzonych. Pieśń została pierwszy raz wykonana przez zespół 16 więźniów, byłych aktywistów lewicowych i związkowych, 27 sierpnia 1933.W 1936, gdy niektórzy osadzeni w Borgermoor zostali uwolnieni, udali się na emigrację, gdzie rozpowszechnili napisaną w obozie pieśń. W 1936 kompozytor Hans Eisler napisał jej aranżację dla Ernsta Buscha, pieśniarza i uczestnika hiszpańskiej wojny domowej w szeregach Brygad Międzynarodowych. Utwór szybko stał się nieformalnym hymnem niemieckich ochotników w tych jednostkach. Pieśń została również przetłumaczona na francuski (Le chant de marais lub Le chant des deportés), angielski (The Peat Bog Soldiers) i hiszpański (Los soldados del Pantano). Była znana również w innych państwach, które w czasie II wojny światowej znalazły się pod okupacją hitlerowską.
TreśćDie Moorsoldaten opisuje życie w obozie, pracę wykonywaną przez więźniów przy osuszaniu bagien oraz ich tęsknotę za wolnością. Surowa, oszczędna, oparta na powtarzających się motywach melodia utworu podkreśla surowość i monotonię życia obozowego. Oryginalna wersja zawierała sześć zwrotek, nie licząc tych dopisywanych spontanicznie przez osadzonych, które nie zostały zapisane. Na potrzeby nagrań i wykonań koncertowych wykorzystuje się jednak tylko trzy zwrotki (pierwszą, ostatnią i jedną ze środkowych).
Najbardziej znane wersje językoweDie MoorsoldatenWohin auch das Auge blicket.Moor und Heide nur ringsum.Vogelsang uns nicht erquicket.Eichen stehen kahl und krum.Wir sind die Moorsoldatenund ziehen mit dem Spaten ins Moor.Wir sind die Moorsoldatenund ziehen mit dem Spaten ins Moor.Auf und nieder geh´n die Posten,keiner, keiner kann hindurch.Flucht wird nur das Leben kosten,vierfach ist umzäunt die Burg.Wir sind die Moorsoldatenund ziehen mit dem Spaten ins Moor.Wir sind die Moorsoldatenund ziehen mit dem Spaten ins Moor.Doch für uns gibt es kein Klagen,ewig kann nicht Winter sein,einmal werden froh wir sagen:Heimat du bist wieder mein.Dann zieh´n die Moorsoldatennicht mehr mit dem Spaten ins Moor.Dann zieh´n die Moorsoldatennicht mehr mit dem Spaten ins MoorPeat Bog SoldiersFar and wide as the eye can wander,Heath and bog are everywhere.Not a bird sings out to cheer us.Oaks are standing gaunt and bare.We are the peat bog soldiers,Marching with our spades to the moor.We are the peat bog soldiers,Marching with our spades to the moor.Up and down the guards are marching,No one, no one can get through.Flight would mean a sure death facing,Guns and barbed wire block our view.We are the peat bog soldiers,Marching with our spades to the moor.We are the peat bog soldiers,Marching with our spades to the moor.But for us there is no complaining,Winter will in time be past.One day we shall rise rejoicing.Homeland, dear, you're mine at last.No more the peat bog soldiersWill march with our spades to the moor.No more the peat bog soldiersWill march with our spades to the moor.    Los Soldados del PantanoTodo cuanto el ojo abarcaestá muerto no hay amorNi un pájaro nos alegraLos robles desnudos nos dan temor.Soldados del pantanolas palas en la mano.Soldados del pantanolas palas en la mano.Nos vigila la guardia dura¿Quién podría escapar?Huir es la muerte segurasi disparan es para matar.Soldados del pantanolas palas en la mano.Soldados del pantanolas palas en la mano.De nada nos sirven los lamentosEl invierno pronto pasaráLlegará el día que gritemos contentosPor fin la patria nuestra será.Ya no habrá más soldadossufriendo en el pantano.Ya no habrá más soldadossufriendo en el pantano.    Le chant de maraisLoin vers l'infini s'étendentDe grands prés marécageuxEt là-bas nul oiseau ne chanteSur les arbres secs et creuxRefrainÔ terre de détresseOù nous devons sans cessePiocher.Dans ce camp morne et sauvage Entouré d'un mur de fer Il nous semble vivre en cage Au milieu d'un grand désert.Bruit des pas et bruit des armes Sentinelles jour et nuit Et du sang, des cris, des larmes La mort pour celui qui fuit.Mais un jour dans notre vieLe printemps refleuriraLibre alors, ô ma patrieJe dirai: Tu es à moi.Ô terre d'allégresseOù nous pourrons sans cesseAimer.Znani wykonawcy Die Moorsoldaten, w różnych wersjach językowych, była nagrywana m.in. przez takich artystów jak Paul Robeson, Pete Seeger, Perry Friedman, Pi de la Serra, Welle Erdball, Joan Baez, Lenny Escudero, The Dubliners czy Hannes Wader. Mimo braku jednoznacznych odniesień do lewicowości i idei socjalistycznych w tekście pieśni jest ona, ze względu na poglądy polityczne autorów, uważana za pieśń nie tylko obozową, ale i rewolucyjną. Jest wykonywana przez socjalistów, komunistów, jak i pacyfistów.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Die_Moorsoldaten

przejęcie przez państwo środków produkcji na podstawie odrębnego aktu prawnego (z odszkodowaniem dla dotychczasowych właścicieli lub bez niego). W Polsce po II wojnie światowej faktycznej nacjonalizacji dokonywano poprzez przejmowanie przedsiębiorstw pod Tymczasowy Zarząd Państwowy (na mocy dekretu z 2 marca 1945, zmodyfikowanego ustawą z 6 maja 1945). Prawne usankcjonowanie nacjonalizacji przemysłu stanowiła „Ustawa o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej” uchwalona przez Krajową Radę Narodową 3 stycznia 1946 roku. W myśl tej ustawy na własność państwa przeszły bez odszkodowania wszystkie przedsiębiorstwa należące do Niemców lub ich spółek oraz osób, które zbiegły do nieprzyjaciela, natomiast za pewnym odszkodowaniem (choć w praktyce otrzymali je tylko właściciele zagraniczni) wszystkie przedsiębiorstwa w 17 głównych działach produkcji, w pozostałych działach — przedsiębiorstwa zatrudniające na jedną zmianę ponad 50 pracowników. Nacjonalizacja dotyczyła majątku nieruchomego i ruchomego oraz wszelkich praw (licencji, znaków towarowych itp.). Do 1 października 1948 upaństwowiono przeszło 35 tys. przedsiębiorstw

GenezaNarodowy socjalizm jest skrajną ideologią powstałą jako wynik rozwoju społeczeństwa masowego i ideologii demokratycznej oraz socjalistycznej, będąc zarazem swoistym rozwinięciem i uzupełnieniem tej ideologii o pierwiastki szowinistyczne i rasistowskie.Gwałtowna przemiana świata, industrializacja, urbanizacja i upadek dotychczasowych pojęć w 2 poł. XIX w. skłaniały do poszukiwania nowych idei, dających zagubionym masom ludzkim poczucie sensu egzystencji. Głosząca indywidualizm ideologia liberalna nie mogła dotyczyć takich pojęć, gdyż była ufundowana na negacji wszelkich dotychczasowych pewników i kształtowania się opozycji do tradycyjnych pojęć i wartości, również religijnych. Społeczeństwo niemieckie, wyrwane ze starych struktur i pozbawione wszelkich wartości w wyniku uprzemysłowienia, szukało nowych systemów normatywnych w nacjonalizmie, szczególnie popularnym po zjednoczeniu Niemiec (1870). Nacjonalizm ten połączył się z silną jeszcze wiejską mentalnością większości Niemców, tworząc ideologię tzw. volkizmu.VolkizmVolkizm to specyficzna, niemiecka ideologia rasizmu, wyrastająca z protestanckiej idei predestynacji. W nacjonalizmie i rasizmie niemieckim od czasów Johanna G. Fichtego (1762-1814) i G. W. F. Hegla ta protestancka teza została przekształcona w doktrynę o istnieniu narodów predestynowanych (Urvolk – „pranaród” Fichtego; Volksgeist – „duch narodu” Hegla), która, po zlaicyzowaniu tej doktryny w epoce pozytywizmu, przekształciła się w paranaukowy dyskurs o istnieniu rzekomo wyższych i niższych ras ludzkich. Teorie rasowe Anglika Houstona S. Chamberlaina (1855-1927) i Francuzów: Arthura de Gobineau i Georges'a Vacheza de Lapouge'a (1854-1936) przyczyniły się do nadania rasizmowi volksistowskiemu statusu naukowego i zainteresowania się nim przede wszystkim wykształconych warstw społeczeństwa niemieckiego epoki wilhelmiańskiej.Jednak volkizm nie ma z nauką nic wspólnego; jest ruchem o charakterze neoromantycznym, irracjonalnym, skłaniającym się w kierunku panteistycznej, neopogańskiej mistyki „krwi i ziemi” (Blut und Boden). Ideologia „niemieckiej rewolucji” propagowana przez volkizm zakładała odrzucenie wszystkich zdobyczy industrializacyjnych i towarzyszącej jej ideologii liberalizmu poprzez powrót do życia wiejskiego, wzorowanego na przedindustrialnym i przedliberalnym średniowieczu. Początki volkizmu są pozapolityczne – chodziło o odzyskanie zagubionego mistycznego kontaktu z przyrodą i kosmosem.Volkizm jest panteistyczny, głosi jedność duszy ludzkiej z otaczającym ją światem; dusza człowieka jest częścią większej duszy volku, a ta – duszy świata. Dusza volku kształtowana jest przez krajobraz (Landschaft) i, raz ukształtowana, nie podlega zmianie. Ta rasistowsko-religijna teoria uczy, że cechy narodowe są uzależnione od krajobrazu, w jakim ukształtował się naród na początku swoich dziejów; np. cechy Żydów ukształtowały się na pustyniach arabskich i dlatego naród ten ma cechować płytkość, jałowość, oschłość. Brak głębi i sił twórczych ma być odbiciem upałów i towarzyszącego im uczucia bezsensu, typowego dla klimatu pustynnego; wyrazem tego rzekomego spodlenia ma być wygląd zewnętrzny Żydów, szczególnie charakterystyczny nos, oraz zapach cebuli i czosnku. Odwrotnością jest klimat Północy, charakteryzujący się wilgotnymi i zimnymi lasami Pragermanii, gdzie ludzie z utęsknieniem wyglądają słońca – dlatego Niemcy są ludźmi światła (Lichtmenschen); ich blond włosy i niebieskie oczy wskazują na czystość duszy (w rzeczywistości wizję, iż Aryjczyk jest niebieskookim blondynem zawdzięczamy volkistowskiemu malarzowi Karlowi Hoepnerowi, tworzącemu pod pseudonimem „Fidus”). Pragermanie, jako lud osiadły, mają być z natury zakorzenieni w ziemi; Żydzi, jako pierwotni koczownicy, mają być ludem naturalnie wykorzenionym, o mentalności nomadów, niezdolnym pokochać ojczyzny i zakorzenić się trwale w jakiejkolwiek ziemi. Ich nomadyzm rzekomo ujawnia się w postaci naturalnej skłonności do kosmopolityzmu.Volkiści uznali, że świat liberalnej epoki wilhelmiańskiej jest jałowy, bezbarwny, szary – zupełnie jak pustynie arabskie; pozwoliło to uznać, że nie jest on wytworem ducha niemieckiego, lecz żydowskiego, co dało asumpt do rozwoju neopogańsko-rasistowskiego antysemityzmu. Ideolodzy volkizmu szybko utożsamili Żydów z powstawaniem wielkich miast, procesem industrializacji i narodzin stosunków kapitalistycznych (W. H. Riehl, W. Sombart), a ponieważ stosunki te wytworzyły demokrację, to również ją przypisano Żydom. Niemcy mieli być z natury narodem apolitycznym, przeciwnym polityce i partiom (T. Mann, Betrachtungen eines Unpolitischen, Berlin 1918). tej apokalipsie nowoczesności przeciwstawiano wizję tradycyjnego niemieckiego Bauera, nie znającego pojęcia zysku, egoizmu i relatywizmu moralnego. Chłop stał się ucieleśnieniem mitu zdrowego moralnie Niemca, walczącego z przybyszem z miasta – czyli zajmującym się handlem Żydem. Niektórzy volkiści opowiadali się za przywróceniem niewolnictwa dla ras niższych, szczególnie Żydów. Niechęć kulturowa i ekonomiczna do Żydów dosyć szybko nabrała charakteru brutalnego; w licznych powieściach volkistowskich Niemcy zaczęli mordować swoich żydowskich panów i wyzyskiwaczy, co dało powód do przekonania, że rasy walczą ze sobą nie na polu kultury, lecz w siłowej konfrontacji na śmierć i życie.Volkizm, jako ruch powrotu do korzeni, jest pozornie konserwatywny; jednak nie ma tu postulatu powrotu do porządku obalonego, lecz do wyimaginowanego; w istocie jest to neoromantyczny ruch kontestacji wszystkich wartości świata mieszczańskiego, liberalnego i konserwatywnego, w imię utopii. Pod pozorami konserwatyzmu zjawisko to ma charakter rewolucyjny, kontestujący, wręcz nihilistyczny.U niektórych ideologów wczesnego volkizmu (P. de Lagarde) pojawiał się nawet pomysł stworzenia nowej, monolatrycznej religii niemieckiej, będącej mieszanką wskrzeszonych starogermańskich mitów i chrześcijaństwa; przyczynkiem było przekonanie, że każdy naród powinien mieć własną, narodową religię, a także własną koncepcję prawdy i kłamstwa (fałszu). Niektórzy volkiści twierdzili, że niemiecka religia narodowa powinna zasymilować chrześcijaństwo, zastępując postać Jezusa Chrystusa – niemieckim Volkiem. Inni uważali, że Jezus nie urodził się w rodzinie żydowskiej, lecz był Germaninem, a matka Boska jest matką wszystkich plemion germańskich. Eugen Diederichs wyszedł z założenia, iż słońce jest jedynym niemieckim bogiem; zapoczątkował on coroczne obchody starogermańskich świąt wiążących się z kultem słońca, np. organizował uroczystości religijne w dniach przesilenia letniego. Z kultu słońca późniejszy nazizm przejął jego symbol – swastykę.Volkizm odrzucił wszelką myśl uniwersalistyczną na rzecz prawd partykularnych o narodowym obliczu, które powstają w czasie rozwoju historycznego. W praktyce oznaczało to, że prawda obiektywna jest niepoznawalna lub w ogóle nie istnieje. Ten nihilizm znalazł wkrótce filozofa, który nadał mu formę wysoce intelektualną – Martina Heideggera (1889-1976), i jego koncepcję nieistnienia niezmiennego i uniwersalnego „bytu” na korzyść partykularnego i historycznie zmiennego „bycia”; Heidegger był entuzjastą nazizmu.Volkizm, mimo swojego irracjonalnego charakteru, zdobył status światopoglądu naukowego; osiągnął to dzięki wykorzystaniu zdobyczy nauki pozytywistycznej, a szczególnie jej kierunku zwanego „rasowo-antropologicznym”, który dokonał pseudonaukowej racjonalizacji teorii rasistowskich. Volkistowskie opowiadania o słońcu, ludach solarnych i pustynnych zostały unaukowione przez badania oparte o najnowocześniejszy pozytywistyczny warsztat, który, jako dogłębnie empiryczny, nakazywał badać człowieka. Cechy przeciętne czaszek przedstawicieli różnych ras połączono z popularnymi stereotypami ufundowanymi na specyficznej kulturze narodów rasy te reprezentujących, przypisując wszystkim Semitom cechy żydowskie, Aryjczykom – cechy europejskiej kultury, a wymyślonym przez volkizm nordykom (rasa taka w rzeczywistości w ogóle nie istnieje) – podretuszowane cechy niemieckie. Rzeczywista wartość naukowa tych badań była nikła; ponadto zawierała w sobie błąd podstawowy: badano przedstawicieli ras, które arbitralnie uznano za czyste, podczas gdy rasy w stanie czystym w ogóle na ziemi nie występują (przez tysiąclecia wymieszały się); np. w badaniach rodowitych Niemców, już po zwycięstwie nazizmu w Niemczech, okazało się, że zaledwie 7% populacji ma cechy czysto nordyckie, podczas gdy u Polaków – rzekomo niższych jako Słowianie – było to 13%; Wyniki te zostały utajnione na rozkaz Adolfa Hitlera.Aż do 1918 volkizm był raczej zabawą, ruchem marginalnym politycznie, raczej hobby niż doktryną; volkistą był Niemiec jeżdżący w niedzielę na działkę i wystawiający tam kolorowe krasnale na trawie. Dominującym kierunkiem nacjonalizmu był pruski, połączony z monarchią, nacjonalizm państwowy. Upadek cesarstwa (1918) stanowił nowy impuls dla nacjonalizmu, który rozwijał się bez wsparcia, ale i ograniczenia, ze strony konserwatywnej monarchii. Nacjonalizm niemiecki natrafił na niezwykle korzystne warunki; Niemcy były zszokowane porażką w I wojnie światowej – panowało powszechne poczucie, że wojna nie została przegrana militarnie, lecz politycznie, na skutek zdrady socjaldemokratów, którzy w listopadzie 1918 wzniecili rewolucję („cios w plecy”); ponadto 4-letnia wojna wywołała nastroje szowinistyczne, które nie znalazły spełnienia i przeistoczyły się w nacjonalistyczną frustrację. Powstała w wyniku rewolucji listopadowej republika weimarska stała w sprzeczności z poglądami politycznymi większości Niemców, o czym świadczyła np. chroniczna niezdolność procedur demokratycznych do wyłonienia większości parlamentarnej, akceptującej tę republikę. Postanowienia traktatu wersalskiego wywołały poczucie narodowego upokorzenia – wszędzie zaczęły wyrastać organizacje nacjonalistyczne, głoszące ideę rewanżu za rok 1918; w takich warunkach volkizm, z doktryny mitologicznej i hobbystycznej, zaczął przekształcać się w ideologię polityczną; było to ułatwione faktem, iż jako jedyny nurt nie był odpowiedzialny za porażkę wojenną; upokorzeni w świecie realnym, Niemcy poczęli szukać recept na bolączki polityczne w mistyce i teozofii „rewolucji niemieckiej”, która dawała proste odpowiedzi i bez kłopotu wskazywała winnych.Volkizm był antykapitalistyczny, ale nie posiadał wypracowanej, alternatywnej doktryny społeczno-ekonomicznej. W okresie międzywojennym połączył się z pewnym typem gospodarki etatystycznej, zwanej popularnie „pruskim socjalizmem”. Jego archetypem była zmilitaryzowana gospodarka wojenna 1914-18. szukając alternatywy dla kapitalizmu, nacjonalizm niemiecki znalazł ją w etatyzmie.Powojenny kryzys gospodarczy, a następnie straszliwe skutki Wielkiego Kryzysu (1929-33) zachwiały wiarą w kapitalizm. Etatystyczny socjalizm zaczął być postrzegany jako ustrój „narodowy”, jedyny alternatywny wobec znienawidzonego liberalizmu i budzącego postrach wśród klasy średniej bolszewizmu. Etatyzm likwidował instytucję wolnego rynku, której Niemcy masowo nie akceptowali, ale zachowywał własność prywatną, której mieszczanie nie zamierzali się wyrzec. Etatyzm ten, połączony z niemieckim nacjonalizmem, stworzył ideologiczne podstawy dla nazizmu.Historia [edytuj]Historia nazizmu łączy się trwale z postacią Hitlera, najbardziej znanego polityka ruchu, wodza (Führer) III Rzeszy. Niektórzy widzą w nim ideologa nazizmu (Mein Kampf I-II, Muenchen 1925-27; wyd. pol. niepełne 1992). W 1919 Hitler wstąpił do, liczącej zaledwie 64 członków, Deutsche Arbeiterpartei (DAP) i przekształcił ją w Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP). 4 lata później doszło do nieudanej próby puczu w Monachium (1923), zakończonej rozpędzeniem przez wojsko grupki narodowych socjalistycznych puczystów i aresztowaniem Hitlera; aż do tego czasu NSDAP była raczej grupką narwańców, zbierających się po monachijskich piwiarniach. Sławę Hitlerowi, a tym samym i ideologii nazizmu, przyniósł proces puczystów, który uczynił z Hitlera osobę znaną. Skazany na 5 lat więzienia, napisał w czasie pobytu w zakładzie karnym Mein Kampf. W 1928 partia była w rozsypce, ale została szybko odbudowana przez Hitlera; jednak nadal nie stanowiła poważnej siły politycznej – liczyła około 30 tysięcy członków, ale jej wyniki były mizerne. Wielki Kryzys Gospodarczy spowodował załamanie się popularności wszystkich partii liberalno-demokratycznych i SPD. Miliony bezrobotnych lub przerażonych groźbą bezrobocia Niemców poszukiwało cudownej recepty na uzdrowienie gospodarki i, zastępującego brakującego cesarza, męża opatrznościowego, który uratowałby ich przed pauperyzacją; była to znakomita koniunktura dla ruchów skrajnych – w siłę rosły partie antysystemowe: komuniści i naziści.Populistyczna propaganda nazistowska trafiła na podatny grunt; wbrew obiegowym opiniom, NSDAP nie koncentrowała się w tym czasie na antysemityzmie i ideologii rewanżu, lecz na demagogii socjalnej; licytowała się wręcz z komunistami wolą reform społecznych, wysokością proponowanych zasiłków i ilością możliwych do stworzenia miejsc pracy. 1929-33 demagogia socjalna była w propagandzie nazistowskiej ważniejsza od elementu nacjonalistycznego, który zszedł na drugi plan. W perspektywie tych lewackich idei ekonomicznych należy także rozpatrywać antysemityzm ówczesnego nazizmu; Żyd – podobnie jak w volkizmie – był przedstawiany jako synonim kapitalisty, właściciela domu towarowego, bankiera; antysemityzm był więc formą ideologii antykapitalistycznej (kapitalizm został utożsamiony z rządami ekonomicznymi żydostwa). Nie rewizja traktatu wersalskiego, lecz lewicowa społecznie propaganda dała nazizmowi popularność. W szeregi NSDAP wstępowali masowo eks-komuniści, a do bojówek hitlerowskich (SA) – całe zorganizowane bojówki komunistyczne, przyszywające na sztandarach emblematy nazistowskie w miejsce sierpa i młota. W wojnie na licytowanie się społecznym radykalizmem NSDAP wygrała z komunistami. Zwycięstwo ułatwił nazistom internacjonalistyczny charakter komunizmu, który nie był akceptowany przez szerokie kręgi niemieckiego społeczeństwa; wolały one głosować na „narodowego” komunistę, jakim jawił się Hitler. Przestudiowawszy tę strategię polityczną, znany niemiecki badacz faszyzmu Ernst Nolte scharakteryzował tę ideologię następująco: „Faszyzm to antymarksizm, zmierzający do zniszczenia przeciwnika poprzez zbudowanie odmiennej, chociaż zbliżonej, ideologii i zastosowanie prawie identycznych i zbliżonych metod, jednakże zawsze w ramach narodowego samostanowienia i niepowtarzalności zjawiska” (E. Nolte, Der Faschismus in seiner Epoche, Die Action Francaise, italienischer Faschismus, der Nationalsozialismus, Muenchen 1979). W 1932, po wyborach do Reichstagu, NSDAP stała się największą partią polityczna Niemiec.Podstawowe elementy ideologii nazistowskiejRasizmNarodowy socjalizm głosił wyższość narodu niemieckiego, należącego do „rasy aryjskiej” (wywodzonej od Ariów – starożytnego ludu indoeuropejskiego) w stosunku do innych ras i narodów, a w szczególności nad Żydami i Cyganami. Ideę tę połączono ze zwulgaryzowaną nietzscheańską koncepcją „nadczłowieka” (Übermensch), wyższego moralnie, intelektualnie i duchowo w stosunku do „podludzi” i wywodzono z niej prawo narodu niemieckiego do panowania nad innymi narodami.Naziści wyznawali pogląd, że mieszanie się ras (Rassenschande) powoduje ich degenerację, dlatego wprowadzili ustawodawstwo zakazujące małżeństw i stosunków seksualnych Niemców z osobami innej rasy (ustawy norymberskie). „Poprawianiu” rasy miał także służyć program eutanazji i sterylizacji osób „niepełnowartościowych” biologicznie. Realizowano też dalsze projekty w duchu eugeniki, w tym kradzież dzieci, wspieranie rozrodczości według kryteriów rasowych (ośrodki Lebensborn), rozważano wprowadzenie wielożeństwa. Poglądy rasowe determinowały w dużym stopniu politykę okupacyjną i doprowadziły do holocaustu.Narodowi socjaliści łączyli rasizm z niemieckim nacjonalizmem. Uważano narody za organizmy, które walczą o przetrwanie i ekspansję i mają prawo w tej walce stosować wszystkie dostępne środki. Planowano uzyskać przestrzeń życiową na Wschodzie (Lebensraum im Osten) dla narodu niemieckiego poprzez podbój innych narodów. Politykę tę wyznaczały oprócz motywów narodowych także rasowe: lekceważący stosunek do Słowian, rzekomo pozbawionych zdolności do rządzenia. Dla uzasadnienia konieczności ekspansji terytorialnej wykorzystywano także teorie geopolityczne.Narodowi socjaliści kryteriom rasowo-biologicznym podporządkowali także politykę kulturalną. Zwalczano twórców pochodzenia żydowskiego, a także – jako produkt obcych ras i przejaw degeneracji – sztukę współczesną oraz jazz. Sztuka według ideału narodowosocjalistycznego powinna głosić wielkość narodu, heroizm „nadludzi”, więź z przyrodą, tradycyjne wartości rodzinne. Ideały więzi człowieka z przyrodą i ziemią ojczystą streszczał slogan Krew i Ziemia (Blut und Boden).Odrzucenie demokracji i rządy jednostkiNarodowy socjalizm był wzorowany na włoskim faszyzmie (w mowie potocznej te terminy używane są wymiennie – z politologicznego punktu widzenia, błędnie). Hitler głosił, że „demokracja w swoich założeniach nie jest niemiecka, ale żydowska” i że ma ona na celu wyłącznie zniszczenie „aryjskiego przywództwa” (przemówienie z 22 kwietnia 1922 roku). Dlatego demokrację zastąpiono reżimem totalitarnym, który Rudolf Hess ocenił jako „najnowocześniejsza demokracja świata oparta na zaufaniu większości”. Reżim odrzucał parlamentaryzm, głosząc zasadę silnej ręki i podporządkowania się woli przywódców (Führerprinzip), a szczególnie wodza narodu i partii NSDAP, którym był Adolf Hitler. Sam Hitler na łamach „Voelkischer Beobachter” z 10 listopada 1938 roku określił siebie jako „arcydemokratę”. Naziści wprowadzili ustrój jednopartyjny i zlikwidowali wolną prasę i wolne związki zawodowe. Narodowy socjalizm, podobnie komunizm i faszyzm, wywodzą swoją władzę od suwerennego ludu i dlatego bywają uważane za historyczne i lokalne odmiany demokratyzmu.Rywalizując o podobny elektorat przy pomocy (po części) zbieżnych haseł, szczególnie zdecydowanie atakowano działaczy marksistowskich, komunistycznych oraz socjaldemokrację. Za główny powód przegranej w I wojnie światowej uważano bunty opozycji. Postrzegając porządek narzucony Traktatem Wersalskim jako niesprawiedliwy, naziści dążyli do remilitaryzacji, a następnie wcielenia wszystkich ziem zamieszkanych przez Niemców – a więc przede wszystkim Austrii, Wolnego Miasta Gdańska, oraz części Czechosłowacji i Polski w obręb Rzeszy.Polityka socjalnaNazizm był za daleko posuniętym interwencjonizmem państwowym, mającym na celu zwalczenie wysokiego bezrobocia i hiperinflacji, które dominowały w Niemczech przed dojściem NSDAP do władzy, jednak w przeciwieństwie do komunizmu zamiast powszechnej nacjonalizacji środków produkcji wprowadził centralną kontrolę państwa nad przedsiębiorstwami, które formalnie pozostały prywatne choć ich właściciele zostali sprowadzeni do roli kierowników (Betriebsfuehrer).„Narodowym socjalistom udało się całkowicie wyeliminować motyw zysku z zarządzania biznesem. W Niemczech nazistowskich już nie ma mowy o wolnym przedsiębiorstwie ani też nie istnieją przedsiębiorcy. Byli przedsiębiorcy zostali zredukowaniu do statusu Betriebsfuehrer (kierownika przedsiębiorstwa). Nie mogą swobodnie działać, muszą bezwarunkowo słuchać poleceń wydawanych przez Ministerstwo Gospodarki Rzeszy (Reichswirtschaftsministerium), jego urzędników okręgowych oraz rejonowych. Rząd Rzeszy nie tylko określa ceny oraz stopy procentowe, jakie należy płacić i jakich można żądać, wysokość płac i zarobków, ilość towarów jakie mają być wyprodukowane oraz metody stosowane w produkcji, lecz wyznacza każdemu kierownikowi przedsiębiorstwa określony dochód, praktycznie przekształcając go tym samym w płatnego pracownika państwowego. System taki, poza niektórymi stosowanymi terminami, nie ma nic wspólnego z kapitalizmem i gospodarką rynkową. Jest to po prostu socjalizm według niemieckiego wzorca, Zwangswirtschaft (gospodarka nakazowa). Różni się on od rosyjskiego wzoru socjalizmu – systemu otwartej nacjonalizacji wszystkich zakładów – jedynie w kwestiach technicznych.” — Ludwig von Mises, Biurokracja, 1944W praktyce dochodziło do licznych naruszeń prawa własności, jeśli chodzi o ludność. Rekwirowano mienie żydowskie i kościelne.Szeroko rozbudowano system pomocy socjalnej (Winterhilfe), taniego masowego wypoczynku (Kraft durch Freude) itp.SkutkiIdeologia narodowego socjalizmu doprowadziła do powstania w Niemczech państwa totalitarnego, które swoją ekspansjonistyczną, mocarstwową polityką doprowadziło do wybuchu drugiej wojny światowej. W czasie swojego panowania w Niemczech i w państwach okupowanych, narodowy socjalizm doprowadził do zbrodni wojennych, wprowadzania rządów terroru i ludobójstwa, szczególnie w odniesieniu do ludności pochodzenia żydowskiego.W roku 1933 w wyniku wyborów do Reichstagu NSDAP przejęła władzę w Niemczech i wprowadziła totalitarne rządy, oparte na monopolistycznej pozycji partii. Jej przywódca, Adolf Hitler, został kanclerzem Niemiec, a w roku 1934 objął dodatkowo funkcję prezydenta, przybierając nieformalny (nigdy nie przyjęty oficjalnie i niezgodny z prawem) tytuł – Führer. Hitler dotrzymał słowa danego wielkiemu kapitałowi i rozprawił się z radykalnym społecznie skrzydłem swojej partii (noc długich noży), likwidując instytucje wolnorynkowe, ale nie naruszając własności prywatnej; nie dotyczyło to Żydów, których wyjęto spod ochrony prawnej, jaką mieli niemieccy obywatele (ustawy norymberskie, 1935).Choć stosowanie przemocy zaczęło się wkrótce po przejęciu władzy, to w III Rzeszy przed wybuchem II wojny światowej zakres prześladowań nie był wyjątkowy na tle ówczesnego świata. Na przykład ilość więźniów w obozach, głównie politycznych, nie przekraczała kilkudziesięciu tysięcy, podczas gdy w Związku Radzieckim w tym samym czasie była to już liczba rzędu dziesiątek milionów.Po wybuchu II wojny światowej armia i inne organizacje zbrojne III Rzeszy zaczęły stosować terror a od 1941 r. – zorganizowane ludobójstwo. W pierwszej kolejności dążono do eksterminacji wszystkich Żydów i Cyganów (Holocaust) a następnie Słowian, z których jednak część miała służyć jako niewolnicy „panów” Niemców.Ofiarami nazistów padli także niemieccy homoseksualiści. W 1928 r. w Niemczech żyło ok. 1,2 mln homoseksualistów (wg szacunków specjalnej jednostki Gestapo). Naziści uznawali aryjskich homoseksualistów za „socjalnie zboczonych”, stanowiących zagrożenie na drodze prawidłowego rozwoju rasy, zdelegalizowano wszelkie instytucje, miejsca kultury oraz spotkań środowisk homo- i biseksualnych. W latach 1933-1945 ponad 100 tys. ludzi zostało aresztowanych pod zarzutem zakazanego prawnie (Paragraf 175) homoseksualizmu. Z tego 50 tys. zostało uznanych oficjalnie za homoseksualistów, 5-15 tys. z nich zginęło w obozach koncentracyjnych, reszta była więziona i torturowana.Jednym z nich był bliski współpracownik Hitlera oraz twórca Sturmabteilung (SA) Ernst Röhm, zabity podczas nocy długich noży.Porównanie faszyzmu z nazizmemW faszyzmie włoskim kwestie dotyczące rasy są pomijane, natomiast w nazizmie stanowią ważną składową ideologii, zwłaszcza w postaci obsesyjnego antysemityzmu. Nazizm także próbował się osadzić w tradycji ludowej, co się nie udawało faszyzmowi. Różne także było podejście do przemocy i terroru – we Włoszech nie wprowadzono obozów zagłady, a sama liczba aresztowań na tle politycznym była o wiele mniejsza. Nazizm był antyreligijny, natomiast faszyzm szukał oparcia w Kościele. Faszyści podbijali kraje w imieniu agresywnego imperializmu, natomiast naziści pod hasłami obsesyjnego rasizmu.Porównanie nazizmu ze stalinizmemPorównywanie stalinizmu z nazizmem budzi od dawna kontrowersje w Rosji oraz wśród niektórych zwolenników lewicy. W 2009 Zgromadzenie Parlamentarne OBWE wezwało do ustanowienia dnia 23 sierpnia, rocznicy uchwalenia Paktu Ribbentrop-Mołotow dniem pamięci ofiar stalinizmu i nazizmu.Sytuacja prawna w PolsceKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483):Art. 13.Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.):Art. 256.Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Nazizm

Neumann urodził się w Forst (Łużyce Dolne) w rodzinie ewangelickiej jako syn właściciela fabryki. Po maturze Neumann studiował prawo i makroekonomię na uniwersytetach we Freiburgu, Lipsku i Halle. Od 1914 do 1917 walczył na wojnie, zakończył w randze porucznika.W 1920 został asesorem w pruskim Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, potem w urzędzie landrata w Essen. W 1923 awansował do doradcy rządowego [Regierungsrat]. 1924 pracował w pruskim Ministerstwie Handlu i Rzemiosła. Od 1926 do 1928 był landratem w okręgu Freystadt na Dolnym Śląsku. Od 1928 ponownie w Ministerstwie Handlu i Rzemiosła. Jako specjalista ds. gospodarki Neumann miał za zadanie reprezentować Niemcy na międzynarodowych konferecjach. Od 1932 był ministrem w pruskim Ministerstwie Państwowym [Staatsministerium] odpowiedzialnym za reformy administracji. W 1933 przejął także zadanie w pruskiej Radzie Państwa [Preußischer Staatsrat].W 1933 przystąpil Neumann do NSDAP (był wtedy członkiem DNVP) a w 1934 do SS. W związku z przygotowaniami do wojny przeciwko Rosji Sowieckiej Neumann zajmował się kwestią produkcji rolnej krajów, które miały być zdobyte. Podczas jednego wykładu w dn. 19 kwietnia 1941 na akademi administracyjnej Berlin twierdził, że z powodu braku importu pasz te tereny nie są już zdolne do wielkich produkcji i staną się nierentowne dla Rzeszy. Od 1941 był on też zastępcą przewodniczącego zarządu Kontynentalnego Przedsiębiorstwa Ropy Naftowej, mającej na celu wykorzystanie pokładów ropy na zdobytych terenach. 1942 został on dyrektorem Syndykatu Soli Potasowych. Zajmowane przez niego dotychczas stanowisko ministerialne jako przewodniczący grupy dewizowej przejął Friedrich Gramsch. 1945 został uwięziony, ale 1948 z powodu choroby zwolniony. wegen Krankheit entlassen wurde.

http://de.wikipedia.org/wiki/Erich_Neumann_(Staatssekretär) (niem.)

[ros. Narodnyj komissariat wnutriennich dieł] Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych — centralny organ władz bezpieczeństwa sowieckiej Rosji (od 1917) i ZSRR (1934–46); obejmował wszystkie siły policyjne (w tym — od 1934 roku — także policję polityczną), porządkowe oraz zarząd Gułagu i wywiad polityczny; pod rządami Stalina stał się głównym narzędziem terroru i ludobójstwa; działał także na terenach państw zajętych w latach 1944–45 przez Armię Czerwoną, w tym w Polsce, gdzie zajmował się m.in. zwalczaniem AK; w 1946 roku przekształcony w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR.

Ulice niemieckich miast zostały zasypane odłamkami szkła i kryształów ze zniszczonych żydowskich mieszkań i sklepów, stąd też nazwa pogromu. Druga teoria co do nazwy mówi o „krystalizacji” czyli oczyszczeniu narodu niemieckiego z innych narodów, a przede wszystkim Żydów. Noc kryształowa była pierwszym pogromem Żydów inicjowanym przez władze państwowe, mimo że datowane są one od średniowiecza. Naziści nie tylko przyzwolili na prześladowania ludności żydowskiej, ale również nadali im zorganizowany charakter.Zamach w ParyżuDo 1938 III Rzeszę Niemiecką opuściło około 170 tys. z 565 tys. zamieszkujących Niemcy i Austrię Żydów. Pozostałych obywateli niemieckich narodowości żydowskiej dotykały nieustanne prześladowania wynikające z tzw. ustaw norymberskich z 15 września 1935, których istotą był podział obywateli Niemiec na „Aryjczyków” i ludność niearyjską.Pod koniec października 1938, władze niemieckie deportowały około 17 tysięcy Żydów z polskimi paszportami za wschodnią granicę Niemiec, do Polski. Większość Żydów, bo około 10 tysięcy, trafiło do Zbąszynia.Wśród wypędzonych do Zbąszynia, znalazła się rodzina Grynszpanów, która od 1911 r. mieszkała w Hanowerze. Jej syn Herszel Grynszpan, który zamierzał osiedlić się w Palestynie, w 1936 wyemigrował do Francji i zamieszkał u krewnych w Paryżu. Tu dowiedział się 3 listopada 1938 z listu od siostry, jaki los spotkał jego rodzinę. To wywołało u niego chęć odwetu na Niemcach. 7 listopada udał się do ambasady niemieckiej w Paryżu, w której ubiegał się o rozmowę z ambasadorem. Przyjął go niższy rangą sekretarz Ernst vom Rath, do którego Grynszpan pięciokrotnie strzelił. Rath po dwóch dniach zmarł z odniesionych ran. Choć zamach, jako akt zemsty Grynszpana, miał znaczenie drugorzędne, niemiecka propaganda określiła zamach jako „atak międzynarodowego żydostwa na Rzeszę Niemiecką”, łącząc go z zamachem na szwajcarskiego nazistę Wilhelma Gustloffa, dokonanym w lutym 1936 przez żydowskiego studenta Dawida Frankfurtera.Pretekst pogromuPropagandziści z NSDAP wykorzystali wydarzenie do wzniecenia wzmożonej kampanii antysemickiej. Zastrzelony Ernst von Rath zyskał miano politycznego męczennika – pierwszej „ofiary krwi” w walce ze „światowym żydostwem”. Tak się złożyło, że na początku listopada 1938 partyjne kierownictwo III Rzeszy zjechało do Monachium, by uczcić towarzyszy poległych podczas hitlerowskiego puczu, tzw. marszu na halę wodzów, jaki odbył się w listopadzie 1923 r. Dzień ten stał się świętem państwowym, w którym odbywały się uroczystości dla ludności oraz mianowano na wyższe stopnie członków Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP). W 1938 r. świętowano 15 rocznicę nieudanego puczu monachijskiego. W czasie spotkań partyjnych uczczono przede wszystkim „sukcesy” Hitlera – kanclerza Rzeszy: aneksję Austrii i utworzenie „Wielkich Niemiec” oraz efektów układu w Monachium, dzięki którym do III Rzeszy wrócili Niemcy sudeccy. 8 listopada Hitler tradycyjnie przemawiał w piwiarni mieszczańskiej do towarzyszy partyjnych, nie wspominając jednak o wydarzeniu w Paryżu. Dopiero minister propagandy Rzeszy Joseph Goebbels tego samego dnia oświadczył w dzienniku „Völkischer Beobachter”, że naród niemiecki wyciągnie właściwe wnioski z zamachu na niemieckiego dyplomatę.9 listopada „starzy bojówkarze” NSDAP spotkali się na wieczorze koleżeńskim w sali ratusza monachijskiego. Około 21:00 Hitler po otrzymaniu wiadomości, że von Rath zmarł, zaraz opuścił zebranie. Natychmiast uaktywnił się Goebbels, ogłaszając zebranym o śmierci sekretarza ambasady. Wygłosił przy tym mowę o zabarwieniu antysemickim. Zwrócił uwagę, że ludność prowincji Kurhessen i Magdeburg-Anhalt spontanicznie zorganizowała wiece antyżydowskie. Goebbels zaznaczył, że wódz nie życzy sobie, by podobne wiece były organizowane przez NSDAP. Jeśli będą się zawiązywały spontanicznie, nie należy im przeciwdziałać. Słuchający ministra propagandy namiestnicy partyjni odczytali to jako wezwanie do wystąpień antyżydowskich, w których partia miała pozostać w cieniu wydarzeń.Kryształowa nocSpotkanie w sali ratuszowej zakończyło się o 22:50. Niezwłocznie po tym funkcjonariusze partyjni dali podległym sobie organom w terenie wytyczne do działań antysemickich. Tak więc, mimo doniesień prasowych „o niewinnych wiecach antyżydowskich”, w nocy z 9 na 10 listopada 1938 rozpoczęła się akcja zainicjowana przez władze partyjne i państwowe.Szef Policji Bezpieczeństwa gruppenführer SS Reinhard Heydrich został powiadomiony przez Komendę Policji Państwowej w Monachium w nocy z 9 na 10 listopada, że kierownictwo administracyjne Monachium zaawizowało wystąpienia antyżydowskie ludności. Policja Państwowa się do nich nie mieszała. Według wytycznych Hitlera, policja i SA (oddziały szturmowe NSDAP) miały się ograniczyć do ochrony własności ludności aryjskiej. Po północy Heydrich skierował do podległych organów telegram, w którym wyjaśnił, że: należy podejmować działania antyżydowskie, tak by nie spowodować uszczerbku na życiu i własności ludności niemieckiej.W nocy z 9 na 10 listopada 1938 doszło w całych Niemczech do niebywałego pogromu ludności żydowskiej. Choć akcja miała być spontaniczna, uczestniczyły w niej bojówki SA, a nawet członkowie SS (sztafet ochronnych). W efekcie:* zamordowano 91 osób narodowości żydowskiej;* spalono lub uszkodzono 267 (według najnowszych danych – nawet ponad 1000) synagog;* zniszczono 7000–7500 sklepów i 29 domów towarowych należących do Żydów;* zdemolowano 171 domów mieszkalnych;* zbezczeszczono prawie wszystkie cmentarze (kirkuty) żydowskie;* osadzono w obozach koncentracyjnych około 20–30 tys. Żydów.Niepowetowane straty zadano kulturze żydowskiej, niszcząc cenne dzieła sztuki. Płonącym synagogom bezczynnie przyglądała się niemiecka straż pożarna. Nie interweniowała policja. Zakłady ubezpieczeń wypłaciły Żydom tylko niewielkie sumy za wybite szyby i wystawy sklepowe. Jak kpina na tym tle brzmiało zarządzenie Hermanna Göringa nakazujące, by Żydzi zebrali 1 mld marek (faktycznie zebrano 1,2 mld marek) jako odszkodowanie na rzecz państwa niemieckiego.Ostatecznie jednak próba pokazania „złości niemieckiego narodu” za zamach w Paryżu nie w pełni się udała. Większość Niemców zachowała się biernie. Tylko nieliczni przyłączyli się do aktów wandalizmu. Bezpieczniej było zachować postawę biernego obserwatora. Protesty przeciw pogromowi mogły się źle skończyć.Nowy etap kwestii żydowskiejAkty terroru po wydarzeniach z 9–10 listopada 1938 r. miały konkretny cel – obrzydzić ludności żydowskiej pobyt w Niemczech i zmusić ją do emigracji, lecz z pozostawieniem majątku na terenie III Rzeszy. 12 listopada Herman Göring oświadczył, że problem żydowski odtąd będzie rozpatrywany kompleksowo i ostatecznie zostanie doprowadzony do końca. Zaistniał nowy etap w siłowym rozwiązaniu programu antysemickiego przyjętego przez NSDAP, tzw. ostatecznego rozwiązania sprawy żydowskiej.Kierownictwo narodowosocjalistyczne III Rzeszy podjęło wiele działań dyskryminujących Żydów. Wywłaszczenia pozbawiły ich środków do życia. Zabroniono im przebywania w kinach, teatrach oraz uczestniczenia w spotkaniach publicznych. Zezwolono na przebywanie tylko w wyznaczonym obszarze (getta). W grudniu 1938 r. zabrano im prawa jazdy, a lekarzom i adwokatom zabroniono wykonywania zawodu.”Noc kryształowa” stała się w istocie nowym etapem prześladowania Żydów, włącznie z ich fizyczną eksterminacją. We wrześniu 1941 wprowadzono obowiązek noszenia „Gwiazdy Dawida”. W styczniu 1942 podczas konferencji w Wannsee (dzielnicy Berlina) podjęto program radykalnego rozwiązania kwestii żydowskiej tożsamej z holocaustem setek tysięcy Żydów, którzy znaleźli swój koniec w obozach zagłady.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Noc_kryształowa

Początki (1919-1925)Partia została założona 5 stycznia 1919 przez ślusarza Antona Drexlera i dziennikarza Karla Harrera jako lokalna partia bawarska o nacjonalistycznej ideologii. Nazwa NSDAP została użyta po raz pierwszy w kwietniu 1920, wcześniej istniała pod nazwą DAP (niem. Deutsche Arbeiterpartei), będąc jedną z wielu działających w Niemczech partii volkistowskich. Za patrona NSDAP Hitler obrał Albrechta Niedźwiedzia, który na ziemiach podbitych Słowian połabskich utworzył Brandenburgię. Partia została zdelegalizowana w 1923 po nieudanej próbie przejęcia przez Hitlera władzy w Bawarii (tzw. pucz monachijski). Po wyjściu Hitlera z więzienia w 1924 partia została odbudowana najpierw jako partia nielegalna, a potem w 1925, po zmianach statutu, jako legalna partia startująca na równych prawach w wyborach do Reichstagu.Walka o władzę w ramach systemu parlamentarnego (1925-1933). Przejęcie władzy przez NSDAP (niem. „Machtübernahme”) NSDAP pod wodzą Hitlera, dzięki agresywnej kampanii wyborczej, spektakularnym walkom ulicznym jej bojówek (SA) z bojówkami Komunistycznej Partii Niemiec i bardzo złej sytuacji ekonomicznej Niemiec zdobyła w wyborach w 1925 roku 7% głosów i weszła do Reichstagu. W wyborach w 1929 roku zdobyła już jednak tylko 3% głosów i nie weszła do Reichstagu. Na skutek kryzysu światowego, ponownego pogorszenia sytuacji ekonomicznej Niemiec oraz słabości i rozbicia tradycyjnych partii prawicowych, jej program zyskał znowu poklask dużej części Niemców oraz wsparcie wielkiego kapitału — w przedterminowych wyborach do Reichstagu (po upadku koalicyjnego rządu kanclerza Hermanna Müllera (SPD z partiami centrowymi) w marcu 1930 NSDAP uzyskała 18% głosów. W wyborach w 1932 roku NSDAP uzyskała spektakularny sukces osiągając 37% poparcia i stając się największą partią w Reichstagu. 30 stycznia 1933 prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg desygnował Adolfa Hitlera na kanclerza Rzeszy który reprezentował większość parlamentarną [2] złożoną z NSDAP i DNVP ( niemiecka prawica narodowa). Wicekanclerzem Rzeszy i komisarycznym premierem Prus został Franz von Papen – faktyczny negocjator warunków porozumienia NSDAP z konserwatywną prawicą. Działacze DNVP objęli większość stanowisk ministerialnych w rządzie Hitlera (ministerstwa :gospodarki, finansów, Reichswehry, spraw zagranicznych, pracy) -do czerwca 1933 NSDAP współrządziła z DNVP. W konsekwencji pożaru budynku Reichstagu w lutym 1933 i kampanii propagandowej oskarżającej o podpalenie Komunistyczną Partię Niemiec (KPD) Hitler nakłonił prezydenta Rzeszy Hindenburga do kontrasygnowania dekretu o ochronie narodu i państwa (stanie wyjątkowym), co oznaczało zawieszenie swobód obywatelskich ( cenzura prasy, kontrola rozmów telefonicznych, możliwość zawieszania działalności partii politycznych, związków zawodowych i stowarzyszeń, usunięcie sądowej kontroli aresztowania przez policję). Korzystając z tego hitlerowcy rozpętali masowy terror. Hermann Göring jako minister spraw wewnętrznych Prus nadał bojówkarzom SA uprawnienia policyjne [3]. W wyborach 5 marca 1933 NSDAP otrzymała 44% głosów. Korzystając z unieważnienia mandatów deputowanych komunistycznych (KPD) oraz nieobecności części socjalistów (SPD), (znajdowali się już w obozach koncentracyjnych, na emigracji lub w podziemiu), przy sojuszu z nacjonalistyczno- konserwatywną DNVP i oportunistycznym stanowisku partii chrześcijańsko-demokratycznej (Zentrum), Reichstag w obecności 535 z 647 deputowanych 24 marca 1933 roku przyjął większością konstytucyjną [4] ustawę o nadzwyczajnych pełnomocnictwach, upoważniającą rząd Rzeszy do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, co pozwoliło Hitlerowi sprawować władzę bez kontroli ze strony parlamentu.Ustawa o nadzwyczajnych pełnomocnictwach , przedłużana dwukrotnie przez Reichstag była legitymizacją totalitarnej władzy NSDAP.21 marca 1933 roku Heinrich Himmler jako szef policji landu Bawaria na podstawie ustawy o nadzwyczajnych pełnomocnictwach wydał rozporządzenie o utworzeniu pierwszego oficjalnego obozu koncentracyjnego na terenie Niemiec w Dachau koło Monachium[5]W lipcu 1933 NSDAP stała się jedyną legalną partią w Niemczech po delegalizacji lub samorozwiązaniu wszystkich pozostałych. Pomimo walki NSDAP z KPD wspieraną przez Komintern i ZSRR NSDAP cieszyło się w latach 1922-1935 poparciem Stalina, mediów ZSRR oraz Kominternu[6]. Józef Stalin nigdy nie wystąpił wobec władz III Rzeszy o uwolnienie Ernsta Thälmanna, przywódcy KPD od 1933 więzionego w obozie KL-Sachsenhausen.[7]. W grudniu 1932 związkowcy z KPD i NSDAP prowadzili wspólnie strajk komunikacji miejskiej w Berlinie. Józef Stalin forsował doktrynę tzw. socjalfaszyzmu zgodnie z którą głównym przeciwnikiem politycznym partii komunistycznych w Europie były partie socjaldemokratyczne – w przypadku Republiki Weimarskiej – SPD. Koncepcja ta była nastawiona na destabilizację stosunków wewnętrznych w państwach europejskich dla przejęcia władzy przez partie komunistyczne. Przeciwnikiem koncepcji Stalina w odniesieniu do Niemiec był Lew Trocki- na przełomie lat 20/30 już emigrant pozbawiony faktycznego wpływu na decyzje ZSRR.Rządy monopartii (1933-1945)W roku 1933 Niemcy stały się klasycznym państwem monopartyjnym, a NSDAP została jedyną legalną partią polityczną.W roku 1944 partia liczyła 8,5 mln członków. Po klęsce III Rzeszy partia została uznana w procesie norymberskim za organizację zbrodniczą i rozwiązana.Struktura NSDAPHierarchiczna struktura NSDAP była zbudowana według zasady wodzostwa. Członkowie NSDAP na co dzień nosili odznakę partyjną (ze swastyką), a gdy występowali oficjalnie obowiązywał ich mundur w specyficznym kolorze jasnobrunatnym. Ludność miejscowa określała ich jako bażant złocisty (Goldfasan czyli Chrysolophus pictus), a to właśnie z powodu munduru i złocistych odznak wyższych stopni partyjnych. W hierarchii partyjnej było 30 stopni służbowych od kandydata do Reichsleitera. Według etykiety partyjnej członkowie NSDAP byli określani jako towarzysz partyjny (Parteigenosse Pg). Do partii przyjmowano tylko mężczyzn.Po dojściu do władzy w 1933 roku występowały powiązania i spory kompetencyjne instancji partyjnych ze strukturami władzy państwowej III Rzeszy.Władza naczelnaNa czele partii stał wódz (Der Führer) Adolf Hitler; sprawował niepodzielną władzę, a jego decyzje były ostateczne i niepodważalne. Wszystkie instancje partyjne były jemu podporządkowane i musiały postępować według jego poleceń. Od 1934 miał własną kancelarię Kanzlei des Führers.Hitler miał zastępcę, którym był od 21 kwietnia 1933 do 10 maja 1941 Rudolf Hess (Heß).Do ścisłego kierownictwa partyjnego zaliczali się nadkomisarze, określani jako Reichsleiter. Było ich 18; był to najwyższy szczebel w hierarchii partyjnej; podlegali bezpośrednio Hitlerowi lub jego zastępcy. Niektórzy z nich byli również ministrami w rządzie Rzeszy. Nadkomisarze nadzorowali wszelkie dziedziny życia na terenie całego państwa niemieckiego.Oto kilku z nich:* Joseph Goebbels Reichsleiter od 1929; założyciel Izby Kultury Rzeszy Reichskulturkammer; nadzorował radio, film i kulturę, był odpowiedzialny za aktywną propagandę. Jednocześnie od 1933 roku był ministrem Rzeszy do spraw propagandy, oświecenia publicznego i informacji.* Alfred Rosenberg główny ideolog partyjny; pełnomocnik Hitlera do spraw duchowego i światopoglądowego wychowania NSDAP, jednocześnie redaktor naczelny i wydawca dziennika centralnego Völkischer Beobachter; nadzorował prasę; odpowiedzialny za politykę zagraniczną oraz handel zagraniczny; po rozpoczęciu wojny ze Związkiem Sowieckim w 1941 roku minister Rzeszy do spraw wschodnich terenów okupowanych (na wschód od Bugu).* Hans Frank zaufany prawnik Hitlera, nadzorował prawo i prawników; jednocześnie minister sprawiedliwości Bawarii oraz minister Rzeszy bez teki; od 1939 generalny gubernator dużej części okupowanych terenów Polski.* Heinrich Himmler bezpośrednio podlegał Hitlerowi; Reichsleiter od 6 stycznia 1929; do 30 kwietnia 1945 komendant główny SS, szef Policji, Służby Bezpieczeństwa SD i Gestapo; od 1943 minister spraw wewnętrznych Rzeszy.* Ernst Röhm bezpośrednio podlegał Hitlerowi; Reichsleiter od 1922; szef Oddziałów Szturmowych (bojówek partyjnych) SA; na polecenie Hitlera 30 czerwca 1934 zamordowany przez SS w akcji noc długich noży.* Martin Bormann; czyli człowiek-zagadka. W ruchu narodowo-socjalistycznym pojawił się późno ale szybko zdobywał coraz więcej władzy. Szef departamentu wschodniego (Fremde Heere – Ost) Abwehry, Reinhard Gehlen, autorytatywnie twierdził, że Bormann był sowieckim agentem. Pod koniec wojny Bormann zaginął, co dało powód do rozpowszechniania różnych legend na temat jego losów. W wiele lat po wojnie w Berlinie znaleziono zwłoki zidentyfikowane jako należące do Martina Bormanna.Struktura terenowa NSDAPObszar Niemiec podzielono na okręgi (Gau), których było początkowo 33, a po zagarnięciu nowych obszarów liczba okręgów wzrosła do 43. Te okręgi partyjne pokrywały się z okręgami struktury państwowej (Reichsgau). W ten sposób czasami naczelnik okręgu partyjnego (Gauleiter) był jednocześnie funkcjonariuszem administracji państwowej.Polskie tereny przyłączone w 1939 do Rzeszy podzielono na dwa okręgi:* Gdańsk-Prusy Zachodnie gdzie naczelnikiem był Gauleiter Albert Forster,* Kraj Warty Gauleiter Arthur Karl Greiser, jednocześnie namiestnik Rzeszy w Kraju Warty.Okręgi dzielono na mniejsze jednostki, których liczba wynosiła (połowa 1939):* powiaty (Kreis 813),* gminy (Ortsgruppe 26 138),* komórki (Zelle 97 tysięcy),* bloki (Block około 512 tysięcy), blok obejmował od 40 do 60 gospodarstw domowych.Partyjne jednostki organizacyjne pełniły czasami funkcje administracyjne; np. naczelnik powiatowej organizacji partyjnej był odpowiedzialny za organizowanie w czasie wojny pomocy mieszkańcom zbombardowanych miejscowości. Natomiast funkcjonariusze nadzorujący bloki (tzw. blokowi) roznosili po domach co 4 tygodnie kartki żywnościowe badając przy tej okazji nastroje ludności.

http://pl.wikipedia.org/wiki/NSDAP

hitlerowski obóz koncentracyjny dla dzieci i młodzieży [Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt] przy ul. Przemysłowej w Litzmannstadt [Łódź]. Powstał 1 grudnia 1942, jego komendantem był Sturmbannführer Karl Ehrlich, a kierownikiem Hans Heinrich Fuge z SS. Organizacyjnie podlegał niemieckiej policji kryminalnej. Przeznaczony był dla ok. 2000 młodocianych, pochodzących z terenów włączonych do III Rzeszy. Obsługę obozu stanowiła grupa esesmanów o sadystycznych skłonnościach, których nazywano „wychowawcami”. Dzieci odizolowane od rodzin, wycieńczone ciężką pracą, głodne, poddawane ciężkim karom umierały z powodu chorób, złych warunków sanitarnych, ginęły z rąk esesmanów. Obóz działał do stycznia 1945.
Litzmannstadt – nazwa nadana okupowanej Łodzi 11 kwietnia 1940 rozkazem Adolfa Hitlera. Nazwa miasta Łódź powróciła po 19 stycznia 1945r. 

obóz dla dzieci, które na podstawie specjalnych badań rasowych uznano za „wartościowe rasowo” i przeznaczono do germanizacji. W obozie dzieci poddawano „zniemczeniu”, a następnie przekazywano rodzinom niemieckim w III Rzeszy, zmieniając im, w celu zatarcia śladów pochodzenia, nazwiska i imiona oraz wystawiając fikcyjne metryki urodzenia. W ten sposób uprowadzono ok. 200 tys. polskich dzieci, z czego po wojnie udało się odszukać zaledwie ok. 30 tys. Obozy takie działały w Kaliszu, Toruniu, Połczynie-Zdroju, Kobylinie i Puszczykowie.

miejsce przymusowego przetrzymywania dużej liczby osób uznanych przez państwo za niebezpieczne bądź niewygodne z punktu widzenia bieżącej polityki. Sama historia obozów koncentracyjnych sięga XIX wieku. Pierwsze obozy zastosowały władze hiszpańskie (1896) wobec powstańców na Kubie, władze brytyjskie (1899-1902) w czasie wojen burskich dla „koncentracji” ludności górskiej i wiejskiej sprzyjającej Burom w celu lepszej ich kontroli, oraz władze amerykańskie (1900) na Filipinach. Totalitaryzm nazistowski i komunistyczny rozbudowały koncepcję obozów koncentracyjnych, tworząc z nich miejsca już nie tylko koncentracji, ale i eksterminacji więźniów poprzez niewolniczą pracę, głód, nieludzkie traktowanie, eksperymenty medyczne, bicie czy egzekucje. Śmiertelność w obozie koncentracyjnym była bardzo wysoka, jednak więźniowie mieli cień szansy na przeżycie, co odróżniało ten rodzaj obozów od obozów zagłady. W przypadku obozów zagłady eksterminacja ta następowała w niewielkim odstępie czasu od momentu przybycia więźnia, z wykorzystaniem mechanizmów pozwalających na masowe zabijanie (gazowanie oparami benzyny w samochodach, komory gazowe).

hitlerowski obóz pracy niewolniczej dla 2,5 tys. Żydów i Romów; od listopada 1941 ośrodek zagłady utworzony w ramach Akcji Reinhard. Niemcy zamordowali tu ok. 600 tys. osób (głównie w komorach gazowych), w tym ok. 550 tys. Żydów polskich oraz z ZSRR, Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Holandii, Niemiec, Norwegii i Węgier; zginęło tu również ok. 1000 Polaków z pobliskich miejscowości i ze Lwowa, głównie za pomoc udzielaną Żydom. Wiosną 1943 obóz zlikwidowano, zacierając ślady jego istnienia.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Belzec

Historia obozuNieopodal alzackiej wioski Natzwiller zlokalizowano pokłady rzadkiego różowego granitu. Niemiecka firma należąca do SS, Deutsche Erd- und Steinwerke GmbH (DEST) zainteresowała się tym granitem i po wstępnym rozeznaniu zapadła decyzja o konstrukcji obozu koncentracyjnego na zboczu górki nazywanej Struthof. Prace rozpoczęto w kwietniu 1941, przy pomocy 300 więźniów przysłanych z KL Sachsenhausen, głównie Niemców.W ciągu pierwszego roku w obozie znajdowało się ok. 900 więźniów, wśród których 300 pracowało przy wydobyciu granitu. Po pierwszym roku przy życiu została połowa wszystkich więźniów obozu (ok. 450 osób). Latem 1942 roku obóz rozbudowano, zaczął przyjmować dużo większe ilości więźniów, na których wdrożono politykę unicestwienia przez pracę.Jesienią 1942 rozpoczęto w obozie serię dramatycznych doświadczeń na żywych więźniach, głównie próbek szczepionek i reakcji na rozmaite gazy żrące. Umieralność wśród ofiar tych doświadczeń byłą bardzo wysoka, śmierć następowała po wielu dniach strasznych męczarni. Z ofiar zgromadzono kolekcję szkieletów. Na tym właśnie pseudonaukowym tle uruchomiono w 1943 roku niewielką komorę gazową, w której obserwowano reakcję ofiar na różne gazy oraz uśmiercano osoby (głównie Żydów) przeznaczone do zasilenia kolekcji szkieletów. Komora była użyta kilkakrotnie – jedynie w celu doświadczalnym. Po wojnie szkielety zostały własnością Uniwersytetu w Strasburgu.W drugiej połowie 1943 roku, wobec wyzwań wojennych stojących przed III Rzeszą zaprzestano wydobywać granit i rozpoczęto konstrukcję fabryki silników samolotowych Junkers. Począwszy od 1944 roku rozpoczęto drążenie skał w celu umieszczenia strategicznej produkcji pod ziemią. Był to okres największego przepełnienia obozu, z liczbą dochodzącą do 8.000 więźniów.Natzweiler posiadał kilkadziesiąt podobozów i komand zewnętrznych w Alzacji i Badenii-Wirtembergii.Na początku września 1944 w obliczu zbliżającego się frontu ostatnich 6.000 więźniów wyprowadzono do KL Dachau.Komendantami obozu byli:1. Hans Huttig, (maj 1941 – kwiecień 1942)2. Egon Zill, (kwiecień 1942 – październik 1943)3. Josef Kramer, (październik 1943 – maj 1944)4. Friedrich Hartjenstein, (maj – wrzesień 1944)Więźniowie i ofiarySzczególny los spotykał więźniów oznaczonych literami NN (niem. Nacht und Nebel, pl. Noc i Mgła). Byli to członkowie ruchu oporu z państw zachodnich, głównie Francji, Belgii, Holandii, Norwegii – których zamknięto z zamiarem zgładzenia. Wielu z nich znalazło się w Gross-Rosen, lecz trafiali również do Natzweiler, gdzie byli odseparowani od pozostałych więźniów i dostawali niższe racje żywieniowe. Byli obciążeni najtrudniejszą pracą.Wielu więźniów było Niemcami, Romami, Polakami wywiezionymi na prace i z różnych powodów zatrzymani, żołnierzami Armii Czerwonej, młodzieżą alzacką i mozelską odmawiającą służenia w Wehrmachcie. Zdarzali się również spadochroniarze alianccy. Więźniowie byli mordowani przy pomocy dosercowych zastrzyków fenolu i rozstrzeliwań. Byli wieszani i zagazowywani. Ciała palono w krematorium. Jedyną ucieczką, która się powiodła była ucieczka pięciu więźniów, z których jednemu udało się zdobyć mundur SS – wyjechali przez bramę główną samochodem komendanta (Podobna ucieczka miała miejsce w Auschwitz-Birkenau).Przez obóz przeszło ok. 45 tysięcy więźniów, liczbę ofiar szacuje się na 6-12 tysięcy ludzi.Dzieje powojennePo wojnie wszystkie baraki i budynki zostały zachowane, aż do 1953 roku, kiedy władze francuskie zdecydowały się na kontrowersyjną rozbiórkę i spalenie pozostałości zabudowań. 27 czerwca 1963 zostało otwarte muzeum, niektóre zabudowania odtworzone. Duża część została zniszczona w 1976 roku, po kryminalnym podpaleniu przez grupę negacjonistów. Po pożarze zabudowania odtworzono wedle planów.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Struthof

Historia Obozu W grudniu 1938 roku SS przeniosła stuosobowe komando zewnętrzne z KL Sachsenhausen do pustej cegielni w Neuengamme na przedmieściach Hamburga. W pierwszym okresie obóz funkcjonował jako Arbeitslager podległy KL Sachsenhausen, lecz już wczesnym latem 1940 roku stał się obozem niezależnym. Zajmował powierzchnię 213.000 m².Praca w obozie polegała na produkcji cegieł i dachówek. Dla tego celu, więźniowie zostali zmuszeni do wykopania kanału ułatwiającego transport materiałów.Szybko wokół tego obozu rozrosły się podobozy i komanda zewnętrzne, których liczba zbliżyła się do setki. Począwszy od 1942 roku, na niewolniczej pracy więźniów opierała się część produkcji zbrojeniowej. W 1944 roku fenomen ten rozwinął się na skalę masową.Na terenie tego obozu przeprowadzono pierwsze doświadczenia z gazem Cyklon B, który później był używany – głównie w Auschwitz – do masowych eksterminacji w ramach polityki zagłady Żydów.W obozie prowadzono także doświadczenia pseudomedyczne nad chorobami zakaźnymi. Badania te prowadził m.in. dr SS Kurt Heissmeyer na żydowskich dzieciach poniżej 12. roku życia. Dzieci te wymordowano na kilka dni przed końcem wojny i wyzwoleniem obozu.Latem 1944 roku, do obozu trafiła duża ilość więźniarek z KL Auschwitz, zostały one rozesłane do wielu podobozów w północnych Niemczech.18 kwietnia 1945 roku rozpoczęto ewakuację obozu przez wyprowadzenie więźniów na „Marsze Śmierci”. Podczas tych ewakuacji wiele tysięcy więźniów zginęło. Więźniów zamknięto na statkach SS Cap Arcona (ok. 4.500) , SS Thiebleck (ok. 2.800) i SS Athen (ok. 2000), które wyprowadzono na redę portu hamburskiego w Zatoce Lubeckiej. Statki zostały dostrzeżone przez samoloty Royal Air Force i zatopione wraz ok. 8.300 więźniów: z Cap Arcony ocalało około 350, z Thieblecka ok. 50, z Athen wszystkich 1998 umieszczonych więźniów.4 maja 1945 pusty obóz został wyzwolony przez wojska brytyjskie.Komendantami obozu byli:1. Martin Weiss, lipiec 1940 – sierpień 19422. Max Pauly, sierpień 1942 – kwiecień 1945Więźniowie i ofiaryW obozie i podobozach znalazło się w sumie ok. 106.000 więźniów. Śmiertelność była bardzo wysoka (w wyniku zarówno niedożywienia, specjalnego traktowania, chorób, zimna, egzekucji) i wyniosła ok. 55.000 osób.Wśród więźniów byli obywatele wielu krajów: sowieccy jeńcy wojenni (34.350), Polacy (16.900), Francuzi (11.500), Niemcy (9.200), Duńczycy (6.950), Belgowie (4.800). Dla III Rzeszy byli oni jednak przede wszystkim Żydami, członkami ruchu oporu, polską inteligencją, lecz również komunistami, homoseksualistami, Romami i Sinti, Świadkami Jehowy.Dzieje powojenneObóz był jednym z niewielu na terenie Niemiec, którego większość budynków doczekała się wyzwolenia w stanie nienaruszonym. Po wojnie obóz służył za miejsce internowania członków NSDAP i SS. Został zwrócony miastu w 1948 roku. Na terenie obozu powstał ośrodek wychowawczy i poprawczak, a w latach 60. więzienie.Pierwsze upamiętnienie zostało zainstalowane w 1953 roku z inicjatywy b. więźniów z Francji. Następnie powstał szereg pomników, wśród nich „Pomnik Polaków deportowanych z Powstania Warszawskiego”. Dopiero jednak wyprowadzenie więzienia, które nastąpiło w 2003 roku, pozwoliło rozpocząć prace nad globalną aranżacją miejsca pamięci.

http://pl.wikipedia.org/wiki/KL_Neuengamme

Ravensbrück – dzielnica niemieckiego miasta Fürstenberg/Havel, znajdującego się w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Oberhavel, ok. 80-90 km na północ od Berlina. W latach 1938-1945 istniał tu jedyny niemiecki obóz koncentracyjny przeznaczony dla kobiet KL Ravensbrück. Obóz powstał w 1938 roku, kiedy grupa więźniów KL Sachsenhausen rozpoczęła prace przy konstrukcji baraków obozu dla kobiet. Trafiały tu m.in. członkinie politycznego ruchu oporu, świadkowe Jehowy, Romki oraz Żydówki. Do Ravensbrück należał osobny obóz dla mężczyzn i młodzieżowy KZ Uckermark dla dziewcząt. Kobiety wykorzystywano do niewolniczej pracy w halach położonych niedaleko obozu. Więźniarki pracowały między innymi na rzecz firmy Siemens & Halske. Od 1942 kobiety, które nie mogły już pracować, mordowano w komorach gazowych lub za pomocą zastrzyków fenolu. W latach 1942–44 na kobietach przeprowadzano eksperymenty pseudomedyczne. Większość kobiet poddanych tego typu nieludzkim doświadczeniom stanowiły Polki. Jeszcze na początku 1945 r. zainstalowano tam nową komorę gazową. Na przełomie lat 1944-1945 stał się on centralnym obozem rozdzielczym dla licznych transportów więźniów. Wśród około 132 000 kobiet i dzieci z 27 narodowości było najwięcej Polek. Z tego 92.000 więźniarek zamordowano. Armia Czerwona wyzwoliła obóz 30 kwietnia 1945 roku. Wcześniej hitlerowcy ewakuowali dużą część więźniarek w kierunku północno-zachodnim. Podczas „marszów śmierci” wiele kobiet zmarło z wycieńczenia lub zostało zastrzelonych. W 1959 roku utworzono Muzeum – Miejsce Pamięci Ravensbrück.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ravensbrück

Historia ObozuObóz został założony z rozkazu Heinricha Himmlera, tuż po objęciu przez niego kierownictwa całego aparatu policyjnego III Rzeszy. Obóz założono nieopodal Oranienburga, do którego przeniesiono inspektorat nadzoru nad wszystkimi obozami koncentracyjnymi Rzeszy.Komendantami obozu Sachsenhausen byli:1. Michel Johann Lippert – 12 lipca 1936 – październik 19362. Karl Otto Koch – październik 1936 – 16 lipca 19373. Hans Helwig – 1 sierpnia 1937 – 1 maja 19384. Hermann Baranowski – 1 maja 1938 – 5 lutego 19405. Hans Loritz – 5 lutego 1940 – 1 września 19426. Anton Kaindl – 1 września 1942 – 22 kwietnia 1945Obóz został zbudowany przez więźniów KL Esterwegen na obszarze zamkniętym w równoramiennym trójkącie w środku podstawy którego umieszczono wieżę A w bramą wejściową. Później obóz rozbudowywano. SS uważała Sachsenhausen, za H. Himmlerem, za wzorowy obóz pod względem konstrukcyjnym. Na jego terenie szkoliło się wielu komendantów i wysokich funkcjonariuszy SS, którzy później obejmowali funkcje w innych obozach (m.in. Rudolf Höss – późniejszy komendant KL Auschwitz). W obozie Sachsenhausen dokonywano zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach, które często kończyły się śmiercią lub kalectwem. W 1941 roku przeprowadzono na jeńcach sowieckich próby gazowania w zaadaptowanych do tego celu ciężarówkach, których potem używano m.in. w ośrodku zagłady Kulmhof i w KL Majdanek. W 1942 roku zbudowano komorę gazową, krematoria i izbę przeznaczoną do egzekucji przez rozstrzelanie.Na początku 1945 roku w obozie znajdowało się prawie 60 000 więźniów, a dalsze 20 000 w podobozach. Po przekroczeniu Odry przez Armię Czerwoną, rozpoczęto ewakuację obozu (1 lutego 1945). Więźniów niezdolnych do marszu wymordowano, innych popędzono w „Marszach Śmierci” do innych obozów, m.in. do KL Mauthausen-Gusen oraz Bergen-Belsen. 22 kwietnia 1945 roku obóz wyzwoliły oddziały 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego Wojska Polskiego oraz Armii Czerwonej. W obozie pozostało jedynie 3000 więźniów – wśród nich kilkuset zmarło w okresie kilku tygodni po wyzwoleniu.Obozowi podlegała ponad setka podobozów i komand zewnętrznych. Więźniowie byli używani do pracy niewolniczej dla niemieckich firm, m.in. zakłady lotnicze Heinkel w Oranienburgu, czy fabryki Siemens lub AEG w niedalekim Berlinie.Więźniowie i ofiaryWięźniami byli obywatele wielu narodowości: Polacy, Niemcy, jeńcy sowieccy, Romowie, Sinti, później Żydzi. Był to obóz tzw. „zielony”, czyli przebywali w nim na początku więźniowie „nie-polityczni” jak również lotnicy brytyjscy czy dzieci.Więźniów wykorzystywano do pracy niewolniczej, podczas której byli oni mordowani oraz umierali z wycieńczenia i chorób.W obozie więziono między innymi 169 profesorów i pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, z których 120 zwolniono po osobistej interwencji Benito Mussoliniego, a 14 zmarło w czasie pobytu w obozie. W obozie tym był przetrzymywany biskup polskiego Kościoła Ewangelickiego – Juliusz Bursche i jego trzej przyrodni bracia: Edmund (pastor), Alfred (adwokat) i Teodor (architekt – jedyny z braci, który przeżył okupację), a także ks. Jerzy Kahané i ks. Waldemar Preiss (senior). W obozie tym zginął również Komendant Armii Krajowej Stefan Grot-Rowecki – w celi, w której był więziony w karcerze, umieszczono tablicę pamiątkową.W KL Sachsenhausen prawie całą wojnę spędzili, m.in. były premier Hiszpanii Francisco Largo Caballero, były kanclerz Austrii Kurt Schuschnigg oraz przywódca Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) Stepan Bandera.Przeciętnie w obozie przebywało około 50 000 – ogółem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ich ponad 200 000, z których dziesiątki tysięcy zginęły, choć dokładną liczbę ofiar trudno ustalić.Dzieje powojenne Tereny obozu zostały wykorzystane przez ZSRR. Sowieci utworzyli tu jeden z dziesięciu tajnych obozów istniejących na terenie podległych im obszarów Niemiec. Umieszczano w nim funkcjonariuszy NSDAP, osoby podejrzane o opór przeciwko sowieckiej okupacji Niemiec, żołnierzy Armii Czerwonej, których podejrzewano o dezercję lub kontakty ze światem kapitalistycznym. Utworzono też szpital dla żołnierzy sowieckich zarażonych chorobami wenerycznymi na skutek masowych gwałtów, których dopuszczali się na Niemkach. Obóz ten, wzorowany na gułagach istniał do 1950 roku. Przeszło przezeń około 60 000 osób, z czego 12 000 zmarło na skutek chorób, wycieńczenia, głodu. Przy likwidacji obozu wysadzono w 1953 r. krematorium.W 1961 roku na terenie byłego obozu otwarto Muzeum Międzynarodowego Ruchu Oporu. W 1993 roku Muzeum zostało kompletnie odnowione. Zmieniono koncepcję ekspozycji – zamiast jednego muzeum, ekspozycję rozmieszczono w 13 miejscach, których dotyczy. Zrekonstruowano kilka baraków przedstawiających życie codzienne więźniów i karcer. W miejsce betonowego zadaszenia ruin krematorium wybudowanego w czasach NRD postawiono ażurową białą konstrukcję. Pozostawiono enerdowski pomnik antyfaszystowski. Na teren obozu wchodzi się przez główne wejście w wieży A przez bramę z napisem Arbeit macht frei. Zamknięto przejście w rogu obozu wybudowane w czasach NRD.W roku 1992 bojówki neonazistowskie podpaliły jeden z baraków. Obecnie barak jest zabezpieczony szklanymi szybami, tak że widoczne są efekty podpalenia.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sachsenhausen_(KL)

wieś w Polsce położona w województwie lubelskim nad rzeką Bug. W lesie, przy stacji, ok. 4 km od wsi istniał tu w latach 1942-1943 niemiecki obóz zagłady SS-Sonderkommando Sobibor. Budowa obozu rozpoczęła się w marcu 1942 r. w ramach „Akcji Reinhard”, analogicznie do obozów w Bełżcu i Treblince. Pierwsze transporty zaczęły docierać tu w maju 1942. 14 października 1943 roku w obozie wybuchło powstanie kierowane przez przez oficera Armii Czerwonej Aleksandra „Saszę” Peczerskiego. Zabito 12 esesmanów, z 300 więźniów, którzy zdecydowali się na ucieczkę, koniec wojny doczekali tylko nieliczni. Szacuje się, że w Sobiborze zamordowano około 250 tysięcy osób.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sobibor

w latach 1941—44 hitlerowski karny obóz pracy (Treblinka I), przez który przeszło 10 tys. więźniów, z czego wielu zginęło; w latach 1942—43 największy hitlerowski obóz zagłady działający w ramach Akcji Reinhard (Treblinka II). Komendantami byli kolejno: Irmfried Eberl, Franz Stangl i Kurt Franz, obóz obsługiwał nie-niemiecki personel pomocniczy SS. Zginęło tu prawdopodobnie ok. 800 tysięcy osób, przede wszystkim Żydów z Polski (w tym prawie wszyscy z terenu getta warszawskiego) i innych krajów (obywateli austriackich, belgijskich, bułgarskich, czeskich, słowackich, francuskich, greckich, jugosłowiańskich, niemieckich i sowieckich), a także tysiące Romów. Po buncie tzw. „pracujących Żydów” — zmuszanych do obsługi komór gazowych i części gospodarczej (2 sierpnia 1943), którzy dostali się do zbrojowni, rozpoczęli walkę i spalili większość zabudowań (zginęło wówczas około 800 więźniów żydowskich, 25 hitlerowców i 66 ukraińskich strażników), następuje stopniowa likwidacja obozu. 13 listopada 1943 roku wykonano ostatnią egzekucję trzydziestu więźniów, wykorzystanych do zacierania śladów po obozie.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Treblinka_(KL)

[niem. Durchgangslager ] (Dulag) 121, obóz przejściowy dla ludności cywilnej ewakuowanej z Warszawy po powstaniu warszawskim, utworzony na terenie pruszkowskich warsztatów kolejowych. Działał od sierpnia 1944 do stycznia 1945. Przeszło przez niego ok. 650 tys. osób, z czego ponad 165 tys. wywieziono na roboty do Niemiec, a ponad 50 tys. skierowano do obozów koncentracyjnych. Obok obozu w Pruszkowie funkcjonowało jeszcze kilka mniejszych jednostek spełniających podobne funkcje — w Ursusie, Piastowie, Ożarowie i we Włochach.

czasowe przejęcie przez siły zbrojne państwa wojującego części lub całości terytorium państwa podbitego i ustanowienie tam faktycznej władzy. Współpracę obywateli kraju okupowanego z władzami okupacyjnymi na szkodę tego kraju lub jego obywateli określa się mianem kolaboracji.

Operacja „Barbarossa”- atak III Rzeszy na ZSRR. Rozpoczęła się 22 czerwca 1941. i otworzyła nowy etap II wojny światowej.

Początkowo Armia Czerwona — słabo wyszkolona i pozbawiona dobrego dowództwa (wielu generałów i wyższych oficerów zginęło w czystkach stalinowskich lat 1937-38), także na skutek zaskoczenia — poniosła olbrzymie straty, a wojska niemieckie zajęły rozległe obszary Ukrainy, Białorusi i republik nadbałtyckich, docierając aż pod Moskwę.

to technika badawcza we współczesnej praktyce historycznej, opierająca się na zbieraniu ustnych relacji świadków wydarzeń historycznych. Już pierwszy historyk — Herodot, opisując wojny perskie, powoływał się na przeprowadzone przez siebie wywiady. Na upowszechnienie metod historii mówionej ogromny wpływ miało doświadczenie Holocaustu. Przeprowadzanie bezpośrednich wywiadów z ofiarami i świadkami hitlerowskiego terroru stało się jedną z metod podejmowanych prób historycznego, moralnego czy filozoficznego wytłumaczenia rzeczywistości Zagłady. Filozofia oral history opiera się na przeświadczeniu, że ludzka pamięć może być równie wartościowym źródłem historycznym jak dokumenty archiwalne. Od lat 20' XX wieku ta metoda zdobywa coraz większą popularność także w projektach edukacyjnych dotyczących historii rodzinnej czy lokalnej.

ur. 3 października 1889 w Hamburgu, zm. 4 maja 1938 w Berlinie – niemiecki dziennikarz, pisarz i pacyfista.Jako wydawca czasopisma „Die Weltbühne” został skazany w roku 1931 na 18 miesięcy aresztu za „ujawnienie tajemnicy wojskowej” w procesie potocznie zwanym Weltbühne-Prozess, który wzbudził międzynarodowe zainteresowanie i oburzenie. Główną przesłanką do jego oskarżenia było zwrócenie uwagi przez czasopismo na zakazane w traktacie wersalskim zbrojenia Reichswery i ujawnienie związanych z tym procederem dokumentów. Uwolniony w wyniku amnestii dla więźniów politycznych 22 grudnia 1932 po odbyciu 227 dni kary.Po powołaniu Adolfa Hitlera na urząd Kanclerza Rzeszy (30 stycznia 1933) i przejęciu władzy przez NSDAP w konsekwencji wydanego po pożarze Reichstagu dekretu o stanie wyjątkowym i zawieszeniu swobód obywatelskich 28 lutego 1933 Carl von Ossietzky jeszcze tej samej nocy został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym. W obozach koncentracyjnych i więzieniach przebywał do końca życia.W 1936 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za rok 1935, której osobisty odbiór został uniemożliwiony przez rząd III Rzeszy.Zmarł w Berlinie na gruźlicę, na którą zapadł w czasie uwięzienia.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Carl_von_Ossietzky

Ottomar Piper – dla niektórych mieszkańców Kowala i okolic Piotr Piper, burmistrz miasta Kowal w pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej. Wsławił się między innymi niesieniem pomocy Polakom i Żydom, uratowaniem kościoła parafialnego w Kowalu i wyposażenia liturgicznego. Był żołnierzem Armii Krajowej, gdzie posługiwał się pseudonimami Allas i Atlas.Przez prawie dwa lata więziony przez Gestapo, ucieka z więzienia w 1944, ukrywając się następnie przed NKWD i polskim Urzędem Bezpieczeństwa. Po wojnie zmienił imię i nazwisko na Antoni Jasiński i zamieszkał w Warszawie. Zmarł w 1969 i pochowany został na cmentarzu w Kowalu jako Antoni Piper-Jasiński. Miał dwoje dzieci: Alicję i Heliodora. Syn przymusowo wcielony do Wehrmachtu, zbiegł w trakcie walk na stronę brytyjską i w 1943 został żołnierzem II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa.Ottomar Piper znany jest coraz mniej znany wśród mieszkańców Kowala i okolic. Uczestnicy obozu wolontariackiego pt. „I nastała cisza… Rakutowo na Kujawach” zebrali informacje o nim, które pojawiają się na naszej stronie oraz w publikacji poświęconej projektowi pt. „I nastała cisza… Rakutowo na Kujawach”.

(Układ o nieagresji) jeden z dwóch (obok Traktatu o przyjaźni i granicy) układów określających zasady podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej pomiędzy Niemcami i ZSRR. Podpisany został przez ministrów spraw zagranicznych obu państw w Moskwie 23 sierpnia 1939 roku. Układ miał obowiązywać przez 10 lat i zawierał zobowiązanie do nieagresji i neutralności na wypadek konfliktu jednej ze stron porozumienia z państwem trzecim. Do układu dołączono z inicjatywy Stalina tajny protokół, który dawał ZSRR wolną rękę w Besarabii, Estonii, Finlandii, Łotwie i w Polsce na wschód od „linii rzek Narwi, Wisły i Sanu”, a III Rzeszy — na Litwie i na pozostałym terytorium Polski. Zgodnie z postanowieniami układu, 17 września 1939 roku Armia Czerwona uderzyła na Polskę. W historiografii niemieckiej używa się określenia pakt Hitler-Stalin.

projekt artystyczny upamiętniający wypędzonych i zamordowanych przez nazistów Żydów, Cyganów (Sinti i Roma), ofiar eutanazji, prześladowanych z powodów politycznych i religijnych oraz homoseksualistów. Wmurowane w chodnik kamienie brukowe, ustawione w celu „potknięcia się o nie”, znajdują się przed bramą wejściową dawnych mieszkań ofiar terroru nazistowskiego, a na ich mosiężnej powierzchni wygrawerowane są nazwiska i najważniejsze daty z życia prześladowanych. Pomysł na taki projekt został po raz pierwszy zrealizowany w 1990 roku przez rzeźbiarza Güntera Demniga z Kolonii. Do dnia dzisiejszego w licznych miejscowościach ułożono ponad 5.500 takich kamieni. Sponsorzy projektu mogą przejmować patronat nad produkcją i umiejscawianiem takich kamieni pamiątkowych.

to zespół wyobrażeń o przeszłości i o wszystkich postaciach i wydarzeniach z przeszłości grupy. Wyobrażenia te są w najróżniejszy sposób upamiętniane – przez pomniki, symbole, uroczystości rocznicowe – a nawet filmy fabularne. Według Barbary Szackiej pamięć społeczna przekazuje wartości i wzory zachowań pożądanych w społeczeństwie, legitymizuje prawomocność władzy, współtworzu poczucia tożsamości zbiorowej, opartej na świadomości wspólnej przeszłości, istnienia w czasie, wspólnych przodków, losu i symboli.

c W czasie okupacji niemieckiej jedno z głównych więzień śledczych na terenie Generalnej Guberni. Z około 100 tys. więźniów wymordowano ok. 37 tys. a ponad 60 tys. wywieziono do obozów koncentracyjnych i na roboty przymusowe do Rzeszy. W czasie powstania warszawskiego (21 sierpnia 1944) Niemcy wysadzili budynek więzienia w powietrze. Ocalały fragment bramy jest obecnie częścią Muzeum Więzienia „Pawiak”.

Polski październik, październik 1956, odwilż październikowa lub odwilż gomułkowska: to zmiana polityki wewnętrznej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w drugiej połowie 1956 roku, połączona ze zmianą na czele władzy i liberalizacją systemu politycznego. Jej efektem było m.in. uwolnienie z więzień i internowań części więźniów politycznych iduchowieństwa, w tym kard. Stefana Wyszyńskiego.
Przyczyny:Odwilż gomułkowska była następstwem śmierci Stalina (marzec 1953) i związanych z tym zmian w ZSRR, ujawnieniem tajnego referatu Chruszczowa wygłoszonego 25 lutego 1956 na XX Zjeździe KPZR, tajemniczej śmierci Bolesława Bieruta w Moskwie (marzec 1956), wydarzeń poznańskich (czerwiec 1956), rozłamu w rządzącej partii PZPR i dojścia do władzy nowej ekipy rządowej pod przywództwem Władysława Gomułki.Przebieg:Od czasu wydarzeń poznańskich z 28 czerwca 1956 utrzymywał się w Polsce stan napięcia. Zdawano sobie sprawę, że musi dojść do przemian. Władze partyjne gorączkowo szukały wyjścia z pogarszającej się sytuacji.Wydarzenia października związane były z odbywającymi się od 19 października obradami VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Dzień przed plenum do Warszawy przyleciał niespodziewanie Nikita Chruszczow. Realną stała się groźba interwencji Armii Czerwonej w Polsce, jej oddziały zaczęły przemieszczać się w kierunku stolicy pod pretekstem ćwiczeń. Do oporu przygotowywały się polskie Wojska Wewnętrzne podlegające Komitetowi ds. Bezpieczeństwa Publicznego, w odróżnieniu od większości armii podległej Rokossowskiemu.21 października plenum zadecydowało o przywróceniu do władzy Gomułki i wybrano go na stanowisko I sekretarza KC PZPR. Wybór Gomułki oraz zapowiedzi reform zostały entuzjastycznie przyjęty przez wiele osób, czego świadectwem był liczny wiec na placu Defilad 24 października. Podczas przemówienia na wiecu Gomułka potępił wówczas stalinizm i zapowiedział reformy, mające na celu demokratyzację ustroju. Bezpośrednio po tych wydarzeniach z Polski wyjechał marszałek Konstanty Rokossowski oraz wielu innych oficerów radzieckich, służących w Siłach Zbrojnych PRL.Pełne teksty referatu Gomułki oraz przemówień wygłoszonych na VIII plenum zostały opublikowane w 10 (88) numerze organu KC PZPR – miesięcznika „Nowe drogi”.
W dniach 16-18 listopada 1956 odbyły sie w Moskwie rozmowy polsko-radzieckie. Na czele polskiej delegacji stał Władysław Gomułka. Umorzono zadłużenie Polski wg stanu z 1 listopada, postanowiono o repatriacji 30 tysięcy Polaków z ZSRR, uzgodniono status wojsk radzieckich w Polsce.Dużo silniejszy zryw miał miejsce w tych samych dniach również na Węgrzech. Tam Armia Czerwona początkowo wycofała się, ale już 4-10 listopada krwawo stłumiła powstanie z użyciem broni pancernej.Był to czas, w którym Polacy liczyli na liberalizację skostniałego systemu, zwiększenie wolności obyczajowej, a przede wszystkim na zaniechanie terroru ze strony władz. Gomułka tak naprawdę był w stanie zrealizować tylko ostatni z tych postulatów. Po październiku 1956 rozpoczęła się w Polsce destalinizacja. Niestety odwilż trwała krótko. Gomułce nie starczyło odwagi i wyobraźni, by wprowadzić zapowiedziane reformy. Pierwszym sygnałem zmiany kursu politycznego była likwidacja tygodnika „Po prostu” w roku 1957. Nastąpił okres narastającej stagnacji, trwający do przejęcia władzy przez Edwarda Gierka.Skutki odwilży październikowej:* Stalinogród powrócił do dawnej nazwy Katowice* Przejściowo zniesiono wydawanie poufnych opinii personalnych* Zwolniono z więzienia prymasa Stefana Wyszyńskiego i odnowiono umowę Państwo – Kościół* Odbyły się procesy największych zbrodniarzy z Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (m.in. A. Fejgina, J. Różańskiego, R. Romkowskiego)* Zlikwidowano sklepy przeznaczone dla elity ubecko-partyjnej, tzw. sklepy za żółtymi firankami* Zniesiono zakaz posiadania przez obywateli platyny, złota i obcych walut* Ogłoszono zaprzestania zagłuszania audycji radiostacji zachodnich w języku polskim* Odrzucono sowieckie wzorce w Związku Harcerstwa Polskiego* Powołano Radę Ekonomiczną przy Radzie Ministrów* Wielu profesorów usuniętych w latach stalinowskich wróciło na wyższe uczelnie* Wycofano się z planów kolektywizacji rolnictwa* Nastąpiło częściowe odejście od stalinowskich metod w rządzeniu krajem* Sejm uchwalił ustawę o radach robotniczych* Zrehabilitowano ok. 1500 więźniów politycznych* Wypuszczono na wolność ok. 35 tysięcy niesłusznie osądzonych osób* Ożywiono partie satelickie* Do Polski wróciło ok. 29 tysięcy Polaków z ZSRR* Nastąpiły zmiany kadrowe w wojsku (pozbyto się 32 oficerów sowieckich)* Wycofano się z planów budowy nowych kopalń w rejonie jastrzębskim i przerwano dalsze szkolenie inżynierów innych specjalności na Wydziale Górniczym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i AGH-KrakówLiteratura:– Rudolf Klimek (red.), Polski październik 1956 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kraków 2004- Jan Rowiński (red.), Polski październik 1956 w polityce światowej, Warszawa 2006
 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Odwilż_gomułkowska

określenie oznaczające utajonych stronników nieprzyjaciela, prowadzących działania dywersyjne lub szpiegowskie bądź gotowych do ich podjęcia. Po raz pierwszy zostało użyte podczas hiszpańskiej wojny domowej 1936–39, w stosunku do zwolenników generała F. Franco działających w bronionym przez republikanów Madrycie. Na początku II wojny światowej określano w ten sposób członków mniejszości niemieckiej w różnych krajach, którzy przed i w czasie napaści Niemiec na zamieszkiwane przez nich państwa prowadzili wrogą działalność, a nawet dywersję zbrojną.

(konferencja berlińska) 17 lipca – 2 sierpnia 1945 roku; spotkanie przywódców trzech mocarstw sojuszniczych w II wojnie światowej (tzw. Wielkiej Trójki), w składzie: W. Churchill, potem C. Attlee (W. Brytania), H. Truman (USA) i J.W. Stalin (ZSRR). Jego celem było uregulowanie problemów związanych z likwidacją skutków II wojny, losem Niemiec, opracowaniem traktatów pokojowych i zasad organizacji powojennego świata. Podczas konferencji postanowiono dokonać demilitaryzacji, demokratyzacji, dekartelizacji, denazyfikacji Niemiec oraz ukarać zbrodniarzy wojennych; ustalono również polityczne i gospodarcze zasady sprawowania kontroli nad Niemcami, w tym podział Niemiec na 4 strefy okupacyjne. Przyjęto także radziecki program w kwestiach wschodnich granic Niemiec: wytyczono zachodnią granicę Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej, przyznano Polsce Szczecin, Gdańsk i południowo-zachodnią część Prus Wschodnich, pozostałą część z Królewcem przekazując ZSRR. Podjęto decyzje w sprawie wysiedlenia Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier oraz uzgodniono sprawę reparacji i odszkodowań wojennych: Polska na wniosek Stalina została wyłączona z bezpośredniego udziału w spłatach. Postanowienia konferencji poczdamskiej stały się podstawą powojennego układu sił na kontynencie, przyczyniając się do dominacji ZSRR w Europie Środkowej i podziału Europy na dwa rywalizujące ze sobą bloki.

Polska Rzeczpospolita Ludowa to oficjalna nazwa państwa polskiego w latach 1952-1989. PRL została oficjalnie ustanowiona w stalinowskiej konstytucji z 22 lipca 1952 roku. Orzeł w godle PRL pozbawiony był korony – co symbolicznie odbierano jako dowód na brak suwerenności i podległość Polski wobec Związku Radzieckiego. W propagandzie PRL określano czasem mianem Polski Ludowej.

regularne formacje wojskowe organizowane przez władze państwa polskiego na uchodźstwie na podstawie sojuszniczych umów wojskowych zawartych z Francją i Wielką Brytanią. Na czele PSZ na Zachodzie stał Naczelny Wódz (funkcję tę pełnili kolejno generałowie: W. Sikorski, K. Sosnkowski, T. Komorowski, W. Anders). Od września 1939 tworzono Wojsko Polskie we Francji, jego jednostki walczyły w Norwegii pod Narwikiem i w kampanii francusko-niemieckiej. W czerwcu 1940 część żołnierzy została ewakuowana do Wielkiej Brytanii, gdzie powstał I Korpus Polski. Od lipca do października 1940 polscy piloci uczestniczyli w powietrznej obronie Wielkiej Brytanii, brali też udział w bombardowaniu Niemiec oraz niemieckich obiektów wojskowych w krajach okupowanych, od czerwca 1944 roku lotnictwo polskie wspierało inwazję wojsk alianckich w Europie Zachodniej. Z kolei Polska Marynarka Wojenna ochraniała konwoje w bitwie o Atlantyk i operacjach aliantów na Morzu Śródziemnym oraz w cieśninie La Manche podczas lądowania aliantów w Normandii(1944). Polskie jednostki wojskowe walczyły również na Bliskim Wschodzie: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich brała udział w walkach w Syrii, Palestynie i w Egipcie, a od lipca 1941 r. uczestniczyła w operacjach na obszarze Libii (m.in. obrona Tobruku). Po zawarciu układu politycznego i umowy wojskowej między rządem RP na uchodźstwie a władzami ZSRR od sierpnia 1941 roku była formowana Armia Polska w ZSRR, która po ewakuacji w 1942 do Iraku stała się częścią Armii Polskiej na Wschodzie; w lipcu 1943 z większości jej sił sformowano Drugi Korpus Polski, którego żołnierze walczyli we Włoszech (min. w bitwie o Monte Cassino). W latach 1944-1945 jednostki Polskich Sił Zbrojnych walczyły na terenie Francji, Beligii, Włoch i Niemiec. Po zakończeniu wojny żołnierze polscy zostali zgrupowani w Wielkiej Brytanii, część z nich powróciła do kraju, część pozostała na emigracji.

umowa polsko-niemiecka podpisana 26 stycznia 1934 w Berlinie na 10 lat przez ambasadora Józefa Lipskiego i ministra spraw zagranicznych Konstantina von Neuratha przewidywała rozwiązywanie zagadnień spornych w stosunkach wzajemnych środkami pokojowymi; zapoczątkowała politykę tzw. zbliżenia polsko-niemieckiego, prowadzoną przez władze Polski do wiosny 1939, kiedy to Niemcy wypowiedziały układ (28 kwietnia 1939).

Eksterminacja Sinti i Romów przez III Rzeszę (w języku romskim Porajmos – Pochłonięcie lub Samudaripen, Kali Traš) miała podobnie masowy i bezwzględny charakter jak planowe mordowanie Żydów (Holocaust).
PrzyczynyNajważniejszym powodem było „pozaeuropejskie pochodzenie rasowe” Sinti i Romów, co w mniemaniu nazistów stanowiło „zagrożenie dla czystości rasy”.
Przebieg eksterminacjiOdwrotnie, niż w przypadku Żydów i innych narodów, nie znana jest nawet przybliżona liczba ofiar eksterminacji Sinti i Romów. Przyczyną był fakt, że większość z nich nie miała obywatelstwa, dokumentów, meldunku itp. Ogólną liczbę zabitych ocenia się na nie mniej niż 250 tys. (szacunkowe obliczenia są bardzo różne: od 200 tys. do 2 milionów ofiar).
III Rzesza Od początku powstania III Rzeszy niemieccy Sinti i Romowie byli poddawani przymusowej sterylizacji i innym represjom.14 listopada 1935 zakres ustaw norymberskich rozszerzono, zakazując małżeństw między Niemcami i Sinti i Romami. 7 marca 1936 Sinti i Romów pozbawiono czynnego i biernego prawa wyborczego.W 1936 problemem Sinti i Romów (Zigeunerfrage) zajmował się „Zespół Badawczy ds. Higieny Rasowej i Biologii Ludnościowej” (Rassenhygienische und Bevölkerungsbiologische Forschungsstelle), Department L3 w Departamencie Zdrowia Rzeszy, kierowany przez dr Roberta Rittera i Evę Justin. Doszli oni do wniosku, że większość Sinti i Romów stanowi „niebezpieczeństwo dla rasy” i powinni być „wyeliminowani”.
Podobnie jak w przypadku Żydów, o tym kto jest Sinti i Romem decydowało jego pochodzenie „rasowe” (nawet bardzo odległe), a nie inne względy np. kulturowe. Znane są przypadki osób, takich jak 8-letniej Else Baker z Hamburga, zabranej do Auschwitz od niemieckiej rodziny, pod pretekstem, że jej babka była Romką. Pierwsi Sinti i Romowie zostali wywiezieni z terenu Niemiec do nowo utworzonych gett na terenie okupowanej Polski. Około 5 tys. osób trafiło do getta w Łodzi i były to jedne z pierwszych ofiar zagazowanych w ruchomych (umieszczonych na ciężarówkach) komorach gazowych w obozie zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem w styczniu 1942.
Za największe „zagrożenie” uważano tzw. „mieszańców” (Mischlingen), czyli osoby w których rodzinie do czwartego pokolenia wstecz był przynajmniej jeden przodek pochodzenia romskiego. Tropiono ich z urzędu i wywożono do obozów zagłady.
6 grudnia 1942 Himmler nakazał wywiezienie wszystkich Sinti i Romów do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.
Kraje Europy ŚrodkowejNiemcy osadzili większość polskich Sinti i Romów w obozach koncentracyjnych, gdzie niemal wszyscy zginęli. W Birkenau od lutego 1943 mieszkało w specjalnym „obozie cygańskim” około 23 tys. osób. Rodziny te nie były rozdzielane, jednak żyły w najgorszych warunkach, bez wody i prawie bez jedzenia. Rezultatem była rekordowa śmiertelność z głodu i chorób (głównie tyfusu i nomy). W lecie 1943 Niemcy przeprowadzili likwidację „obozu cygańskiego” w Birkenau, mordując w komorach gazowych 20 tys. ludzi.Kolejna likwidacja „obozu cygańskiego” miała miejsce w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944, kiedy 2897 osób (mimo rozpaczliwego oporu) zagazowano w komorze przy IV krematorium w Birkenau. Ciała zamordowanych spalono w dołach obok krematorium, gdyż piece krematoryjne były wtedy nieczynne.Słowacja prowadziła niekonsekwentną politykę: po okresach łapanek i wywożenia Sinti i Romów do obozów zagłady, następowały długie okresy „bezczynności”.
W Protektoracie Czech i Moraw tamtejsze władze kolaboracyjne prowadziły akcje przeciwko Sinti i Romom pod kontrolą niemiecką; działały obozy przejściowe np. obozy koncentracyjne Lety i Hodonin, skąd Sinti i Romowie byli wysyłani do Auschwitz-Birkenau.
W Chorwacji Ustasze więzili Sinti i Romów (wraz z Żydami i Serbami) w obozie koncentracyjnym Jasenovac, gdzie zamordowano dziesiątki tysięcy Sinti i Romów. Około 26 tys. chorwackich Sinti i Romów zostało wysłanych do Auschwitz.
Węgry i Rumunia także uczestniczyły w niemieckim planie wymordowania Sinti i Romów, jednak na znacznie mniejszą skalę i z tego powodu większość Sinti i Romów w tych krajach przeżyła. Węgry wysłały do Auschwitz od 30 do 70 tys. Sinti i Romów. Rumunia uwięziła 25 tys. Sinti i Romów we własnym obozie koncentracyjnym w Transnistrii, gdzie zginęło 11 tys.
Europa WschodniaWojska niemieckie, wkraczające na zachodnie tereny ZSRR traktowały spotkanych Sinti i Romów podobnie jak Żydów: plutony egzekucyjne Einsatzgruppen rozstrzeliwały wszystkich złapanych, bardzo często zabijano ich razem z Żydami i zakopywano wspólnie w masowych grobach.
Współczesne reakcjePrzez dziesięciolecia od zakończenia II wojny eksterminacja Sinti i Romów pozostawała w cieniu Holocaustu Żydów i była praktycznie zapomniana. Do dziś rodziny zamordowanych Sinti i Romów nie doczekały się żadnego odszkodowania ze strony Niemiec, a nieliczne pomniki, upamiętniające zamordowanych, wzniesiono przeważnie w ciągu ostatnich 10-15 lat.23 października 2007 Traian Băsescu, jako pierwszy prezydent Rumunii, publicznie przeprosił za udział swojego kraju w mordowaniu Sinti i Romów i podkreślił, że kwestia ludobójstwa Sinti i Romów powinna być poruszana w szkołach. Część tej deklaracji była wygłoszona w języku romskim.


 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Porajmos

Lista postulatów ogłoszonych 17 sierpnia 1980 przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który później przekształcił się w Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, sformułowana w nocy z 16 na 17 sierpnia 1980 roku po tym jak prawie doszło do zakończenia strajku w Stoczni, ponieważ 16 sierpnia dyrekcja Stoczni zgodziła się na kompromis w sprawach płacowych. Wtedy to przedstawiciele kilku zakładów Wybrzeża przybyli do Stoczni Gdańskiej z wyrazami poparcia i deklaracjami przystąpienia do strajku i stworzyli wspólnie Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, ogłaszając strajk solidarnościowy.

Listę otwierało żądanie utworzenia wolnych związków zawodowych. Pozostałe dotyczyły przestrzegania konstytucyjnych praw i wolności, zniesienia przywilejów partyjnych oraz poprawy warunków bytowych społeczeństwa. Listę 21 postulatów stworzyło wspólnie osiemnaście osób. Pracowali nad nią całą noc. Najpierw bowiem postulatów było kilka tysięcy, każdy zakład przyłączający się do strajku przesyłał swoje. Potem zostało ich tysiąc i wreszcie, po negocjacjach – 21.

Postulaty robotników były dla władz trudne do zaakceptowania, bo nie dotyczyły wyłącznie ekonomii. Jako pierwsze żądanie strajkujący postawili zapewnienie im prawa do utworzenia własnej reprezentacji w państwie. Robotnicy chcieli samodzielnie zorganizować się w wolne związki zawodowe, które mogłyby przemawiać do rządu „robotniczo-chłopskiego” w imieniu „ludu pracującego miast i wsi”. W ten sposób stawiali w wątpliwość wiarygodność PZPR jako partii, która miała sprawować rządy w imieniu proletariatu. Kolejne postulaty również miały charakter polityczny. Robotnicy domagali się przestrzegania zawartego w konstytucji PRL prawa do wolności słowa oraz dostępu do kontrolowanych przez partię mediów. Strajkujący żądali też zaprzestania represji wobec osób prześladowanych za przekonania.Robotnicy przedstawili również szereg żądań ekonomicznych i socjalnych. Domagali się przeprowadzenia zmian w gospodarce, aby kraj mógł wyjść z kryzysu. Postulowali zwiększenie wsparcia dla osób wychowujących dzieci. Za ważne uznali też skrócenie wieku emerytalnego i reformę służby zdrowia. W ostatnim postulacie domagali się wolnych sobót.Postulaty robotników wydawały się partii radykalne, ale nie pragnęli oni obalenia „władzy ludowej”.

Ówczesna sytuacja geopolityczna nie dawała nadziei na to, że mogą runąć mury oddzielające Polskę od wolnego świata. „Imperium zła” było wciąż groźne. Zgodnie z doktryną Leonida Breżniewa, żaden kraj należący do Układu Warszawskiego nie mógł zawrócić z drogi do komunizmu. Rządy osadzone przez ZSRR w krajach obozu wschodniego mogły w razie czego liczyć na „bratnią pomoc” od towarzyszy z państw sąsiednich. Przykładem była tutaj Praska Wiosna, która została siłą stłumiona dzięki inwazji wojsk Układu Warszawskiego (w tym Armii Czerwonej oraz Ludowego Wojska Polskiego). Obawa przed obcą inwazją hamowała zapędy strajkujących, którzy wzywali do stworzenia „socjalizmu z ludzką twarzą”. Wierzyli, że państwo ludowe można zreformować, aby polepszyć los szarego człowieka.

W 2003 lista 21 postulatów została wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata. Lista postulatów znajduje się tutaj.

http://pl.wikipedia.org/wiki/21_postulatów_MKS

(1 sierpnia — 2 października 1944) wystąpienie zbrojne Armii Krajowej, wsparte przez ludność miasta, w celu wyzwolenia stolicy, zorganizowane w ramach akcji „Burza” i połączone z ujawnieniem się najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Od strony militarnej było wymierzone przeciwko Niemcom, jednak jego głównym celem była próba ratowania powojennej suwerenności, poprzez odtworzenie — w obliczu zbliżania się do Warszawy wojsk radzieckich — legalnych władz państwowych. Powstanie rozpoczęło ok. 23 tys. żołnierzy (tylko 10% z nich było uzbrojonych) szturmem na rozrzucone po całym mieście niemieckie punkty oporu; siłami powstańczymi dowodził komendant okręgu warszawskiego AK płk Antoni Chruściel („Monter”). Od 5 sierpnia Niemcy rozpoczęli natarcie na Woli i Ochocie w celu otwarcia tras komunikacyjnych ze wschodu na zachód, 5–6 sierpnia zdobyli Wolę i odcięli Stare Miasto od Śródmieścia, wymordowali ok. 40 tys. osób cywilnych; 4–11 sierpnia opanowali Ochotę i tu również dokonali rzezi ludności; następne uderzyli na Stare Miasto (szturm generalny od 19 sierpnia). Od 25 sierpnia do 1 września trwała ewakuacja obrońców Starego Miasta kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz. Po zajęciu dzielnicy Niemcy wymordowali część ludności cywilnej, resztę wysłali do obozu w Pruszkowie. 3–6 września oddziały niemieckie wyparły powstańców z Powiśla, od 5 września atakowały Śródmieście, a od 24 września Mokotów. 26 września część obrońców Mokotowa przeszła kanałami do Śródmieścia, reszta następnego dnia skapitulowała; 30 września poddał się Żoliborz; jako ostatnie — 2 października — Śródmieście. Układ kapitulacyjny zapewniał powstańcom prawa kombatanckie, zabraniał stosowania wobec ludności cywilnej odpowiedzialności zbiorowej. Oddziały powstańcze opuściły Warszawę 5 października; ludność cywilną ewakuowano do obozu przejściowego w Pruszkowie, później rozesłano do różnych miejscowości na terenie GG, część młodzieży i powstańców wywieziono do obozów pracy i obozów koncentracyjnych. Powstanie trwało 63 dni. Straty po stronie polskiej to 10 tys. zabitych powstańców, 7 tys. zaginionych, 5 tys. ciężko rannych oraz 150–200 tys. ofiar spośród ludności cywilnej; po stronie niemieckiej 18 tys. zabitych i ok. 25 tys. rannych żołnierzy.

Poznański Czerwiec 1956 (Czerwiec ’56) – pierwszy strajk generalny w PRL, który wybuchł 28 czerwca (w tzw. czarny czwartek) w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań (w latach 1949-1956 noszących nazwę Zakłady im. Józefa Stalina Poznań – w skrócie ZISPO) z powodu wycofania się władz państwowych z wcześniej przyjętych zobowiązań (zmiany systemu płac akordowych i organizacji pracy, zwrotu bezprawnie pobranego podatku od wynagrodzeń najlepszych robotników) i przerodził się w spontaniczny protest Wielkopolan przeciw totalitarnej władzy. Protestujący szli z transparentami z  napisem „Chleba i wolności”.

Do rangi symbolu tych wydarzeń urosła postać harcerza Romka Strzałkowskiego, którego zastrzelili milicjanci, gdy ten podnosił narodową flagę.Protestujących 28 czerwca było ok. 100 tys. osób. Strajk stłumiony został przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały LWP i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. Lista zabitych i zmarłych w wyniku odniesionych ran stanowi około 60-70 osób.

Przez propagandę PRL strajk w Poznaniu był bagatelizowany jako „wypadki czerwcowe” lub przemilczany, obecnie przez część historyków i kombatantów określany także jako poznański bunt, rewolta lub powstanie poznańskie.

Tło wydarzeń

W latach 50-tych na stalinowskim monolicie zaczęły pojawiać się rysy: pięć partii komunistycznych podpisało oświadczenie o „nieuzasadnionym” rozwiązaniu Komunistycznej Partii Polski, co de facto oznaczało potępienie czystek 1936-1939, dokonanych na rozkaz Stalina. Po śmierci Józefa Stalina (5 marca 1953 roku) w Berlinie i innych miastach NRD wybuchło krwawo stłumione powstanie (17 czerwca 1953 roku), w Moskwie rozstrzelano Ławrientija Berię (9 lipca 1953 roku), wznowiono stosunki dyplomatyczne między ZSRR a Jugosławią zerwane w 1950 roku (14 sierpnia 1953 roku), wprowadzono „demokratyzację” nazywaną również „przezwyciężaniem błędów i wypaczeń” (1953-1954). Aż wreszcie w 24 lutego 1956 roku na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Nikita Chruszczow wygłosił tajny referat, który stał się iskrą rozniecającą ferment myślowy obejmujący coraz szersze kręgi społeczeństw państw komunistycznych.Dyskusja społeczna wykroczyła znacznie poza założone ramy. Referat zawierał krytykę „kultu jednostki”, choć w warunkach Polski i innych państw bloku wschodniego szczególnego znaczenia nabrała inna teza uznająca możliwość dochodzenia do socjalizmu narodowymi drogami odzwierciedlającymi specyfikę danego kraju oraz odrzucenie teorii o zaostrzającej się walce klasowej w miarę postępu w budowie socjalizmu.

Prasa uwolniona od funkcji dydaktycznej stała się symbolem i kołem zamachowym reform, zaspokajając głód krytyki i demokracji. W Polsce dużą popularnością cieszył się Klub Krzywego Koła, który zapoczątkował swą działalność w październiku 1955, skupiał opozycyjnych pisarzy (m.in. Jana Józefa Lipskiego), spotkania dotyczyły głównie problematyki: politycznej, historycznej i gospodarczej. Rozpoczęły się dyskusje i polemiki na temat „błędów i wypaczeń” przybierających formę nacisku psychologicznego na władzę, kształtując jednocześnie świadomość i postawy polityczne w skali mikrospołecznej. Do tematów, które dominowały w prasie, należały: samodzielność w międzynarodowym ruchu robotniczym, praworządność, rola Armii Krajowej i Państwa Podziemnego w wyzwoleniu Polski, marnotrawstwo i biurokracja w gospodarce.Jeżeli inteligencja ujawniła swą dezaprobatę wobec „kultu jednostki” i jej przejawów za pomocą pióra i słowa, to robotnicy, swą negację wyrażali bardziej bezceremonialnie tj. strajkami i demonstracjami ulicznymi.

W 1956 roku warunki życia robotników nie uległy poprawie, a wręcz pogorszyły się. System zarządzania gospodarką nie został zreformowany. Utrzymywał się styl rządzenia polegający na biurokratycznym traktowaniu robotników. Stan świadomości klasy robotniczej był idealizowany przez władzę. Przekształcenie związków zawodowych w podporządkowaną partii „transmisję” do mas utrudniło jeszcze bardziej kontakt władzy z klasą robotniczą. Na skutek załamania się zawartych w planie gospodarczym zapowiedzi poprawy warunków bytowych ludzi pracy, władza polityczna zaczęła tracić zaufanie społeczne.

Strajk i walki uliczne

Powstałe w Poznaniu niezadowolenie narastało już od jesieni 1955 roku. Załoga największego zakładu poznańskiego tj. Cegielskiego (Hipolit Cegielski Poznań), wtedy Zakładów im. Józefa Stalina, zgłaszała pretensje w sprawie niesłusznie pobieranego przez trzy lata podatku od więcej zarabiających przodowników pracy i pracowników akordowych, co pozbawiło parę tysięcy pracowników ponad 11 mln złotych. Dyrekcja nie była w stanie spełnić postulatów wysuwanych przez załogę. Próbowano kontaktować się z Ministerstwem Przemysłu Maszynowego i Komitetem Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wysyłano petycje, listy i delegacje.W tej sytuacji w dniach 23 i 25 czerwca, poszczególne zakłady HCP wybrały 17 delegatów załogi. Do tej grupy przyłączyło się 10 osób reprezentujących dyrekcję, Komitet Zakładowy PZPR i Radę Przedsiębiorstwa. Delegacja ta 26 VI udała się do Warszawy celem przedstawienia postulatów załogi HCP w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego i Centralnej Radzie Związków Zawodowych. Dyskusje, masówki, wybór delegatów, ustalanie listy postulatów w HCP śledzono z uwagą w innych zakładach pracy Poznania. Atmosfera była bardzo napięta. W mieście było dużo gości z kraju i zagranicy z okazji trwających Międzynarodowych Targów Poznańskich. Robotnicy HCP z napięciem oczekiwali powrotu delegacji. W nocy z 26 na 27 czerwca delegacja z poczuciem zadowolenia powróciła do Poznania. Następnego dnia rano w ślad za delegacją przybył do zakładów Cegielskiego minister Przemysłu Maszynowego, działając zgodnie z decyzjami kierownictwa partyjnego (PZPR), wycofał się częściowo z warszawskich uzgodnień z robotnikami. Sytuacja stawała się napięta, choć nic nie wskazywało jeszcze wieczorem 27 czerwca na to, że załoga Cegielskiego podejmie strajk. Wprawdzie część uzgodnień warszawskich, dotycząca uposażeń dla robotników akordowych została przez ministra zakwestionowana, rozmowy jednak trwały i w dniu 28 czerwca miały być kontynuowane. Niepokój powstawał i w innych zakładach poznańskich, gdzie od 27 czerwca strajkowali robotnicy, którzy na skutek podwyższenia planu stracili w czerwcu premię stanowiącą 20–30% ich zarobków.

Przyczyny strajku w świadomości społecznej

Tłem do zajść było panujące powszechnie wrażenie, że w latach 50. stopa życiowa była niższa niż przed wojną. Nie było też takiego porządku (głównie w sensie prawnym), jaki był „za Niemca” (w czasie zaborów) i w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Arogancja ze strony władzy, objawiająca się niedotrzymaniem wcześniejszych umów dotyczących naliczania wynagrodzenia za nadgodziny, wymieniana jest jako jedna z głównych przyczyn. Dla przeciętnego poznaniaka, wychowanego na pruskim drylu, takie zachowanie odbierane było jako duży policzek pod jego adresem i powodowało poczucie niestabilności, a co za tym idzie strach. Stąd powszechna wśród poznaniaków opinia, że wypadki czerwcowe miały podłoże ekonomiczne i społeczne, a nie polityczne. Przeciętny poznaniak nie mówi w swoich wspomnieniach o polityce, a o niedotrzymaniu umów i „porzundku”.

Demonstracja i walki

28 czerwca doszło w Poznaniu do wystąpień robotniczych, które przebiegały w dwu etapach:Pierwszy etap trwał od godziny 6.00 do 10.30. W tym czasie robotnicy zorganizowali strajk w największych zakładach miasta. Następnie wyszli na ulice formując pochód, który przekształcił się z demonstracji robotniczej w manifestację społeczeństwa, czego wyrazem było zgromadzenie się około 100 tys. mieszkańców przed Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, mieszczącym się w dawnym Zamku Cesarskim, przy obecnej ul. św. Marcin. Robotnicy domagali się aby władze cofnęły narzucone normy pracy, obniżyły ceny i podwyższyły płace.

Był to pokojowy okres manifestacji, kontrolowany przez aktyw robotniczy, próbowano rozmawiać z przedstawicielami Wojewódzkiej Rady Narodowej, żądano przyjazdu premiera Józefa Cyrankiewicza.Począwszy od godz. 9 kierownik Wojewódzkiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego mjr Feliks Dwojak wraz z pierwszym sekretarzem KW PZPR Leonem Stasiakiem naciskali na komendanta poznańskiej szkoły pancernej, by ten wyprowadził czołgi przeciwko demonstrantom. Szef Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego gen. Kazimierz Witaszewski zakazał użycia wojska w mieście w tej fazie operacji. Decyzję o użyciu oddziałów LWP podjęło Biuro Polityczne KC PZPR, obradujące od godz. 10. Wiceminister obrony narodowej gen. Stanisław Popławski powołał specjalną grupę operacyjną, która miała nadzorować pacyfikację miasta. Jednocześnie szef Sztabu Generalnego gen. Jerzy Bordziłowski wydał rozkaz komendantowi poznańskiej szkoły pancernej użycia broni przeciw prowokatorom.Po godzinie 10 nastąpił wzrost napięcia wśród demonstrantów. Z opanowanego radiowozu podano informację o aresztowaniu delegacji robotniczej, która przebywała 26 czerwca w Warszawie. Demonstranci podzielili się na dwie grupy. Większa udała się pod więzienie, wdarto się do niego i wypuszczono na wolność 257 więźniów. Delegacji jednak tam nie znaleziono, gdyż podana informacja była plotką. Część demonstrantów przystąpiła do niszczenia akt więziennych. Inni opanowali gmachy prokuratury i sądu. Akta wyrzucano na ulicę i palono, a sprzęty częściowo zdemolowano. Dokonano też zaboru broni palnej. Tłum zebrany przed gmachem sądu nie pozwolił straży pożarnej na gaszenie ognia. Zamieszki w rejonie więzienia, sądu i prokuratury trwały do godz. 12.00. Druga grupa natomiast ruszyła pod budynek Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Kochanowskiego, do którego w tym czasie przybyła grupa operacyjna UBP. Około 10.40 z tego budynku padły pierwsze strzały. Jedna z grup udała się na dworzec kolejowy celem wstrzymania ruchu pociągów.

Po południu władze skierowały do miasta regularne jednostki wojskowe początkowo 19 Dywizję Pancerną, później jeszcze 10 Dywizję Pancerną oraz 4 i 5 Dyw. Piechoty. Łącznie skierowano do pacyfikacji miasta ponad 10 300 żołnierzy, ok. 360 czołgów, ponad 30 transporterów opancerzonych. Siły te prowadziły walki uliczne z grupami cywilów, przeważnie młodymi wiekiem, uzbrojonymi tylko w 188 sztuk broni, w tym 1 rkm, oraz butelki z benzyną. Powstańcom udało się opanować dwa czołgi, z których ostrzeliwali gmachy UB.Alarm bojowy ogłoszono też w 5 Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, wydając rozkaz podczepienia bomb. W ostateczności władze komunistyczne gotowe były zbombardować niespokojne miasto.28 czerwca 1956 roku, ok. godz. 18.30 powstańcy poznańscy wyzwolili więźniów obozu w Mrowinie (Obóz NKWD i UB m.in. dla polskich więźniów politycznych istniał od 1945 roku do 28 czerwca 1956 roku)Wymiana ognia trwała w różnych punktach miasta Poznania do godzin południowych 29 czerwca, a sporadycznie strzały padały do 30 czerwca.

29 czerwca wieczorem w przemówieniu radiowym premier Józef Cyrankiewicz powiedział: „Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie!”. W toku walk i pacyfikacji miasta zginęło, w zależności od szacunków, 70 osób cywilnych oraz 8 żołnierzy (w tym funkcjonariusze UB i MO) lub 57 osób (w tym 49 cywili i 8 spośród żołnierzy i aparatu bezpieczeństwa), około 600 osób (po obu stronach barykady) zostało rannych.

Aresztowania uczestników rozpoczęły się już 28 czerwca, nasiliły się w dniach następnych, przy czym obchodzono się z nimi wyjątkowo brutalnie. Ogółem aresztowano ok. 250 osób, w tym 196 robotników. Intensywne śledztwo połączone z biciem i maltretowaniem podejrzanych, prowadzone przez liczną grupę funkcjonariuszy z Warszawy, miało potwierdzić tezę władz, że sprawcami wydarzeń 28 czerwca byli prowokatorzy z opozycyjnych organizacji i obca agentura. Nie udało się tego jednak udowodnić.

O wszystkich tych dramatycznych wydarzeniach poza Poznaniem właściwie nic nie wiedziano, gdyż miasto zostało odizolowane od reszty kraju. Tymczasem o godz. 10.00 zebrało się w Warszawie Biuro Polityczne (PZPR). Zatwierdzono treść oficjalnego komunikatu, z którego można było dowiedzieć się, iż sprawcami zajść w Poznaniu była „agentura imperialistyczna i reakcyjne podziemie”, którym „udało się sprowokować zamieszki uliczne”. Biuro Polityczne podjęło decyzję wysłania do stolicy Wielkopolski premiera Cyrankiewicza. Był tam już członek Biura Politycznego KC PZPR Edward Gierek, który później stanął na czele komisji badającej przyczyny, przebieg i charakter wydarzeń w Poznaniu.

Postanowiono też wprowadzić do miasta wojsko, którym na miejscu miał dowodzić wiceminister Obrony Narodowej gen. Stanisław Popławski. W godzinach popołudniowych i wieczornych do Poznania wkroczyło ponad 10 000 żołnierzy, 360 czołgów, wozy bojowe samochody i motocykle wojskowe. Pacyfikacja robotników trwała do rana dnia następnego.

Symbolem sprzeciwu wobec władzy stał się Romek Strzałkowski, trzynastoletnia ofiara śmiertelna, a także ręka, która według słów ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza miała zostać odrąbana, gdy podniesie się ją na władzę ludową.

Po wydarzeniach

Wydarzenia poznańskie odbiły się głośnym echem w kraju i na świecie. Wywołała je słabość ekonomiczna wprowadzonego siłą przez PZPR, systemu politycznego i gospodarczego. Szczególnie mocno widoczne było to w uważanym za wzór gospodarności Poznaniu i Wielkopolsce. Wypadki były szokiem dla obu stron: zarówno dla komunistycznych władz, jak i dla spacyfikowanych robotników, którzy zgodnie z oficjalną propagandą mieli być „klasą rządzącą”. Wydarzenia w Poznaniu spowodowały przyspieszenie procesów demokratyzacji w państwie.

Wnioski płynące z doświadczeń Poznańskiego Czerwca odegrały wielką rolę w procesie dojrzewania tzw. przemian październikowych w państwach demokracji ludowych. Przyspieszyły proces dojrzewania politycznego wielu ludzi. Można przypuszczać, że wydarzeniom poznańskim zawdzięczamy, iż „przewrót październikowy” w Polsce miał charakter bezkrwawy, w przeciwieństwie np. do Węgier, gdzie Armia Radziecka krwawo stłumiła Powstanie węgierskie 1956 (23 października – 11 listopada 1956). Istniejący już wówczas pogląd, że to co się stało 28 czerwca w Poznaniu było rewolucją mas pracujących przeciw istniejącemu systemowi biurokratycznemu, z całą jego strukturą polityczną, moralną i obyczajową, był trafny. Dla władzy była to bardzo niebezpieczna teza, gdyż prowadziła do oddolnego ruchu na rzecz reform systemu społeczno-politycznego.

Rok 1956 był rokiem przełomu w układzie sił między władzą a społeczeństwem. Partia zrezygnowała z części władzy ideologicznej ograniczając się do obrony systemu politycznego, pierwszym sekretarzem Komitetu Centralnego PZPR wybrano komunistę Władysława Gomułkę, byłego więźnia stalinowskiego. Edward Ochab – pomimo tego, że nie dopuścił do interwencji ZSRR – został odsunięty od władzy. Dopuszczono do powstania pewnych elementów pluralizmu w kulturze, poszerzono swobodę w nauce, zgodzono się na istnienie indywidualnego rolnictwa. Dekretem Rady Państwa o obsadzaniu stanowisk kościelnych (31 grudnia 1956 r.) poszerzono zakres uprawnień Kościoła Katolickiego (28 października zwolniono z trzyletniego internowania kardynała Stefana Wyszyńskiego).

W konsekwencji doprowadzono do tego, że w przyszłości duże grupy społeczne pragnęły artykułować swe aspiracje. Tzw. zdobycze Października były jednak przejawem tylko chwilowej odwilży w stosunkach społeczeństwa z reżimem komunistów, w późniejszych latach trwania PRL wielokrotnie dochodziło do konfliktów społecznych.
Obrony uczestników wydarzeń czerwcowych, oskarżonych przez prokuraturę o zamach na obowiązujący porządek prawny podjął się mec. Stanisław Hejmowski, który na sali sądowej oskarżył władze państwowe za ich wywołanie i za śmierć niewinnych ofiar. W późniejszych latach poddano go licznym represjom, z pozbawieniem prawa wykonywania zawodu włącznie.

Pamięć o Czerwcu ’56

Filip Bajon nakręcił film, opowiadający o wydarzeniach w Poznaniu, pt. „Poznań 56”. Nawiązanie do owych wydarzeń można również znaleźć w utworze, pochodzącego z Poznania, rapera Mezo „Czerwiec ’56”, z gościnnym udziałem Owala.4 października 2007 roku otwarto Muzeum Poznańskiego Czerwca 1956 na Zamku w Poznaniu.

Literatura:Łukasz Jastrząb, Biogramy ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 roku, Warszawa 2007Łukasz Jastrząb, „Rozstrzelano moje serce w Poznaniu”: Poznański Czerwiec 1956 roku – straty osobowe i ich analiza, Poznań, Warszawa 2006

http://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwiec_1956

praca wykonywana przez pracownika wbrew jego woli, za którą nie otrzymuje wynagrodzenia lub wynagradzany jest znacznie poniżej obowiązujących stawek. Oba totalitaryzmy – komunistyczny i nazistowski – wykorzystywały pracę przymusową do eksterminacji lub podporządkowywania sobie narodów czy określonych grup społecznych (np. opozycji). Oprócz znaczenia politycznego, praca przymusowa miała duże znaczenie dla gospodarki tych państw. Pracę przymusową należy odróżnić od pracy niewolniczej, jaką wykonywali więźniowie obozów koncentracyjnych. Wykonywana w najcięższych, całkowicie wyniszczających siły, zagrażających życiu warunkach, miała ona często charakter represyjny czy nawet eksterminacyjny, choć była również uzasadniana ekonomicznie (np. więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych oprócz pracy na rzecz obozu czy armii niemieckiej regularnie „wypożyczani” byli niemieckim przedsiębiorstwom z terenu Rzeszy).

Wyniki wyborów w styczniu 1947 roku w Polsce, które zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej miały stanowić legitymizację władzy w Polsce (do „demokratycznych wyborów” rządzić miał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powołany w trakcie konferencji moskiewskiej w czerwcu 1945 roku pod nadzorem trzech mocarstw koalicji antyhitlerowskiej – Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR) zostały sfałszowane przez aparat policyjny (Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego) podporządkowany PPR, przy bezpośrednim udziale funkcjonariuszy NKWD. Ogłoszony w ten sposób „zwycięski” wynik wyborczy tzw. Bloku Demokratycznego (złożonego z PPR, koncesjonowanego PPS i satelickich wobec PPR ugrupowań) wobec opozycyjnego PSL był formalną legitymizacją władzy PPR i jej spadkobierców w Polsce w świetle prawa międzynarodowego. Były premier RP, wicepremier TRJN i prezes PSL Stanisław Mikołajczyk został, wobec groźby aresztowania, zmuszony do ucieczki za granicę.Z kolei wobec zmiany w końcu 1948 polityki ZSRR wobec państw satelickich i przyjęciu formuły tzw. demokracji ludowej nastąpiła pełna stalinizacja ustrojów wewnętrznych państw Europy Środkowo-Wschodniej, obejmujące odrzucenie fasady rządów „koalicyjnych frontów ludowych” w ramach demokracji parlamentarnej na rzecz formalnego ustanowienia partii komunistycznych jako prawnego hegemona władzy i zmiany nazw państw na „Republiki Ludowe” (Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria). W przypadku Polski oznaczało to zmianę nazwy państwa na Polska Rzeczpospolita Ludowa, przy czym Józef Stalin osobiście dokonywał poprawek w przedstawionym mu przez prezydenta RP Bolesława Bieruta tekście Konstytucji PRL (nie zgadzając się np. na zmianę polskiego hymnu narodowego). Ostateczną wersję polskojęzyczną Konstytucji PRL opracował Bierut.Polska w 1944 roku utraciła suwerenność i była podporządkowana ZSRR – w największym stopniu w okresie stalinizmu. Było to państwo o niedemokratycznym ustroju politycznym dyktatury monopartyjnej za formalną fasadą instytucji demokratycznych o różnej formie represywności (w zależności od okresu historycznego). Kwestia określenia ustroju społecznego PRL jest sporna – oficjalnie było to państwo socjalistyczne, sami komuniści twierdzili, że nie osiągnięto jeszcze teoretycznego stadium komunizmu, a według Konstytucji państwo demokracji ludowej. Przez przeciwników ustrój ten określany był jako komunizm.W latach 1989-1991 jako efekt działań politycznych, państwo to uległo przekształceniu w demokratyczną Rzeczpospolitą Polską, określaną jako III Rzeczpospolita.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa

pokazowy proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego,przeprowadzony od 18 do 21 czerwca 1945 roku w Moskwie. Polscy politycy zostali w lutym 1945 roku zaproszeni na rozmowy ze Stalinem w Moskwie. Gwarantowano im bezpieczeństwo. Po przybyciu na spotkanie 27-28 marca zostali aresztowani, przewiezieni z Warszawy do Moskwy i poddani śledztwu, po którym oskarżono ich o współpracę AK z Niemcami i dywersji na tyłach Armii Czerwonej. O losie aresztowanych przywdców państwa podziemnego nie informowano ani opinii publicznej w Polsce, ani przedstawicieli aliantów. Podczas trwania procesu odbywała się w Moskwie konferencja w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Na kary więzienia zostali skazani: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki (10 lat więzienia), wicepremier i Delegat Rządu RP na Kraj Stanisław Jankowski (8), minister dla spraw kraju i I zastępca delegata rządu Adam Bień oraz min. dla spraw kraju i II zastępca delegata rządu Stanisław Jasiukowicz (5), przewodniczący Rady Jedności Narodowej i PPS-WRN Kazimierz Pużak (1.5), wiceprzewodniczący RJN i prezes Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego Aleksander Zwierzyński (8 miesięcy), członek RJN Kazimierz Bagiński (1 rok), członek RJN i prezes Zjednoczenia Demokratycznego Eugeniusz Czarnowski (6 miesięcy), członek RJN i prezes Stronnictwa Pracy Józef Chaciński oraz pozostali członkowie RJN. Uczestnicy procesu z 1945 roku powrócili do kraju, z wyjątkiem Okulickiego, Jankowskiego i Jasiukowicza, którzy zostali zamordowani w więzieniu; Minister dla spraw kraju i III zastępca delegata A. Pajdak nie przyznał się do winy podczas śledztwa i został skazany w tajnym procesie XI 1945 na 5 lat więzienia (powrócił do kraju 1955).

Akt oskarżenia poszczególnych procesów obejmował:* podżeganie i przygotowanie wojny,* dokonanie zbrodni przeciwko pokojowi,* dokonanie zbrodni wojennych,* dokonanie zbrodni przeciwko ludzkości.W latach 1945-1949 przeprowadzono kolejnych 12 procesów, wyłącznie przed Amerykańskimi Trybunałami Wojskowymi, co spowodowane było rosnącymi rozbieżnościami między wielkimi mocarstwami. Procesy te odbywały się od 9 grudnia 1946 do 13 sierpnia 1949 i były to kolejno:1. Proces lekarzy2. Proces Milcha3. Proces prawników4. Proces Pohla (WVHA)5. Proces Flicka6. Proces IG Farben7. Proces dowódców na Bałkanach8. Proces RuSHA9. Proces Einsatzgruppen10. Proces Kruppa11. Proces ministerstw12. Proces wyższego dowództwaDokumenty procesów norymberskich – wersja elektroniczna w języku angielskim
Patrz też -> Glosariusz: Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze

http://pl.wikipedia.org/wiki/Procesy_norymberskie

masowe rozpowszechnianie często zmanipulowanych lub nieprawdziwych informacji w celu przekonania odbiorców do propagowanej przez nadawcę ideologii. Komunikaty propagandowe mogą wykorzystywać powszechnie znane symbole, toposy, mity, posługiwać się różnymi formami literackimi i audiowizualnymi (wiersz, plakat, piosenka, film itp.) i oddziaływać na emocje odbiorców (na przykład zastraszać ich lub chwalić, budować dumę – w oparciu o np. sukcesy sportowe). Propaganda korzysta też z takich środków jak cenzura, dezinformacja czy psychologiczne środki manipulacji. Propaganda stara się przekonać odbiorców do zaakceptowania tworzonej przez nią wizji rzeczywistości, opartej często na prostych podziałach my-oni, szukaniu spisków, wrogów i kompletnej blokadzie innych źródeł informacji.

[hebr. רַבִּי rabbī] – podstawowa funkcja religijna w judaizmie. Rabbi to hebrajskie słowo oznaczające mistrza. We współczesnym judaizmie tradycyjnym, Rabin jest jednocześnie administratorem gminy wyznaniowej, odpowiedzialnym za prowadzenie nabożeństw, szkoły zwanej cheder i opiekę nad domem modlitwy, czyli synagogi, oraz pełni funkcję duchowego ojca, doradcy, sędziego i interpretatora prawa religijnego w gminie. Nie jest on jednak namaszczonym przez Boga duchownym i jego autorytet opiera się wyłącznie na wiedzy i „bogobojności”. Rabini w judaizmie tradycyjnym tworzą rodzaj duchowej wspólnoty. Istnieje wewnątrz nich rodzaj hierarchii, jest ona jednak oparta tylko na osobistym autorytecie i wiedzy, gdyż wszyscy rabini są formalnie biorąc równi sobie. Niektórzy, szczególnie „biegli w piśmie” rabini, są rodzajem ostatecznych autorytetów w interpretacji prawa religijnego, do których zapytania ślą zwykli rabini, gdy mają wątpliwości. Każdy Rabin ma jednak prawo nie zgadzać się ze zdaniem innego rabina w danej, jednostkowej sprawie. Aby zostać rabinem w tradycyjnej gminie żydowskiej trzeba pochodzić, z dobrej, „bogobojnej” rodziny, ukończyć kilkunastoletnie studia rabinackie, prowadzone w specjalnych szkołach dla przyszłych rabinów, odbyć kilku-kilkunastoletni „staż” przy aktywnie działającym rabinie i wreszcie znaleźć sobie „wakat” na „stanowisku” rabina w jakiejś gminie i zostać zaakceptowanym przez radę tej gminy. W wielu gminach „stanowisko” rabina jest dziedziczne, tzn. obejmuje je zwykle po śmierci ojca jego syn. Musi on jednak spełniać wszystkie wcześniej wspomniane wymogi i zdarza się często, że syn jednak nie obejmuje stanowiska po ojcu, a gmina wyszukuje sobie na to miejsce dobrego kandydata z zewnątrz.

(RGO) polska organizacja opieki społecznej, utworzona za zgodą Niemców w lutym 1940 w Generalnej Guberni, działała do stycznia 1945 roku. Jej nazwa nawiązywała do organizacji funkcjonującej w Królestwie Polskim w latach 1916–18. RGO obejmowała działalnością charytatywną Polaków, prowadziła kuchnie, schroniska, zakłady opiekuńcze, domy noclegowe, sanatoria i kolonie dla dzieci, rozdawała żywność i odzież, udzielała zapomóg, organizowała wysyłkę paczek dla jeńców wojennych i więźniów oraz akcje pomocy dla osób wysiedlonych, uchodźców, mieszkańców Warszawy podczas powstania i po jego upadku. Środki na działalność otrzymywała zarówno od władz okupacyjnych, jak i z zagranicy (pomoc amerykańska, tajne dotacje rządu londyńskiego).

(RJN) organ Polskiego Państwa Podziemnego — odpowiednik parlamentu, reprezentacja stronnictw i ugrupowań politycznych związanych z obozem londyńskim, powstała 9 stycznia 1944 w wyniku przekształcenia Krajowej Reprezentacji Politycznej; miała kompetencje doradcze, mogła przedstawiać swoje opinie w sprawach wnoszonych przez Delegata Rządu oraz formułować propozycje do Rządu RP.

Radegast był przystankiem kolejowym łódzkiej zamkniętej dzielnicy żydowskiej. Leżał na północno-wschodnim krańcu getta, już poza jego granicami. Na przystanek ten docierało skąpe zaopatrzenie getta i odjeżdżały na śmierć kolejne transporty, na północny zachód do Kulmhof, pierwszego w Polsce obozu zagłady, i na południowy wschód do Auschwitz.RadegastWywózki zaczęły się 16 stycznia 1942 roku. Pierwszy transport odjechał z przystanku Radegast w kierunku Chełmna. W ciągu czterech miesięcy, do 15 maja 1942 roku, z getta zostali wysłani wszyscy pobierający zasiłki, więźniowie i handlarze, a zaraz po nich Żydzi zachodnioeuropejscy. Kilka miesięcy później, we wrześniu 1942 roku z dworca Radegast odjechały do Chełmna transporty ze starcami i dziećmi. Tzw. „wielka szpera” miała przekształcić dzielnicę żydowską w wielki obóz niewolniczej pracy dla hitlerowskiego państwa.W 1944 roku rozpoczęła się ostateczna likwidacja getta w Łodzi, ostatniego getta na ziemiach polskich. 29 sierpnia 1944 roku z przystanku Radegast odszedł do Auschwitz ostatni transport łódzkich Żydów.Zachował się oryginalny drewniany budynek przystanku. Długi czas był jeszcze używany przez kolej jako element dworca Łódź Radogoszcz. W jego wnętrzu mieściły się magazyny. Obok przetrwały – dziś już nieczynne – dwa oryginalne torowiska. 29 sierpnia 2004 roku, w rocznicę odejścia z getta ostatniego transportu, odbyły się obchody 60. rocznicy likwidacji Getta w Łodzi. Jednym z kluczowych elementów tych obchodów była readaptacja przystanku Radegast i przekształcenie go w miejsce pamięci i ośrodek edukacyjno-naukowy. Inicjatorem utworzenia z byłego przystanku Radegast – miejsca pamięci ofiar getta łódzkiego jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi

http://pl.wikipedia.org/wiki/Radegast_(pomnik)

[fr. le racisme od la race – ród, rasa, grupa spokrewnionych] – ideologia oraz wypływające z niej zachowania przyjmujące założenie wyższości niektórych ras ludzi nad innymi. Przetrwanie tych „wyższych” ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą one do dominowania nad rasami „niższymi”. Większość ideologów rasizmu opiera się na różnicach w wyglądzie ludzi. Art. 256 i art. 257 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, tekst ujednolicony po zmianie z 11 września 2003 r. (Dz. U. Nr 179 z 20 paźdz. 2003r., poz. 1750) karze grzywną lub pozbawieniem wolności osoby wyznające rasizm lub powołujące się w swoich działaniach na ideologię rasistowską.

W 1993 r. niemiecki Episkopat powołał „Renovabis – Akcję solidarności niemieckich katolików z braćmi i siostrami z Europy Środkowej i Wschodniej”. Cel: udzielanie „pomocy dla samopomocy” w krajach postkomunistycznych. Pomoc miała dotyczyć, jak mówił pierwszy szef fundacji jezuita Eugen Hillengass, nie tylko Kościołów i nie tylko odbudowy materialnej, ale też poszukiwania „nowej orientacji duchowej” w warunkach wolności. Nazwę zaczerpnięto z Psalmu 104: „Renovabis faciem terrae” („I odnawiasz oblicze ziemi”).
W pierwszym roku działalności „Renovabis” wsparła 142 projekty, wydając 13 mln marek. W 1998 r. – już 1147 inicjatyw ze wszystkich krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz z azjatyckiej części byłego ZSRR, na sumę 69 mln marek (wtedy równowartość 150 mln złotych).
Przedstawiając wówczas bilans roku 1998, o. Hillengass podkreślał, że aż jedna trzecia tych pieniędzy pochodziła z darowizn – od, mówiąc kolokwialnie, zwykłych Niemców. Pozostałe dwie trzecie podarowały niemieckie diecezje, głównie z tzw. podatku kościelnego. Czyli pośrednio również były to pieniądze od ludzi.
Krajem, który otrzymywał od „Renovabis” największe wsparcie, była Polska (do dziś łącznie 53 mln euro). Z czasem z tendencją malejącą: integracja z Zachodem sprawiła, że Polska z biegiem lat postrzegana była (i jest) jako kraj, który coraz lepiej radzi sobie w postkomunistycznej części Europy. Już mniej więcej dekadę temu punkt ciężkości w pracy „Renovabis” przesunął się więc dalej na Wschód i na Bałkany.
A że jej celem było także wsparcie ideowe dla Kościołów w warunkach demokracji i rynku, „Renovabis” organizuje co roku międzynarodowy kongres, poświęcony wspólnym problemom. Od 10 lat wydaje też kwartalnik „Ost-West. Europäische Perspektiven”, poświęcony sprawom społecznym, politycznym i religijnym na obszarze Eurazji.
Specyfika „Renovabis” polega na tym, że współfinansuje projekty najróżniejsze: duszpasterskie, charytatywne, oświatowe, kulturalne, nie tylko kościelne – traktując je jako „wędkę”: pomoc po to, by później jej odbiorcy mogli pomagać sobie sami.
Wśród tych 17 tys. projektów znalazła się m.in. budowa seminarium duchownego w Wilnie czy Karagandzie (tam, gdzie za ZSRR niemożliwe było kształcenie duchownych). Ubogie parafie na Ukrainie mogły liczyć na wsparcie w pokryciu podstawowych potrzeb, jak utrzymanie księży i ich rodzin (w przypadku unitów), klerycy zaś – na pomoc w sfinansowaniu studiów na Zachodzie. W Polsce ze środków „Renovabis” powstało np. centrum kształcenia zawodowego młodzieży w Gliwicach; w chwilach trudnych na wsparcie mógł liczyć też „Tygodnik”. Za to w Murmańsku wsparto budowę piekarni: prowadzona przez diecezję prawosławną, zaopatruje dziś domy dziecka i kuchnie dla ubogich. W Wilnie dzięki „Renovabis” tamtejsze zakonnice mogły otworzyć pierwszą na Litwie podstawową szkołę integracyjną. I tak dalej.
Fundacja reagowała też na sytuacje kryzysowe: gdziekolwiek w minionych 17 latach dochodziło do katastrof – naturalnych czy spowodowanych przez człowieka, jak wojna – włączała się do pomocy. Tak było przy kolejnych powodziach w Polsce, na Ukrainie i Słowacji, a także podczas wojen na Bałkanach czy w Gruzji w 2008 r.
Choć największe wsparcie otrzymują organizacje związane z Kościołem katolickim, „Renovabis” współpracuje też z Cerkwią i pomaga np. bałkańskim Muzułmanom. W Chorwacji, Bośni i Serbii wspierała dialog między różnymi grupami religijnymi i narodowymi. Także praktycznie: „Renovabis” i bałkańscy jezuici rozkręcili akcję „Pomoc dla ofiar min”; obejmuje ona głównie dzieci, które dostają protezy, możliwość kształcenia oraz wsparcie psychologiczne i prawne.
Z końcem czerwca na emeryturę przeszedł o. Dietger Demuth, przez minione 8 lat kierujący fundacją. To w pewnym sensie symboliczne, że jest on także przedstawicielem tej grupy społecznej w Niemczech, dziś już nielicznej, która po 1945 r. utraciła rodzinne domy za Odrą czy Sudetami. Urodził się bowiem w 1939 r. koło Trutnova (niem. Trautenau) w Czechach, a po wojnie jego rodzina została wygnana z Heimatu. Demuth został redemptorystą; zanim objął kierownictwo „Renovabis”, był prowincjałem niemieckich redemptorystów.
„Ludzie biedni zawsze będą wśród nas” – współpracownicy o. Demutha mówią, że ich szef często powtarzał to zdanie. Choć dziś Europa Środkowa czy Bałkany są inne niż kilkanaście lat temu, „Renovabis” istnieje nadal i robi swoje. I nadal specjalnie się tym nie chwali.

http://www.deon.pl/religia/wiara-i-spoleczenstwo/art,137,pojednanie-w-praktyce-fundacja-renovabis.html

powrót do ojczyzny obywateli, którzy wskutek różnych okoliczności znaleźli się czasowo poza granicami swojego kraju (jeńcy wojenni, więźniowie obozów koncentracyjnych i obozów pracy, deportowani, wysiedleni, uchodźcy, ewakuowani). Termin używany także (choć przez niektórych uznawany za bezprwany) w odniesieniu do masowych wysiedleń i przesiedleń stałych mieszkańców obszarów, które wskutek przesunięć granic zmieniły przynależność państwową (m.in. wschodnich terenów Rzeszy przyłączonych do Polski czy Kresów włączonych do ZSRR); po II wojnie światowej repatriacja objęła w latach 1945–50 ok. 2,4 mln osób, z tego 1,6 mln z Niemiec, 266 tys. z ZSRR; w latach 1955–57 nastąpiła druga faza repatriacji z ZSRR, która częściowo objęła osoby wywiezione w okresie 1939–41 i 1944–45 (ok. 200 tyś. osób).

Osoby zmuszane przez reżim hitlerowski do pracy wbrew własnej woli i pozbawione za tę pracę wynagrodzenia lub opłacane jedynie w niewielkim stopniu. Wywóz ludności polskiej na roboty przymusowe do III Rzeszy był jedną z form eksterminacyjnej polityki okupanta hitlerowskiego wobec Polaków w czasie II wojny światowej.

walka społeczeństw będących pod obcą okupacją przeciwko narzuconej władzy, administracji, gospodarce czy kulturze lub rządom kolaboracyjnym podczas II wojny światowej. Walka ta realizowana mogła być przez działania zbrojne grup partyzanckich, konspirację, opór cywilny, samoobronę ekonomiczną, propagandę, tajne nauczanie, rozbijanie struktur okupacyjnej administracji, fałszowanie dokumentów, działania wywiadowcze, sabotaż, dywersję czy pomoc jeńcom wojennym. W Polsce pierwsze struktury organizacji ruchu oporu rozpoczęły działalność niemal natychmiast po zaprzestaniu regularnych działań wojennych na froncie, w dużej mierze miały charakter podziemnej walki zbrojnej. Dla podkreślenia zorganizowanego charakteru ruchu oporu używa się określenia Polskie Państwo Podziemne.

ruch narodowy i towarzysząca mu ideologia stworzenia niezależnego państwa żydowskiego na terenie Palestyny oraz zahamowanie procesów asymilacyjnych mniejszości żydowskiej w poszczególnych krajach. Syjonizm doprowadził do powstania Państwa Izrael w 1948 r., w którym obecnie jest ideologią dominującą – współcześnie jego celem jest także utrzymanie jedności narodu żydowskiego żyjącego w rozproszeniu i jego więzi z Izraelem. Określenie syjonizm pochodzi od nazwy wzgórza Syjon w Jerozolimie, na którym stała Świątynia Jerozolimska.

[niem. Deutsches Reich] historyczne określenie państwa niemieckiego. I Rzesza (Stara Rzesza) — 962–1806, historyczne państwo niemieckie (od 1474 Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego), którego władcy nawiązywali do tradycji starożytnych cesarzy rzymskich; II Rzesza — 1871–1918, federalne, konstytucyjne cesarstwo niemieckie pod panowaniem Hohenzollernów; III Rzesza — 1933–45, Niemcy hitlerowskie (termin wprowadzony przez propagandę hitlerowską). Nazwa „rzesza” podkreśla historyczny charakter państwa, które do 1806 roku było wolnym zrzeszeniem mniej lub bardziej niezależnych księstw i wolnych miast, będących pod nominalną władzą cesarza, wybieranego przez ściśle określone grono elektorów. Kolejne władze Niemiec w XIX i XX wieku wykorzystywały tę nazwę do podkreślania ciągłości historycznej państwa niemieckiego.

Paramilitarne oddziały szturmowe w brązowych mundurach były instrumentem rozbijania demokracji poprzez akty terroru i walki uliczne. Po 1933 r. SA otrzymało uprawnienia policji pomocniczej. Roszczenia do władzy szefa sztabu SA, Ernsta Röhma, dążącego do połączenia SA z Reichswehrą, sprawiły, że 1 lipca 1934 SS z rozkazu Hitlera zamordowała Röhma, który był jego przyjacielem, a wraz z nim 85 dowódców SA i krytyków reżimu.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sturmabteilung

(ur. 1949) studiowała germanistykę w Moskwie (doktor filologii germańskiej) i pracowała do 1987 jako germanistka i tłumaczka. Od 1992 do 2006 wykładała na Rosyjskim Państwowym Humanistycznym Uniwersytecie w Moskwie (RGGU) (dział „Oral History“) i od 1999 do dziś prowadzi konkursy historyczne dla uczniów w całej Rosji w organizacji zajmującej się prawami człowieka „Memoriał“.

niem. Geschwister Scholl, Hans i Sophie Scholl, członkowie antyhitlerowskiej organizacji Biała Róża. Studiowali na Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium, gdzie wykładali swoje ulotki. Zostali aresztowani i skazani na śmierć przez Trybunał Ludowy pod przewodnictwem Rolanda Freislera. Zostali zgilotynowani w więzieniu Stadelheim i pochowani na cmentarzu Perlacher Forst.Na Uniwersytecie Monachijskim znajduje się wiele miejsc upamiętniających Rodzeństwo Scholl, m.in. Instytut im. Rodzeństwa Scholl. Plac przed głównym budynkiem nosi nazwę Rodzeństwa Scholl. Samorząd studencki domaga się od 1998 zmiany nazwy uniwersytetu na Geschwister-Scholl-Universität (Uniwersytet im. Rodzeństwa Scholl). Ta nazwa bywa używana w komunikatach i artykułach, czasem z tradycyjnym skrótem LMU.Na motywie prawdziwej historii rodzeństwa Scholl w roku 2005 został zrealizowany film pt. „Sophie Scholl – ostatnie dni” w reżyserii Marca Rothemunda. Film został nominowany w roku 2006 do nagrody Oscara.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Scholl

[niem. samoobrona] niemiecka organizacja paramilitarna działająca w pierwszych miesiącach II wojny światowej na terenach zagarniętych przez hitlerowców (formalnie utworzona we wrześniu 1939, funkcjonowała do wiosny 1940); jej kadrę stanowili miejscowi Niemcy przeszkoleni w III Rzeszy, na okupowanych ziemiach polskich liczyła 82 tysiące członków, brała udział w mordowaniu inteligencji polskiej, wysiedlaniu ludności i grabieży mienia.

Urodził się w roku 1948 w Rio de Janeiro. Na paryskiej Sorbonie uzyskał tytuł doktora filozofii i nauk humanistycznych Większość życia zawodowego poświęcił pracy na rzecz biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR), biorąc od 1969 roku udział w operacjach humanitarnych i pokojowych w Bangladeszu, Sudanie, Cyprze, Mozambiku i Peru.W roku 1981 objął funkcję doradcy politycznego sił pokojowych ONZ w Libanie. W latach 1983-1991 sprawował wysokie funkcje w siedzibie UNHCR w Genewie, m.in. jako specjalny wysłannik ONZ do Kambodży, dyrektor ds. repatriacji Tymczasowej Administracji ONZ w Kambodży (UNTAC), zwierzchnik służb cywilnych sił ochronnych ONZ na terenie byłej Jugosławii (UNPROFOR), regionalny koordynator ONZ ds. humanitarnych w Regionie Wielkich Jezior w Afryce.W roku 1996 został mianowany na stanowisko doradcy UNHCR, a w styczniu 1998 roku podjął pracę w Nowym Jorku jako podsekretarz generalny ds. humanitarnych oraz koordynator pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych. Był specjalnym wysłannikiem ONZ w Kosowie (1999), a następnie przedstawicielem UNTAC w Timorze Wschodnim (1999-2002). 12 września 2002 roku de Mello otrzymał nominację na stanowisko Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka. W maju 2003 roku został wskazany do podjęcia czteromiesięcznej misji w Iraku jako specjalny przedstawiciel sekretarza generalnego ONZ.Zginął 19 sierpnia 2003 roku w zamachu bombowym na siedzibę ONZ w Iraku.Publikacje poświęcone Sergio Vieira de Mello:* Jean-Claude Buhrer, Claude B. Levenson, Sergio Vieira de Mello, un espoir foudroyé, Paris: Mille et une nuits, 2004.* George Gordon-Lennox, Annick Stevenson, Sergio Vieira de Mello: un homme exceptionnel, Geneve: Éditions du Tricorne, 2004.* Jacques Marcovitch, Sérgio Vieira de Mello – pensamento e memória, 2004.* Samantha Power, Chasing the Flame: One Man's Fight to Save the World, 2008.Filmy poświęcone Sergio Vieira de Mello:* Film dokumentalny, En Route to Baghdad, reż. Simone Duarte, 2005.* Film dokumentalny, Sergio, 2009, oparty na biografii Chasing the Flame.
Źródło.
(ak)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sérgio_Vieira_de_Mello

międzynarodowa organizacja skupiająca osoby z trudnościami w uczeniu się. Przedstawiciele organizacji tłumaczą: „Przy słowach ‘psychicznie upośledzony’ wielu ludzi uważa, że jesteśmy głupi i nie potrafimy niczego się nauczyć. Nie jest to prawdą. My uczymy się inaczej. Uczymy się czasem wolniej lub też potrzebujemy szczególnego wsparcia. Dlatego chcemy być nazywani osobami z trudnościami w uczeniu się”. (http://www.people1.de/was_mensch.html). Celem organizacji jest umożliwienie takim osobom mówienia we własnym imieniu. Organizacja propaguje posługiwanie się „językiem łatwym do zrozumienia”. Oznacza on używanie krótkich zdań oraz unikanie słów obcych i specjalistycznych. Trudne słowa są wyjaśniane, a tekst jest ilustrowany obrazkami dla lepszego zrozumienia.

okres fali największych strajków na Wybrzeżu, który doprowadził do trwającego około 15 miesięcy okresu względnej wolności w komunistycznym państwie. Powstał wtedy ruch robotniczy, ruch społeczny, który przeistoczył się w 10 milionowy NSZZ Solidarność. Wpływ na ten proces miały też elekcja papieża Jana Pawła II, pierwszego z Polski, jego nauka, autorytet, wpływ i pielgrzymka do kraju. Okres wolności Polaków zakończony został stanem wojennym w latach 1981-1983. Sierpień 1980 był impulsem do przemian systemowych, które w ostateczności doprowadziły do upadku PRL i innych dyktatur z Bloku wschodniego, odzyskania suwerenności przez Polskę i powstania III Rzeczypospolitej.
Preludium:Pierwsze strajki miały miejsce w Świdniku i Lublinie w połowie lipca (wydarzenia zwane Lubelskim Lipcem), a pierwsze protestacyjne przestoje w tym regionie miały miejsce już na wiosnę 1980 r. W wyniku wydarzeń lubelskich strajki zaczęły rozprzestrzeniać się na okoliczne regiony, by w końcu wystąpić w szeregu miast na terenie całego kraju. Jednak najważniejszy strajk rozpoczęły Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 14 sierpnia w Stoczni Gdańskiej (żądano m.in. przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz, podwyżek płac, wybudowania pomnika ofiar Grudnia 1970), do którego zaczęły dołączać delegacje strajkujących zakładów pracy z pozostałych miast.Kalendarium:14 sierpniaJerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądzyński pod kierownictwem Bogdana Borusewicza we wczesnych godzinach porannych wywołują strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Wówczas pracę przerwały wydziały K-1, K-3, C-5 oraz wydziały silnikowe. W południe strajk objął prawie całą załogę zakładu. Robotnicy na zorganizowanym przez siebie wiecu żądają:* przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy,* postawienia pomnika ofiar Grudnia 70,* zagwarantowania bezpieczeństwa strajkującym,* podwyżki płac o 2 tysiące złotych,* dodatku drożyźnianego i rodzinnego odpowiadających wysokości zasiłków funkcjonariuszy MO i SB.Do strajkującej stoczni przybywa Lech Wałęsa, który obejmuje przywództwo strajku, który przybrał charakter okupacyjny. Rządowa agencja informacyjna Interpress zaprzecza istnienia strajku.15 sierpniaDo strajku przyłącza się Stocznia im. Komuny Paryskiej w Gdyni, na którego czele staje Andrzej Kołodziej – monter zatrudniony w owym zakładzie. Henryka Krzywonos zatrzymując swój tramwaj linii nr 15, inicjuje strajk komunikacji miejskiej w Gdańsku. Zwykli ludzie, nie mając nic przeciwko strajkowi (widzieli w nim sprzeciw wobec ówczesnemu systemowi), podwozili osoby czekające z powodu strajku na przystankach. Zablokowana zostaje komunikacja telefoniczna z resztą kraju.16 sierpniaDyrekcja Stoczni Gdańskiej, po rozmowie z delegatami strajkujących (transmitowanej przez głośniki na cały zakład), o godzinie 15 częściowo zgadza się zrealizować żądania stoczniowców. Godziła się na podwyżki o 1,5 tysiąca złotych. Komitet Strajkowy postanawia zakończyć strajk. Lech Wałęsa na wniosek innych strajkujących zakładów ogłasza strajk solidarnościowy. Inicjatywa ta nie mogła być ogłoszona całej załodze zakładu z powodu wyłączenia przez jego dyrekcję radiowęzła. Henryka Krzywonos, Ewa Osowska, Alina Pienkowska i Anna Walentynowicz zatrzymują wychodzących stoczniowców a część z nich opuszcza zakład. W godzinach wieczornych, po konsultacjach z delegacjami 21 innych zakładów, powołany zostaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS). Pod przewodnictwem Stanisława Kani powołano zespół koordynujący działania władz na rzecz likwidacji strajków. Powołano sztab do kierowania operacją Lato 80, mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego w kraju. Kierownikiem sztabu mianowany został wiceminister gen. Bogusław Stachura, a jego zastępcami płk Władysław Ciastoń oraz gen. Józef Beim. W składzie sztabu znaleźli się też Adam Krzysztoporski i Konrad Straszewski.17 sierpniaPrzy bramie głównej stoczni odprawiona została o godzinie 9 msza święta, przez księdza Henryka Jankowskiego, prałata gdańskiej parafii św. Brygidy. Uczestniczy w niej kilkanaście tysięcy ludzi. Na placu przed główną bramą staje drewniany krzyż upamiętniający ofiary Grudnia 70. Także w Stoczni Gdyńskiej odprawiona zostaje msza – przez księdza Hilarego Jastaka. By złamać solidarność załóg z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, dyrekcje poszczególnych zakładów prowadzą rozmowy z załogami.18 sierpniaDo MKS przyłączyło się już 156 zakładów Wybrzeża. Po dwóch obradach z godziny 10 i godziny 20, uzgodniono treść 21 postulatów strajkowych. Następnie rozpoczęto ich drukowanie. Postulaty zostały przekazane po południu przez delegację MKS wojewodzie gdańskiemu Jerzemu Kołodziejskiemu. W Gdyni powstaje Wolna Drukarnia Stoczni Gdyńskiej a w Szczecinie rozpoczyna strajk Stocznia im. Adolfa Warskiego. O godzinie 17 ma miejsce wspólna modlitwa za strajkujących i ich rodziny, którą poprowadziły Magdalena Modzelewska i Bożena Rybicka z Ruchu Młodej Polski.19 sierpniaWładze nadal starają się złamać solidarność strajkujących, prowadząc rozmowy z komitetami strajkowymi w poszczególnych zakładach. Tworzone są „konkurencyjne” MKSy, mające za zadanie rozmowę wyłącznie z przedstawicielami rządu. MKS Stoczni Gdańskiej, zrzeszający już 253 zakładów, ponawia apel do rządu o rozmowy. Obrady MKSu transmituje się poprzez głośniki na całą stocznię i pod bramami nr 2 i 3, gdzie zbierają się kilkutysięczne tłumy. Do Stoczni Gdańskiej przybywają zagraniczni dziennikarze. Po żądaniach MKSu zaprzestano sprzedaży alkoholu w Trójmieście.20 sierpniaWładze państwowe nadal odmawiają rozmów z MKS a kontrolowana przez nią telewizja przedstawia informacje o stratach gospodarczych wywołanych strajkami. Ponadto MO i SB zatrzymują delegatów komitetów strajkowych, których rozpoznawano po biało-czerwonych flagach na ich samochodach. Do strajków przyłącza się Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański oraz Opera i Filharmonia. MKS reprezentuje 304 zakłady.21 sierpniaDo Gdańska przyjeżdża delegacja rządowa z Mieczysławem Jagielskim. Jego przemówienie, mające na celu złamanie solidarności strajkujących z MKS (Jagielski proponuje rozmowy ze strajkującymi w komisjach branżowych z pominięciem MKS) emitowało przez 3 minuty lokalne radio. MO kontynuuje represje, konfiskując kilka tysięcy ulotek MKS na pokładzie holownika m/t Wilk. Do strajku przyłączają się zakłady Elbląga, Ustce i Słupska. Gdański MKS reprezentuje 350 przedsiębiorstw.22 sierpniaMKS wzywa rząd do podjęcia rozmów, składając wezwanie na ręce Jagielskiego. W Szczecinie delegacja rządowa z wicepremierem Kazimierzem Barcikowskim rozpoczyna rozmowy z tamtejszym MKS, skupiającym 97 zakładów. Drukarnia Stoczni Gdańskiej drukuje własne materiały, które docierają następnie do kilkuset tysięcy ludzi. Rozpoczęto gromadzić środki finansowe na fundusz MKS oraz budowę pomnika ofiar Grudnia 1970. W Elblągu SB aresztowała delegatów komitetu strajkowego M. Bogdańskiego i T. Siedleckiego.23 sierpniaGdański MKS reprezentuje 388 zakładów. Lech Wałęsa zwraca się do SB, by zaprzestały szykan wobec strajkujących i opozycyjnych działaczy. O godzinie 14 do stoczni przybywa wojewoda gdański w celu ustalenia szczegółów rozmów z delegacją rządową. 6 godzin później przybywa ona z wicepremierem Jagielskim na czele do Gdańska i rozpoczyna rozmowy z MKSem. Transmituje się je na cały zakład. Nieco później do rozmów dołącza delegacja szczecińskiego MKSu (skupiał on wtedy 134 zakłady). Ukazuje się pierwszy numer Strajkowego Biuletynu Informacyjnego „Solidarność”.24 sierpniaW większości zakładów dzień rozpoczęły msze święte. Do Gdańska przyjeżdża grupa zaproszonych przez MKS ekspertów, by wspierali go w jego pracach. Powołano Komisję Ekspertów – Tadeusz Mazowiecki, Bohdan Cywiński, Bronisław Geremek, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Jadwiga Staniszkis, Andrzej Wielowieyski oraz w terminie późniejszym doszli Jerzy Stembrowicz, Andrzej Stelmachowski i Jan Strzelecki.25 sierpniaTrójmiejscy artyści organizują koncerty na terenie Stoczni Gdańskiej adresowane do strajkujących. Wieczorem odbywa się konferencja prasowa rzecznika MKS Lecha Bądkowskiego. Informuje on, że rozmowy do czasu spełnienia podstawowego warunku – odblokowania połączeń telefonicznych z resztą kraju – nie zostaną wznowione. Odnosi to skutek w postaci zdjęcia blokady na połączenia z kilkoma miastami.26 sierpniaO godzinie 11 wznowione zostają rozmowy z delegacją rządową w kwestii pierwszego z 21 postulatów – utworzenia wolnych związków zawodowych. Delegacja rządowa pozostaje przy reformie dotychczas istniejących związków zawodowych. Związkowcy z Francji zasilają fundusze MKSu kwotą 11 tysięcy franków a młodzieżówka norweskich związków zawodowych na ten sam cel dostarczyło 2,3 tysięcy koron. Powstaje MKS we Wrocławiu, strajki solidarnościowe ze Stocznią Gdańską wybuchają w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Łodzi, Rzeszowie i innych miastach. prymas Polski wygłosił kazanie, emitowane w telewizji a o godzinie 19 w Stoczni Gdańskiej odprawiono mszę świętą w dniu Matki Boskiej Częstochowskiej dla kilkunastu tysięcy ludzi.27 sierpniaMKS z Elbląga przekazuje swoje kompetencje MKS z Gdańska. Gdański MKS reprezentuje 630 przedsiębiorstw. Strajki obejmują Wałbrzych, Bielsko-Białą, Świdnik, Ursus. Odbywają się rozmowy na temat Wolnych Związków Zawodowych pomiędzy ekspertami strajkujących a stroną rządową. Konto budowy pomnika ofiar Grudnia 1970 ma już kilkaset tysięcy złotych a konto MKSu – kilka milionów złotych. Media zagraniczne reprezentuje ponad 200 dziennikarzy i dodatkowe ekipy telewizyjne.28 sierpniaDo Gdańska dociera, uprzednio zatrzymana w Bydgoszczy, delegacja z Wrocławia. Lech Wałęsa proponuje aby porozumienie zawarte w Gdańsku dotyczyło całego kraju. Stoczniowcy oczekują ponownego przybycia delegacji rządowej. Tymczasem władze rozpoczynają aresztowania działaczy opozycyjnych. Strajkujący odbierają telegramy z wyrazami poparcia z całego świata. Słowno-muzyczny występ patriotyczny organizuje lokalny Teatr Wybrzeże.29 sierpniaRozmowy z delegacją rządową, której wizyta była zapowiadana na godzinę 12, znajdują się w impasie. Kwestią sporną jest powstanie wolnych związków zawodowych. Z kolei rozmowy między ekspertami obu stron są kontynuowane. Do Gdańska przybywa delegacja MKS z Bydgoszczy. Strajkują kopalnie Górnego Śląska. Na terenie Stoczni Gdańskiej rozwija się też druk i kolportaż niezależnych wydawnictw, nie nadążających w działalności z powodu dużego zainteresowania.30 sierpniaMKS w Szczecinie podpisuje porozumienie z delegacją rządową. W Stoczni Gdańskiej o godzinie 14 rozpoczynają się rozmowy z komisją rządową, po czym następuje wstępna akceptacja części z 21 postulatów. Lech Wałęsa domaga się zakończenia represji SB względem działaczy opozycji, ale wicepremier Jagielski zasłania się niewiedzą na ich temat. Decyzją MKS, wydanej w drodze głosowania w sali BHP, dalsze rozmowy rozpoczną się z chwilą uwolnienia wszystkich więźniów politycznych. Godzina 17 mija na wspólnej modlitwie delegatów MKS w intencji strajkujących i ich rodzin.31 sierpniaRankiem ma miejsce, celebrowana przez księdza Henryka Jankowskiego, msza na terenie Stoczni Gdańskiej. Podpisane zostaje porozumienie w Stoczni Gdańskiej pomiędzy MKS reprezentującym ponad 700 zakładów oraz delegacją rządową. Kwestią sporną było zwolnienie więźniów politycznych, czego domagał się Wałęsa. Wicepremier Jagielski ostatecznie wyraził zgodę na pisemne gwarancje zwolnienia więźniów. O godzinie 16 podpisano dokument końcowy porozumień. Strajk dobiegł końca.Według raportu MSW dostarczonego Stanisławowi Kani w dniu 30 sierpnia w 28 województwach strajkowało 700 zakładów i ponad 700 tysięcy pracowników, m.in. komunikacja miejska w 13 miastach.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sierpień_1980

miejscowość w powiecie zamojskim, w województwie lubelskim. Położona 18 km na północ od Zamościa nad rzeką Wolicą. W Skierbieszowie wychowywał się Prezydent RP Ignacy Mościcki. Tu również urodził się w 1943 roku obecny prezydent Niemiec Horst Köhler. Rodzina Köhlerów pochodziła z Besarabii, która od 1918 roku należała do Rumunii, lecz w wyniku porozumień paktu Ribbentrop-Mołotow została w 1940 przejęta przez Związek Radziecki. Wówczas ludność niemiecka została stamtąd przesiedlona. Rodzina Köhlerów trafiła w wyniku akcji kolonizacyjnej w 1942 r. do Skierbieszowa, który wówczas nosił nazwę „Heidenstein”. W 1944 r. Horst Köhler wraz matką i trojgiem rodzeństwa uciekł stamtąd przed zbliżającą się Armią Czerwoną.

symbol rewolucji, wielkiego ruchu społecznego, powstania narodowego, a zarazem nazwą związku zawodowego: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. NSZZ „Solidarność” powstał 17 września 1980, w wyniku zawarcia porozumień sierpniowych, kończących falę strajków w czasie sierpnia 1980, a zarejestrowany został 10 listopada 1980 przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Utworzony został przez porozumienie licznych komitetów strajkowych, połączonych w Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym (MKS), które z czasem przekształciły się w komisje założycielskie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. NSZZ „Solidarność” został zarejestrowany 10 listopada 1980 roku. Ten ogólnopolski związek zawodowy powstał dla obrony praw pracowniczych, do 1989 był to również jeden z głównych ośrodków masowego ruchu oporu przeciw socjalistycznym rządom Polski Ludowej. W kulminacyjnym momencie szczycił się liczbą ponad 9,5 mln członków ze wszystkich warstw i grup społeczeństwa, co stanowiło 1/3 całego 38-milionowego narodu (nie licząc dzieci i starców). Początkowo duże wpływy polityczne organizacji w III Rzeczypospolitej (np. Akcja Wyborcza Solidarność w latach 1997-2001) uległy następnie znacznemu osłabieniu.
„Solidarność” stawała się w Polsce gwarantem odnowy wielu dziedzin życia kraju, reform ekonomicznych, likwidacji niesprawiedliwości, ukrócenia niepraworządności i nadużyć aparatu komunistycznej władzy, przywrócenia prawdy w środkach przekazu i edukacji, stała się ruchem rewindykacji praw obywatelskich i tradycji narodowych.„Solidarność” była ruchem pacyfistycznym, programowo rezygnującym ze stosowania przemocy w rozwiązywaniu konfliktów zbiorowych. Działała na skalę całego kraju i narodu, odwołując się do zasad solidarności społecznej, a także wartości moralnych w życiu publicznym. Sama w sobie będąc zaprzeczeniem reguł systemu komunistycznego — naruszyła podstawy komunizmu w Polsce, a potem w całym bloku sowieckim.
Spis treści:1. „Solidarność” a wcześcniejsze strajki w Polsce2. Polski Papież3. Fala strajkowa w 19804. Strajk w Stoczni Gdańskiej5. Strajk na rzecz wszystkich6. Ogólnonarodowy związek zawodowy7. Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej8. Kontrrewolucja — władza przeciw społeczeństwu9. Stan wojenny10. Wolność w podziemiu11. Pomoc Zachodu12. Ostatni atak systemu13. Powrót „Solidarności”14. Wynegocjowana zmiana systemu15. Koniec „Jałty”
1. „Solidarność” a wcześcniejsze strajki w Polsce: Narodziny „Solidarności” poprzedziła długa historia oporu społeczeństwa polskiego wobec systemu komunistycznego, narzuconego Polsce i innym krajom Europy Środkowo-Wschodniej po II wojnie światowej.W lutym 1945 w Jałcie na Krymie przywódcy antyhitlerowskiej koalicji, premier Wielkiej Brytanii Winston J. Churchill, prezydent USA Franklin D. Roosevelt oraz dyktator ZSRR generalissimus Józef Stalin, ustalili ostatecznie strefy wpływów w Europie. W Jałcie narodom Europy Środkowo-Wschodniej na niemal pół wieku odebrano wolność i szansę na demokrację, uznając ich przynależność do bloku sowieckiego. W Polsce zainstalowana siłą sowieckich czołgów, potem „legitymizowana” w sfałszowanym referendum 1946 i wyborach 1947 roku, komunistyczna władza na długo wprowadziła system stalinowski, z jego terrorem i zakłamaniem. W ciągu kilku powojennych lat zlikwidowano podziemie niepodległościowe, na śmierć czy wieloletnie więzienie skazano tysiące „wrogów ludu”, tępiono każdy przejaw niezależności. Podzielono, zastraszono i niemal spacyfikowano społeczeństwo. Po śmierci Stalina (w 1953 roku) system powoli łagodniał. Rok 1956 przyniósł Polsce „październikową odwilż” (m.in. niespotykaną nigdzie indziej w krajach bloku sowieckiego: niezależność Kościoła katolickiego, pewną autonomię inteligenckich środowisk twórczych, a na wsi utrzymanie indywidualnej gospodarki chłopskiej). Pozostawił jednak pamięć Poznańskiego Czerwca, gdy rozpoczynający się pod żądaniami „chleba i wolności” strajk robotników, przerodził się w walki uliczne, w których obie strony użyły broni. „Odwilż” oficjalna okazała się bardzo powierzchowna, jednak niezależny od władzy nurt życia społecznego trwał i zaczął się rozrastać. Kolejny publiczny bunt (tym razem „inteligencki”) miał miejsce w 1968 roku, kiedy brutalnie zdławiono demokratyzacyjny ruch studentów, a zarazem przeprowadzono oficjalną kampanię antysemicką (z Polski wyjechało pod różnego rodzaju naciskami ok. 20 tysięcy Żydów lub osób pochodzenia żydowskiego). Wydarzenia te przyczyniły się jednak do uformowania się w Polsce „pokolenia’68”, aktywnego w latach późniejszych w opozycji antysystemowej. Już w grudniu 1970 po raz kolejny protestowano, kiedy to władze polskie ogłosiły totalną podwyżkę cen artykułów spożywczych. Strajkowała Stocznia Gdańska oraz inne przedsiębiorstwa w mieście. Brak reakcji władz sprowokował 15 grudnia w Gdańsku wielotysięczną manifestację uliczną. Demonstranci podpalili budynek Komitetu Wojewódzkiego Partii (PZPR). I sekretarz PZPR Władysław Gomułka wydał polecenie użycia broni przez Milicję Obywatelską i wprowadzenia do miasta wojska. Wojsko i milicja strzelały nie tylko do zrewoltowanych tłumów, ale także do przypadkowych przechodniów. 16 grudnia wojsko otworzyło ogień do wychodzących z bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej, 17 rano do robotników idących już do pracy w Stoczni w Gdyni, 18 grudnia w Elblągu i Szczecinie. Według oficjalnych danych na polskim Wybrzeżu zginęło 45 osób, 1165 zostało rannych, aresztowano około 3 tysiące. Rzeczywista liczba ofiar jest nieznana. Próbowano za wszelką cenę zatuszować zbrodnię, ale pozostawiła ona trwałe ślady w pamięci. Po „wydarzeniach grudniowych” zmieniły się w Polsce władze państwowe i partyjne. I sekretarzem PZPR został Edward Gierek. Była to jednak trauma dla obydwu stron. Pamięć o zabitych stała się punktem odniesienia we wszystkich następnych momentach starcia społeczeństwa z władzą. Z pewnością wpłynęła na brak siłowych rozwiązań w sierpniu 1980. W czerwcu 1976 władze znów próbowały wprowadzić bardzo wysokie (średnio o 70%) podwyżki cen, co wywołało strajki w kilku miastach. Szczególnie gwałtowne demonstracje odbyły się w zakładach Radomia i Ursusa. Zostały brutalnie stłumione przez specjalne oddziały milicji (ZOMO). Wiele osób aresztowano — w więzieniach bito, potem sądzono, skazując na więzienie, wysokie grzywny lub usuwano z pracy bez możliwości znalezienia innej. Pomocy represjonowanym udzielali przedstawiciele opozycyjnych środowisk inteligenckich, którzy jednocześnie zorganizowali akcję protestacyjną. 23 września czternastu opozycjonistów ogłosiło Apel do społeczeństwa i władz PRL, który stał się deklaracją założycielką Komitetu Obrony Robotników (KOR) (po roku przekształcony w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR” — KSS „KOR”). KOR był pierwszą jawną grupą opozycji demokratycznej (ogłoszono listę członków z adresami i telefonami), działającą w obronie praw człowieka — choć ciągle nielegalną. Zaczął wydawać własne biuletyny. Dzięki kontaktom z zagranicznymi dziennikarzami i emigracją, (także za pośrednictwem Radia Wolna Europa), przekazywał informacje o swojej działalności bardzo szeroko. Wokół KOR-u z czasem powstało wiele inicjatyw opozycyjnych, skupiających setki osób. Rozwinął się „powielaczowy” ruch wydawniczy — poza cenzurą wydawano coraz liczniejsze gazetki i pisma, z czasem także książki. Działało samokształceniowe Towarzystwo Kursów Naukowych. Z inspiracji KOR-u powstały komitety założycielskie Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach i na Wybrzeżu, a także Studenckie Komitety Solidarności. KOR był jednym z opozycyjnych ruchów, odnoszących się do rezultatów Konferencji Helsińskiej, na której Związek Radziecki zobowiązał się do przestrzegania praw człowieka. W maju 1976 rosyjski dysydent Andriej Sacharow powołał Moskiewską Grupę Helsińską, w lipcu 1976 działalność podjął KOR, w styczniu 1977 w Czechosłowacji ogłoszono KARTĘ 77. Sporadycznie udawało się im nawiązywać kontakty. W Polsce powstały również w 1977 Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), a następnie inne ugrupowania opozycyjne — często wchodzące z sobą w ostre spory ideowe. Liczbę osób zaangażowanych w działalność opozycyjną końca lat 70. szacuje się na około 500 aktywnych i dodatkowo ponad 1000 osób włączających się okazjonalnie. Jednak coraz szerzej rozchodząca się literatura niezależna, drukowana konspiracyjnie, trafiała do wielu tysięcy osób, co wpływało na zmianę stosunku do systemu licznych środowisk społecznych.2. Polski Papież:Wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża, a potem wizyta Jana Pawła II w Polsce w czerwcu 1979, sprawiły, że zatomizowane i pochłonięte zmaganiem się z codziennością polskie społeczeństwo poczuło się nagle wspólnotą, odkryło w sobie duchową siłę, wspólne doświadczanie własnej tożsamości, poczuło swobodę jaką daje nieskrępowane wyrażanie zbiorowej woli. W czasie papieskich mszy po raz pierwszy gromadził się spokojny, zdyscyplinowany, choć przeżywający wielkie uniesienia tłum, niejako przeciw obcej ideologicznie władzy państwowej. Wizyta Papieża uświadomiła zarówno społeczeństwu, jak i komunistycznym władzom, iż Polacy zdobyli punkt oparcia poza strukturami narzuconego systemu, a słowa Papieża wypowiedziane 2 czerwca na Placu Zwycięstwa w Warszawie: „Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi” — okazały się prorocze.3. Fala strajkowa w 1980: Kraj pogrążał się wówczas w gospodarczym chaosie. Utajone podwyżki, nasilająca się inflacja, doprowadziły w początku 1980 roku do braku na rynku niemal wszystkich artykułów. Z miesiąca na miesiąc wzrastało napięcie społeczne. Wprowadzenie podwyżki cen mięsa w stołówkach i bufetach zakładowych z dniem 1 lipca 1980 stało się przysłowiową iskrą zapalającą beczkę prochu. Największe znaczenie miał lipcowy strajk powszechny w Lublinie, który objął 150 zakładów z 50 tysiącami ludzi, stanęła komunikacja miejska, koleje. Rząd zaczął prowadzić pertraktacje i 11 lipca podpisał porozumienie z komitetami strajkowymi nazywanymi „postojowymi” (aby nie używać groźnie brzmiącego słowa strajk). Oprócz ustępstw socjalnych zagwarantował strajkującym bezpieczeństwo oraz zobowiązał się przeprowadzić nowe wybory do rad zakładowych. Po raz pierwszy w powojennej historii doszło do podpisania porozumienia między władzą a strajkującymi robotnikami.Władze starały się doraźnie uspokoić sytuację wycofaniem nowych cen i obietnicami niewielkich podwyżek. Takie też — „lokalne” — były początkowo ambicje strajku w Gdańsku, chociaż polityczne ustępstwa w Lublinie dawały nadzieję na nowy krok w walce opozycyjnej.4. Strajk w Stoczni Gdańskiej: Strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina rozpoczął się 14 sierpnia 1980 w obronie wyrzuconej z pracy Anny Walentynowicz — robotnicy, współorganizatorki powstałych w 1978 Wolnych Związków Zawodowych (WZZ). Zainicjował go Bogdan Borusewicz z KOR-u i WZZ wraz z trzema młodymi robotnikami ze Stoczni, a także wyrzuconym z pracy działaczem strajkowym z 1970 roku i członkiem nielegalnych WZZ — Lechem Wałęsą. Następnego dnia przyłączyły się inne stocznie, porty oraz inne zakłady w mieście. 16 sierpnia doszło do kompromisu, także w sprawie podwyżki i dodatku „drożyźnianego” dla stoczniowców — większość komitetu strajkowego uznała, że cel został osiągnięty i wezwała robotników do opuszczenia Stoczni. Tylko moment dzielił od zakończenia strajku bez wymuszenia na władzach jakichkolwiek ustępstw o charakterze ogólniejszym, politycznym, które dałyby gwarancje innym strajkującym zakładom. Pod presją przedstawicieli załóg mniejszych zakładów, którzy przybyli do Stoczni z wyrazami poparcia — postanowiono pozostać na terenie Stoczni, ogłaszając strajk solidarnościowy.5. Strajk na rzecz wszystkich: Na noc 16/17 sierpnia w olbrzymiej Stoczni zostało mniej niż tysiąc strajkujących. Mogli stać się łatwym celem pacyfikacji, ale władze nie były zdecydowane na siłowe rozwiązania — potem byłoby ono już znacznie trudniejsze. Tej nocy powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), który sformułował listę 21 postulatów, a wśród nich siedem politycznych. Najważniejszym był postulat pierwszy — żądanie utworzenia niezależnych od partii związków zawodowych, a poza nim —zagwarantowanie prawa do strajku, przestrzeganie wolności słowa, uwolnienie więźniów politycznych i podjęcie działań w celu wyprowadzenia kraju z kryzysu. 21 Postulatów Gdańskich stało się w ciągu paru dni dekalogiem zbuntowanego, ogarniętego strajkami kraju. 18 sierpnia wybuchł strajk powszechny w Szczecinie. Tam także powstały Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, formułujący podobne postulaty. Do gdańskiego MKS codziennie przyłączały się kolejne zakłady. 21 sierpnia było ich już 350. Pod koniec sierpnia fala strajków ogarnęła Górny Śląsk. W końcu sierpnia strajkowało ponad 700 tysięcy ludzi z 700 zakładów w ponad połowie z 49 województw. Do Stoczni Gdańskiej — obok wielu ludzi popierających protest (dziennikarzy czy artystów — także spoza Polski) zjeżdżali opozycyjni intelektualiści, którzy wywodzili się głównie z niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych — tworząc komisję ekspertów, wśród nich Tadeusz Mazowiecki i Bronisław Geremek. Wzrastało poczucie siły i wspólnoty. Nigdy jeszcze w Polsce powojennej nie występowano na taką skalę i co najważniejsze — tak solidarnie. Strajkującym przez cały czas towarzyszył tłum otaczający Stocznię — stając się niejako dodatkowym gwarantem bezpieczeństwa. Ludzie szli pod Stocznię tak, jak przed rokiem na spotkanie z Papieżem — manifestując swój udział we wspólnocie. Zainspirowany zbiorową jednością plastyk Jerzy Janiszewski zaprojektował znak „Solidarności’, z czasem rozpoznawalny na całym świecie: „Koncepcja wychodziła od takiego podobieństwa: jak ludzie w zwartym tłumie solidarnie wspierają się jeden o drugiego […], tak litery tego słowa powinny się też wspierać o siebie. Dodałem jeszcze flagę, bo miałem świadomość, że sprawa nie jest już tylko środowiskowa, lecz powszechna”.23 sierpnia w Stoczni Gdańskiej robotnicy i przedstawiciele władzy stanęli twarzą w twarz. Dla rządzących te rozmowy były szokiem. Oto robotnicy, przedmiotowo traktowani przez komunistyczną „władzę robotniczą”, stali się jej adwersarzami.Wobec groźby dalszego rozszerzania się strajku, władze zdecydowały się na przyjęcie postulatów: 30 sierpnia podpisano porozumienia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, a trzy dni później z górnikami w Jastrzębiu. Porozumienie Gdańskie było zasadnicze — ze względu na wagę uzgodnień i późniejszą rolę ośrodka gdańskiego. Lech Wałęsa w momencie sukcesu, 31 sierpnia 1980: „Czy osiągnęliśmy wszystko, czego chcieliśmy, czego pragniemy, o czym marzymy? Nie wszystko, ale wszyscy wiemy, że uzyskaliśmy bardzo wiele. Resztę też uzyskamy, bo mamy rzecz najważniejszą: nasze niezależne, samorządne związki zawodowe”. To był pierwszy instytucjonalny wyłom w komunistycznym bloku. Podważono system, który wydawał się niezachwiany. Skala protestu zaskoczyła rządzących w Polsce, a także Kreml — komuniści w Moskwie nie zdecydowali się na uderzenie zbrojne na Polskę, uznając akcję za zbyt ryzykowną. Okazało się, jak wielką siłę ma społeczna solidarność. 6. Ogólnonarodowy związek zawodowy: Od początku września 1980 w całym kraju poszczególne Międzyzakładowe Komitety Strajkowe (MKS-y) przekształcały się w Międzyzakładowe Komitety Założycielskie wolnych związków zawodowych, potem komitety powstawały (wbrew władzom, które chciały blokować ten proces) — także tam, gdzie nie doszło do podpisania porozumień. Porozumienia sierpniowe od 11 września stały się podstawą powoływania nowych związków w całym kraju. 17 września w Gdańsku na zjeździe przedstawicieli ponad 20 Międzyzakładowych Komitetów zadecydowano o powołaniu jednolitej organizacji o zasięgu ogólnopolskim — Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, a zdeklarowana liczba członków już wtedy wynosiła 3 mln ludzi. W jej szeregach znaleźli się robotnicy i pracownicy umysłowi — ludzie niemal wszystkich zawodów; potem ruch — choć w odrębnej formie organizacyjnej objął także inne grupy społeczne: studentów, rolników.Powołano Krajową Komisję Porozumiewawczą pod przewodnictwem Lecha Wałęsy, w jej skład weszli także m.in.: Andrzej Gwiazda, Marian Jurczyk, Bogdan Lis, Andrzej Słowik, Zbigniew Bujak, Patrycjusz Kosmowski, Antoni Kopaczewski i Andrzej Rozpłochowski. Pierwszy okres legalnego działania „Solidarności” nazywany bywa „karnawałem wolności”. Monopol propagandowy władzy skutecznie podważało kilkaset biuletynów związkowych rozpowszechnianych we wszystkich regionach, agencje informacyjne Związku oraz wydawany oficjalnie w 1981 roku w nakładzie 500 tysięcy egzemplarzy „Tygodnik Solidarność”, którego naczelnym redaktorem został Tadeusz Mazowiecki.” Ostatnim „przyczułkiem” propagandowym władzy została tylko telewizja. Ale temu organizowaniu się czy reorganizowaniu życia społecznego oraz „świętowaniu” towarzyszyły rosnące napięcia polityczne i coraz większe trudności ekonomiczne, zwłaszcza zaopatrzeniowe. Po żywiołowym okresie formowania się i rejestracji Związku, napięciach związanym z próbami manipulacji jego statutem, nastąpił gwałtowny kryzys w stosunkach między społeczeństwem a blokującą demokratyczne zmiany władzą. Wybuchały liczne strajki o zasięgu niekiedy lokalnym lub szerszym, a nawet ogólnopolskim ze względu na łamanie porozumień sierpniowych, brak zgody na rejestrację „Solidarności” rolników czy Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Nastroje społeczne ulegały radykalizacji. Władze prowokowały coraz to nowe konflikty. Jedną z najgroźniejszych prowokacji było pobicie w marcu 1981 przez specjalnie sprowadzony oddział milicji działaczy związkowych w Bydgoszczy (m.in. Jana Rulewskiego). W ich obronie w czterogodzinnym strajku ostrzegawczym stanął solidarnie cały Związek, a właściwie zamarł wtedy w bezruchu cały kraj — co pokazało, jak ogromną siłę ma „Solidarność”. Postawiło to kraj na krawędzi strajku generalnego, którego obawiano się ze względu na prawdopodobną zbrojną interwencję ZSRR. Zawarty wówczas kompromis z władzą (i odwołanie strajku) odebrał siłę naporu na władzę — zarówno „Solidarności”, jak i wspierającemu ją społeczeństwu.7. Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej:I Zjazd NSZZ „Solidarność” zwołany został we wrześniu 1981 — poprzedziły go pierwsze w powojennej Polsce demokratyczne wybory delegatów. Jednym z ważniejszych dokumentów Zjazdu stało się Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej:„Delegaci zebrani w Gdańsku na I Zjeździe „S” przesyłają robotnikom Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Rumunii, Węgier i wszystkich narodów ZSRR pozdrowienia i wyrazy poparcia. Jako pierwszy niezależny związek zawodowy w naszej powojennej historii — głęboko czujemy wspólnotę naszych losów. Zapewniamy, że wbrew kłamstwom szerzonym w Waszych krajach, jesteśmy autentyczną, 10-milionową organizacją pracowników, powstałą w wyniku robotniczych strajków. Naszym celem jest walka o poprawę bytu wszystkich ludzi pracy. Popieramy tych z Was, którzy zdecydowali się wejść na trudną drogę walki o wolny ruch związkowy […].” Dokument wzbudził kontrowersje jako „niepolityczny”, nawołujący do buntu w całym komunistycznym bloku i przez to „niebezpieczny”. Ale Posłanie stało się przede wszystkim symbolicznym gestem otwarcia na inne narody z sowieckiej strefy wpływów, „podzielenia się” wywalczoną wolnością, zapowiedzią wspólnej drogi. Na Kremlu dokument wywołał prawdziwą wściekłość — Leonid Breżniew zatelefonował do I sekretarza PZPR Stanisława Kani i wychodząc od Posłania żądał wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. W wielkich zakładach radzieckich organizowano gniewne wystąpienia „kolektywów robotniczych”, które w rezolucjach potępiały „Solidarność”.W całym 16-miesięcznym Karnawale „Solidarności” partie komunistyczne w „bratnich” krajach zabezpieczały się przed jej wpływem, widząc śmiertelne zagrożenie dla swojej władzy. Komuniści niemieccy, bojąc się rozprzestrzeniania zarazy „solidarnościowej”, już w październiku 1980 zamknęli jednostronną decyzją granicę z Polską, otwartą dotąd dla ruchu bezwizowego.8. Kontrrewolucja — władza przeciw społeczeństwu:Powstanie wielkiej niezależnej organizacji społecznej, jaką stała się „Solidarność”, było całkowicie sprzeczne z istotą systemu komunistycznego. W kierownictwie PZPR dominowały dążenia do przywrócenia monopolu władzy, a wspierały je naciski innych reżimów z sąsiedzkich krajów komunistycznych oraz groźby sowieckiej interwencji. Plany osłabienia lub podzielenia „Solidarności” okazały się w latach 1980–81 mało realistyczne. Ich alternatywą było przygotowanie stanu wojennego, nad którym tajne prace przygotowawcze trwały niemal od podpisania Porozumień Sierpniowych — od września 1980. Już w trakcie trwania strajku, w sierpniu 1980 w sztabie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych opracowany został plan pacyfikacji Stoczni. Ale kierownictwo partii nie zdecydowało się na rozlew krwi — ciągle żywa była pamięć o wydarzeniach Grudnia 70. Specjalna komisja sowiecka do spraw Polski, tzw. Komisja Susłowa, także przygotowała plan interwencji zbrojnej — 29 sierpnia w gotowości bojowej miały stanąć cztery dywizje. Uwikłani w wojnę w Afganistanie, niepewni postawy wojska polskiego, a za to pewni determinacji w oporze polskiego społeczeństwa i potępienia Zachodu, przywódcy sowieccy nie zdecydowali się na otwarcie „drugiego frontu”. Także 8 grudnia 1980 wojska Układu Warszawskiego gotowe były do zbrojnej interwencji w Polsce — 18 dywizji ZSRR, NRD i CSRS stało na granicy. Decyzję o odwołaniu akcji podjęto w ostatniej chwili, uznając moment (między innymi po jednoznacznym ostrzeżeniu ze strony prezydenta USA Jimmy’ego Cartera) za niekorzystny dla ataku. Potem wielokrotnie Sowieci straszyli agresją, czego bardzo się w Polsce bano i co często stawało się argumentem przeciwko radykalizacji żądań strony solidarnościowej. (Stąd wzięła się autodefinicja zjawiska: „samoograniczająca się rewolucja”). W ciągu roku 1981 Sowieci coraz wyraźniej stwierdzali, iż wojsk do Polski wprowadzać nie chcą, że porządek muszą polscy towarzysze zaprowadzić sami.Polscy komuniści nie mogli wiedzieć, że 10 grudnia 1981, trzy dni przed wprowadzeniem stanu wojennego, jeden z przywódców sowieckiej władzy, mówił na Kremlu: „Nie zamierzamy wprowadzać wojsk do Polski. To jest właściwe stanowisko i powinniśmy stać przy nim do końca. Nie wiem, jak rozstrzygnie się sprawa, ale nawet jeśli Polska dostanie się pod władzę «Solidarności», to będzie to tylko tyle. […] Musimy troszczyć się o nasz kraj”. Związek Radziecki dopuszczający istnienie Polski „solidarnościowej” tracił moc globalnego imperium. W Polsce jednak nie wiedziało tego ani społeczeństwo, ani władza działająca w imieniu tego imperium.9. Stan wojenny:13 grudnia 1981 stojący na czele władz gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie w Polsce stanu wojennego, na ulice wyjechały transportery opancerzone, wyszło wojsko i ZOMO (Zmechanizowane Odwody Milicji Obywatelskiej), całkowicie przerwano łączność telefoniczną. Zmilitaryzowana została struktura państwa, m.in. zawieszono działalność wszystkich organizacji, stowarzyszeń i związków zawodowych, w sądach wprowadzono tryb doraźny, obowiązywała godzina milicyjna. Pierwszej nocy, z 12 na 13 grudnia, internowano większość przywódców „Solidarności”, działaczy z zakładów uznanych za szczególnie ważne, intelektualistów wspierających ruch (oficjalnie ponad 5 tysięcy osób, potem następowały nowe zatrzymania; w grudnia 1982 — mimo także zwolnień — zanotowano ponad 10 tysięcy internowanych). „Solidarność” dała się zaskoczyć — zresztą nie prowadziła żadnych przygotowań do oporu fizycznego, zbrojnego; była bezradna wobec użytych sił militarnych państwa. A jednak od pierwszych momentów stanu wojennego rodził się opór, który najpierw przybierał formę strajków okupacyjnych. Połączone siły milicji i wojska pacyfikowały jednak brutalnie kolejne strajkujące zakłady. Na Śląsku milicja strzelała do górników broniących kopalni „Wujek” w Katowicach (gdzie było 3 tysiące strajkujących) — dziewięciu zabitych to pierwsze śmiertelne ofiary militarnego „zaprowadzania porządku”. (W sumie udokumentowano 115 wypadków śmierci bezpośrednich ofiar stanu wojennego.) Późniejsze próby manifestacji ulicznych przeciwko stanowi wojennemu — spotykały się także z brutalną odpowiedzią — rozpędzane przez milicję używającą gazów łzawiących, armatek wodnych, pałek. Na podstawie dekretu o stanie wojennym wprowadzono przepisy prawne, które stały się podstawą aresztowania i skazania wielu tysięcy osób. W czasie formalnego obowiązywania stanu wojennego — do 22 czerwca 1983 skazano prawie 12 tysięcy osób. Potem aresztowania trwały nadal aż do jesieni 1986 roku. „Solidarność” została zdelegalizowana, przetrwała jednak 7-letni okres nielegalności.10. Wolność w podziemiu:W początkach stanu wojennego ze względu na całkowity brak możliwości porozumiewania się (m.in. wyłączone telefony, zakaz opuszczania miast bez specjalnych przepustek, zamknięcie wszystkich gazet prócz dwóch partyjno-propagandowych), najbardziej pożądanym towarem stawało się „wolne słowo” — niemal wszędzie tworzono więc najpierw sieci służące zbieraniu i przekazywaniu informacji. Stawały się one zalążkiem „społeczeństwa podziemnego” — jak sformułował to jeden z przywódców odbudowującej się „Solidarności”. Już w kwietniu 1982 roku doszło do utworzenia w konspiracji ogólnopolskiego kierownictwa — Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej „Solidarności”. W jej skład weszli przywódcy największych i najlepiej zorganizowanych w podziemiu regionów, którym udało się uniknąć internowania i aresztowania — Władysław Frasyniuk, Zbigniew Bujak, Władysław Hardek i Bogdan Lis. Stawiali sobie za cel działania zmierzające do odwołania stanu wojennego, uwolnienia wszystkich internowanych i aresztowanych oraz przywrócenia NSZZ „Solidarność”.Jednym z większych ich zadań tego czasu było przygotowanie konfrontacji z władzą 31 sierpnia 1982, w drugą rocznicę podpisania Porozumień w Gdańsku (pojawiały się pogłoski o zbrojeniu się „Solidarności”). W 66 miejscowościach Polski odbyły się demonstracje, w których wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy osób. Doszło do walk ulicznych w wielu miastach, setki osób odniosły rany, w Lubinie milicja strzelała ostrą amunicją — padło pięciu zabitych. Pokazało to z jednej strony bezwzględność władz komunistycznych, z drugiej determinację społeczeństwa w sprzeciwie wobec nich, a w sumie — brak perspektyw na szybką zmianę sytuacji. Utwierdzało to struktury solidarnościowe w konieczności przygotowania się na „długi marsz”. Podziemna „Solidarność” to nie tylko działalność o charakterze politycznym, ale także niezależna kultura i oświata, a przede wszystkim niezależny od władzy, bo tworzony poza cenzurą, ruch wydawniczy (jak nazywano go — „drugi obieg”). Rozwinął się on na niespotykaną dotąd i nigdzie więcej nie występującą skalę, mimo że aresztowano i skazywano na wysokie wyroki nie tylko wydawców, drukarzy, ale i kolporterów „samizdatu”. Największa podziemna gazeta wydawana w stanie wojennym — „Tygodnik Mazowsze” — osiągała nakład 80 tysięcy egzemplarzy. W całym okresie zorganizowanej opozycji, w latach 1976–90 (do momentu likwidacji cenzury), ale głównie po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 — ukazało się w Polsce blisko 5000 tytułów wydawnictw ciągłych (gazetek i czasopism) wydanych w „drugim obiegu”, a druków zwartych (książek i broszur) blisko 7000 pozycji. Szacuje się, że stały kontakt z tymi publikacjami miało około 100 tysięcy osób, a sporadyczny — 200–250 tysięcy. Przez wszystkie te lata organizowano niezależne (zwykle w salach kościołów, ale także w prywatnych mieszkaniach) wystawy, wykłady, koncerty, a nawet spektakle teatralne. Działalność tę w pewnym stopniu koordynowały i finansowo wspierały różne komitety społeczne, a potem powstałe w 1983 „podziemne ministerstwo” — OKNo (oświata, kultura, nauka)11. Pomoc Zachodu:Jak ważna była Polska okresu „Solidarności” jako wyspa wolności w bloku sowieckim, świadczy reakcja świata na wprowadzenie stanu wojennego. Międzynarodowa solidarność krajów demokratycznych z Polską, której odebrano tę wolność, pokonywała granice ustanowione przez komunistów. Francja, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania, Austria, Stany Zjednoczone i wiele innych krajów zareagowało na stan wojenny i represje wobec „Solidarności”, udzielając polskiemu społeczeństwu moralnego i materialnego wsparcia na niespotykaną skalę. Zaraz po wprowadzeniu stanu wojennego, związki zawodowe we Francji i innych krajach organizowały zbiórki publiczne pieniędzy i wysyłanie paczek. Potem w tę pomoc włączyła się Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych i Światowa Konfederacja Pracy. Z Zachodu do Polski szły transporty z pomocą humanitarną (żywność, lekarstwa) —czasem ogromne, składające się z kilkudziesięciu tirów. Przemycano także pomoc techniczną dla polskiej opozycji — farby, matryce, powielacze, a nawet maszyny drukarskie.Dla przywódców komunistycznych w Polsce ta ogromna pomoc udzielana „Solidarności” była zarazem dowodem, iż oni nie uzyskają międzynarodowego poparcia dla swych działań. Była to w istocie zapowiedź niemal całkowitej ich izolacji ze strony Zachodu.12. Ostatni atak systemu:Polscy funkcjonariusze komunizmu zaatakowali polskie społeczeństwo w imieniu imperium — ZSRR. Nie wygrali; ten atak, choć udany militarnie, był równoznaczny z ostateczną — społeczną i gospodarczą — klęską systemu. Kolejne lata „stanu wojennego” (1981–1988), paraliżujące Polskę, nie przywróciły władzom skuteczności działania. Pamięć o 10-milionowej „Solidarności” hamowała zarazem ich represyjność. W Moskwie doświadczenia z „Solidarnością” było z pewnością impulsem dla polityki Pierestrojki, która zakładała, że nie da się już sterować narodami wykorzystując wyłącznie metody zastraszania. Twardy kurs wobec coraz liczniejszych przeciwników systemu, zarówno w ZSRR, jak i pozostałych krajach bloku sowieckiego, nie zmieniał rozpaczliwego stanu gospodarki, a jednocześnie pogarszał sytuację międzynarodową. Zaczęto szukać innych rozwiązań. W 1985 roku, wraz z przejęciem władzy na Kremlu przez Michaiła Gorbaczowa, pojawiło się hasło przebudowy systemu. Imperium sowieckie, pogrążone w głębokim kryzysie, miała uratować polityka gospodarczych reform i pewnej liberalizacji. Pierestrojka jednak nie pomogła — w 1988 roku imperium zaczynało się rozpadać, republiki bałtyckie prowadziły już otwartą walkę o niepodległość. Przywódcy „bratnich” państw zaczęli tracić oparcie w Związku Radzieckim, dla swych wewnętrznych rozgrywek z własnymi społeczeństwami. 13. Powrót „Solidarności”:Pierwszym sygnałem zmian w Polsce w relacjach władze–opozycja było zwolnienie wszystkich więźniów politycznych w połowie września 1986. Przyniosło w odpowiedzi apel Lecha Wałęsy i grupy intelektualistów do prezydenta USA o zniesienie sankcji gospodarczych wobec PRL (październik 1986), co było wstępnym znakiem gotowości opozycji do pertraktacji z władzą. 29 września 1986 powstała jawna Tymczasowa Rada „Solidarności” z Lechem Wałęsą na czele, jako zarząd nadal nielegalnego Związku. Spowodowało to ujawnianie się innych struktur podziemnej „Solidarności” w różnych regionach. Rozpoczął się powolny, bardzo trudny i budzący wiele kontrowersji wśród nawet samych działaczy proces ponownej legalizacji „Solidarności”. W 1988 roku wróciła nagle fala strajkowa. Najpierw w maju strajki nie tylko nie ogarnęły dużej liczby zakładów, ale zostały wbrew tendencjom ugodowym szybko i brutalnie spacyfikowane (w Nowej Hucie pobito kilkadziesiąt osób, aresztowano Komitet Strajkowy). W sierpniu objęły jednak kopalnie na Śląsku, Stocznię Gdańską i wiele przedsiębiorstw w kilku województwach. Wyglądało to na powtórkę Sierpnia 80. Władze wyraziły gotowość do rozmów — 31 sierpnia doszło do ich spotkania z Wałęsą. Rozpoczęły się przygotowania do rozmów generalnych władzy z opozycją przy „okrągłym stole”. 14. Wynegocjowana zmiana systemu:Obrady Polskiego Okrągłego Stołu trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989. Uczestniczyło w nich 230 przedstawicieli opozycji, głównie z kręgów „Solidarności”, powołanych przez Lecha Wałęsę. Wynegocjowano ponowną rejestrację NSZZ „Solidarność”. Ustalono pakiet reform politycznych, spośród których najważniejsze było prawo do obsadzenia w drodze wolnych wyborów 1/3 miejsc w Sejmie oraz wolne wybory do nowo powstającego Senatu. Kandydatom opozycji gwarantowano możliwość przeprowadzenia kampanii, w tym utworzenia dziennika związanego z „Solidarnością” („Gazeta Wyborcza”). Wybory do Parlamentu w czerwcu 1989 przyniosły komunistom druzgocącą klęskę. Społeczeństwo po raz pierwszy w powojennej Polsce dopuszczone zostało do udziału we władzy. Kandydaci „Solidarności” zdobyli 160 miejsc w Sejmie (niemal wszystkie mandaty, jakie mogli obsadzić) i 99 miejsc w stuosobowym Senacie. Taki wynik wyborów oznaczał w Polsce koniec komunizmu — powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku sowieckim, zniesienie cenzury, wejście na drogę budowy demokracji. 15. Koniec „Jałty”:W 1989 roku, gdy sowieckie przyzwolenie dla daleko idących zmian, wynegocjowanych przy polskim Okrągłym Stole, stało się oczywiste, przyszła kolej na Węgry, gdzie władza i opozycja także zasiadły do rozmów. Kolejne społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej, w: NRD, Czechosłowacji, republikach bałtyckich wypowiadały posłuszeństwo komunistycznej władzy…W czasie „aksamitnej rewolucji” w Pradze historyk Timothy Garton Ash powiedział do Vaclava Havla: „W Polsce to trwało 10 lat, na Węgrzech 10 miesięcy, w NRD 10 tygodni, może w Czechosłowacji zajmie to 10 dni?”. Między sierpniem 1980 a listopadem 1989 dokonał się największy pokojowy przewrót w powojennej Europie — między bramą Stoczni Gdańskiej a Bramą Brandenburską w Berlinie. W następstwie procesu uruchomionego przez „Solidarność”, „runął” berliński mur — symbol pojałtańskiego podziału Europy. Siłą napędową przemian okazała się społeczna solidarność. Wydarzenia Jesieni Ludów 1989 roku w małym stopniu przypominały „czas negocjacji” w Polsce przełomu lat 1988/89, raczej wprost nawiązywały do eksplozji Sierpnia 80, wszystkie też (z wyjątkiem Rumunii) — były pokojowymi rewolucjami.Przełom lat 80. i 90. w bloku sowieckim potwierdził znaczenie, jakie miały dni tamtego Polskiego Sierpnia 80 dla historii Europy. Z jednej strony — zahamowały agresywność systemu, z drugiej — pobudziły społeczną wyobraźnię, wzmocniły odwagę. I choć dywizje były tylko po jednej ze stron, stanęły wobec siebie dwie siły. Im dłużej nie następował atak, tym większe miała znaczenie postawa bezbronnych mas. Związek Radziecki rozpadł się. Powstawały kolejne niepodległe państwa: Litwa, Łotwa, Estonia, Ukraina… W październiku 1992 ostatnie oddziały Armii Radzieckiej, stacjonujące w Świnoujściu opuszczają terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Jednakże system sowiecki przetrwał pod różnymi postaciami w części dawnego imperium. Fala wolności pojawiała się jednak i tu, podnosiła się nawet w Rosji, ale opadała. Na Białorusi okazała się wyjątkowo słaba. Nigdzie jednak nie zamarła. W zwycięstwo pomarańczowej rewolucji na Ukrainie, gdzie determinacja tysięcznych tłumów na ulicach, wsparta solidarnie przez ludzi z innych krajów, w tym silnie i licznie z Polski, przypomniała tamtą — polską atmosferę solidarności roku 1980. To kolejny sukces pokojowej, zbiorowej odmowy — dowód, iż pragnienia wolności nie da się zdusić w żadnym ze społeczeństw.

Źródło: http://www.solidarnosc.gov.pl/files/rola_solidarnosci/rola_solidarnosci_pl.docAutor: Alicja Wancerz-Gluza (Fundacja Ośrodka KARTA)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Niezależny_Samorządny_Związek_Zawodowy_

czasem niewielki przedmiot może stać się symbolem oporu. Tak było choćby w przypadku spinaczy biurowych (Norwegia) czy oporników (Polska). W latach II wojny światowej w podbitej przez Niemców Norwegii zabronione było noszenie wszelkich odznak i emblematów nawiązujących do tradycji niepodległego państwa. Norwegowie – aby okazać swoją niezgodę na politykę realizowaną przez totalitarne Niemcy, nosili przypinane do ubrań zwykłe spinacze biurowe. W Polsce doby stanu wojennego podobną funkcję pełnił rezystor zwany potocznie opornikiem (symbolizował opór przeciwko narzuconym regułom stanu wojennego). Nawiązaniem do norweskiego okupacyjnego zwyczaju jest realizowany w Whitwell w USA projekt „Paper Clips”, opisany w serwisie „Uczyć się z historii”.

to społeczeństwo, którego członkowie charakteryzują się aktywnością na polu inicjatyw realizowanych poza przestrzenią działania władz państwowych. W społeczeństwie tego typu idea obywatelskości nie jest tylko pustym frazesem i nie ogranicza się wyłącznie do udziału w wyborach co kilka lat. Obywatele rozumieją swoje miejsce w państwie, potrafią się organizować w celu zrealizowania postawionych przez siebie celów. Przeciwieństwem społeczeństwa obywatelskiego jest społeczeństwo autorytatywne, gdzie władza inspiruje i toleruje aktywność obywateli. W społeczeństwie totalitarnym obywatel nie ma własnej podmiotowości, jest jedynie elementem państwa, któremu jest całkowicie podporządkowywany.

najwyższe izraelskie odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom, przyznawane przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem.Termin Sprawiedliwy wśród Narodów Świata oznaczał pierwotnie, w żydowskiej tradycji, osoby pochodzenia nie-żydowskiego, które były dobrymi, bogobojnymi ludźmi. Według tej tradycji, wielki zestaw praw i nakazów zawartych w Torze, ale także w księgach Miszna, Gemara i ustnej tradycji, odnosi się tylko do Żydów, którzy odziedziczyli powinności po swoich przodkach. W przeciwieństwie do nich nie-Żydzi powinni przestrzegać jedynie prostych i oczywistych, niemal powszechnie przyjętych praw Noego, ustanowionych po potopie, jak zakaz zabijania ludzi czy jedzenia surowego mięsa zwierząt.Judaizm naucza, że „jeśli człowiek niszczy jedno życie, to jest tak, jak gdyby zniszczył cały świat. A jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jest tak, jak gdyby uratował cały świat” (Talmud Babiloński, Sanhedryn, 37a).Zasady i kryteriaMedal i dyplom zostały powołane dekretem Knesetu w 1963. Na medalu widnieje właśnie pochodzący z Talmudu napis „Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”. Kapituła instytutu pamięci Yad Vashem przyznaje wyróżnienie osobom i rodzinom (uhonorowano również francuskie miasteczko Le Chambon-sur-Lignon), które z narażeniem własnego życia ratowały Żydów z Holocaustu podczas II wojny światowej. Uprawnieni do składania wniosków o przyznanie tytułu „Sprawiedliwego” są sami uratowani albo ich bliscy. Dawniej, poza medalem i dyplomem Sprawiedliwym przysługiwało także prawo do zasadzenia własnego drzewa w parku otaczającym siedzibę instytutu, jednak z powodu braku miejsca zwyczaju zaniechano.Osoba uznana za Sprawiedliwego jest odznaczana specjalnie wybitym medalem noszącym jej imię i nazwisko, dyplomem honorowym i przywilejem wpisania nazwiska na Murze Honorowym w Ogrodzie Sprawiedliwych w Yad Vashem. Odznaczenia są nadawane w trakcie podniosłej ceremonii w Izraelu lub w kraju zamieszkania tej osoby, gdzie działają dyplomatyczni przedstawiciele Izraela. W ceremoniach tych uczestniczą przedstawiciele miejscowego rządu i są one zawsze relacjonowane przez media. Ustawa o Yad Vashem upoważnia instytut Yad Vashem do nadania Sprawiedliwemu, w uznaniu jego zasług, honorowego obywatelstwa państwa Izrael, a jeśli już nie żyje, nadania mu pamiątkowego obywatelstwa.Każda osoba, którą uznano za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, jest uprawniona do otrzymania od Yad Vashem stosownego certyfikatu. Jeśli osoba ta nie żyje, jej krewny może wystąpić o nadanie jej pamiątkowego obywatelstwa. Do chwili obecnej (stan na 1 stycznia 2004 roku) odznaczenie otrzymało 21320 kobiet i mężczyzn, licząc z członkami rodzin, którzy wzięli udział w 8000 udokumentowanych przypadkach ratowania Żydów. Polityką Yad Vashem jest kontynuowanie programu tak długo, jak długo wnoszone są prośby o przyznanie tego tytułu, wsparte mocnymi dowodami, spełniającymi wyznaczone kryteria.Kryteria:* Uratowany musi być Żydem, a osoba, która ocaliła mu życie, nie może być narodowości żydowskiej.* Z uratowaniem życia nie mogła się wiązać jakakolwiek rekompensata dla wybawcy.* Pospieszenie na ratunek musiało wiązać się z jakimś ryzykiem dla życia lub wolności wybawcy.Liczba wniosków o przyznanie tytułu wynosi około 600 rocznie, z czego około 20 proc. jest odrzucanych.Sprawiedliwy mieszkający w Izraelu otrzymuje co miesiąc wsparcie finansowe w wysokości średniej pensji. Dodatkowo przyznawany jest jemu i jego współmałżonkowi 8-dniowy zasiłek zdrowotny i zapewniane są darmowe usługi zdrowotne, w oparciu o izraelskie prawo ubezpieczeniowe. Obecnie jest to kilkadziesiąt osób.Sprawiedliwy, który cierpi kłopoty finansowe, jest wspierany, niezależnie od miejsca zamieszkania, przez fundację Jewish Foundation for the Righteous, założoną w Nowym Jorku organizację filantropijną. Anne Frank Fonds, z siedzibą w Bazylei w Szwajcarii, wyszukuje osoby potrzebujące pomocy medycznej.Statystyka* Polska: 6135* Holandia: 4947* Francja: 2991* Ukraina: 2246* Belgia: 1512* Litwa: 761* Węgry: 725* Białoruś: 602* Słowacja: 489* Włochy: 468* Niemcy: 460* Grecja: 282* Jugosławia (Serbia): 127* Rosja: 163* Czechy: 108oraz 28 innych państwŁącznie: 22 765 osób (wobec 21 758 w styczniu 2008 r.)Lista Polaków odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata mających swoje strony na serwerze Yad Vashem:* Józef Banek i jego żona Anna* Maria Burdowa* Krystyna Dańko* Wacław Nowiński* Andrzej Garbuliński* Antoni Gawryłkiewicz* Stefan Jagodziński* Stanisław Jasiński i jego córka Emilia Słodkowska* Tadeusz i Władysława Korsak oraz Jan i Maria Michałowscy* Maria Kotarba* Irena Sendlerowa* Danuta Anna Szlom* Józef Zwonarz* Jan Żabiński i jego żona AntoninaLista Polaków na stronie Yad Vashem: http://www1.yadvashem.org.il/heb_site/righteous/pdf/virtual_wall_of_honor/POLAND.pdf

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sprawiedliwy_wśród_Narodów_Świata

[niem. Die Schutzstaffeln ] Sztafety Ochronne NSDAP, zbrojna organizacja NSDAP utworzona w 1923, początkowo pełniła funkcję straży partii nazistowskiej, od stycznia 1929 jej dowódcą był Heinrich Himmler. W 1934 odegrała zasadniczą rolę w rozprawieniu się z opozycją wewnątrzpartyjną w trakcie tzw. nocy długich noży. Oprócz zbudowanej na zasadach terytorialnych Powszechnej SS (Allgemeine SS) działały Oddziały Trupich Główek (SS Totenkopfverbände), grupujące funkcjonariuszy obozów koncentracyjnych i militarne Oddziały Dyspozycyjne (SS Verfügungstruppen); obie formacje stały się w 1940 roku częścią Sił Zbrojnych SS (Waffen SS), liczących w 1945 ponad 600 tys. ludzi (wraz z formacjami ochotników „aryjskich” z niektórych krajów okupowanych). Do końca wojny SS stało się najpotężniejszą organizacją w III Rzeszy, jej członkami byli najbardziej fanatyczni zwolennicy nazizmu. Wraz z początkiem działań wojennych w Polsce i ZSRR składające się z esesmanów grupy operacyjne (Einsatzgruppen) rozpoczęły masowe akcje eksterminacyjne. SS otrzymało zadanie zniemczenia podbitych terytoriów, stąd jego kluczowa rola w aparacie okupacyjnym, organizowaniu terroru, eksterminacji innych ras i narodów, zwłaszcza Żydów, Romów i Słowian, przesiedleń ludności, eksploatacji niewolniczej siły roboczej, grabieży mienia. W 1945 Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznał SS za organizację przestępczą.

niemiecki obóz jeniecki dla szeregowców i podoficerów w Görlitz-Moys, obecnie Zgorzelec-Ujazd. Powołany 23 IX 1939 r. na miejscu dotychczasowego obozu przejściowego (dulagu), ewakuowany 7 V 1945. Pierwotnie przetrzymywano w nim jeńców polskich z kampanii wrześniowej, następnie także licznych jeńców innych narodowości, głównie belgijskich i francuskich, później szczególnie licznych włoskich i radzieckich. Przez Stalag i podporządkowane mu jednostki przeszło ponad 100 tys. jeńców, wykorzystywanych do różnych prac; wielu z nich zostało zabitych przez hitlerowców lub zmarło z powodu złych warunków życia w Stalagu.

Stan wojenny został wprowadzony 13 grudnia 1981 roku na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na mocy uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 roku, podjętej niejednogłośnie na polecenie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (pozakonstytucyjnego tymczasowego organu władzy, faktycznie nadrzędnego wobec konstytucyjnych władz państwowych), poparty przez Sejm uchwałą z dnia 25 stycznia 1982 roku. Został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku. W stanie wojennym zostały ograniczone podstawowe prawa obywatelskie, wprowadzona została godzina milicyjna (do maja 1982), zawieszona została działalność organizacji społecznych i związków zawodowych, rozwiązano „Solidarność”, Niezależne Zrzeszenie Studentów, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, ZASP, ZLP, w innych dokonano zmian w kierownictwie, np. w Stowarzyszeniu PAX. Zmilitaryzowano główne działy gospodarki, zakazano zmian miejsca pobytu, wprowadzono cenzurę korespondencji, tryb doraźny w postępowaniu sądowym. Działaczy Solidarności, opozycji politycznej oraz kilkunastu reprezentantów władzy sprzed sierpnia 1980 internowano (łącznie ok. 10 tys. osób).Przyczyny:Oficjalnym powodem ogłoszenia stanu wojennego była pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju, której przejawami były m.in. brak zaopatrzenia w sklepach (także żywności) i reglamentacja (od kwietnia do października 1981 ponownie objęto systemem tzw. kartek żywnościowych wiele istotnych towarów np. mięso, masło, tłuszcze, mąka, ryż, mleko dla niemowląt itd.), oraz zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego w kraju wobec zbliżającej się zimy. Rzeczywistymi powodami były obawy reżimu komunistycznego przed utratą władzy, związane z utratą kontroli nad niezależnym ruchem związkowym, w szczególności Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, oraz walki różnych stronnictw w PZPR nie mogących dojść do porozumienia w kwestii formy i zakresu reform ustroju polityczno-gospodarczego PRL. Istotny był gwałtowny spadek poparcia społecznego dla polityki komunistów, według badań OBOP już w czerwcu 1981 zaufanie do rządu deklarowało 24% respondentów, działania KC PZPR aprobowało jedynie 6% respondentów, a działania NSZZ „Solidarność” pozytywnie oceniało aż 62% Polaków.Za jeden z argumentów uznaje się groźbę interwencji zbrojnej przez pozostałe państwa Układu Warszawskiego. Jednak 13 grudnia 1981, w dniu wprowadzenia stanu wojennego, nie zanotowano żadnych ruchów wojsk radzieckich ani zwiększonej komunikacji radiowej w ramach Układu Warszawskiego – o godz 4:20 rano Departament Stanu USA wydał komunikat w którym stwierdził, iż „nie zasygnalizowano żadnego ruchu wojsk radzieckich”. Jeszcze 10 grudnia w Moskwie, podczas narady Biura Politycznego KC KPZR, władze ZSRR stwierdziły, iż interwencja w Polsce jest brana pod uwagę jako ostateczność, tylko na wypadek, gdyby polskie siły bezpieczeństwa, wojsko i PZPR nie mogły sobie dać rady z sytuacją, przy czym obawiano się także antyradzieckiego przewrotu w polskiej armii.
ZSRR naciskał już od połowy 1981 na rozwiązanie sytuacji wyłącznie „siłami krajowymi” (polska armia i siły bezpieczeństwa), mając świadomość kosztów politycznych ewentualnej interwencji oraz materialnych – uwikłany był bowiem w tym czasie w inną, kosztowną interwencję w Afganistanie. Tak też polskie władze wprowadziły stan wojennt w 16 miesięcy po strajkach w 1980, które doprowadziły do powstania „Solidarności” i odwilży politycznej w Polsce.
Aspekt prawny wprowadzenia stanu wojennego:Podstawa prawna wprowadzenia stanu wojennegoPodstawą prawną do wprowadzenia stanu wojennego był art. 33 ust. 2 Konstytucji PRL (według nowej numeracji przyjętej w 1976 r.), który stanowił o tym, że Rada Państwa może wprowadzić stan wojenny na części lub na całym terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jeżeli wymaga tego wzgląd na obronność lub bezpieczeństwo państwa. Z tych samych powodów Rada Państwa może ogłosić częściową lub powszechną mobilizację.Rada Państwa była jedynym organem uprawnionym do podejmowania decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego, a ówczesna ustawa zasadnicza nie przewidywała żadnych ograniczeń czasowych co do podjęcia przez nią takiej decyzji (inaczej niż w przypadku wprowadzenia stanu wojny: wówczas mogła to uczynić – zgodnie z art. 33 ust. 1 in fine Konstytucji – tylko między sesjami Sejmu).
Reżim prawny stanu wojennegoPrzy podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego powstał problem luki w prawie: pod rządami Konstytucji z 1952 r. nie uregulowano żadnym aktem rangi ustawowej materii dotyczącej funkcjonowania władz państwa oraz aparatu administracyjnego, gospodarki narodowej, a także praw i obowiązków obywateli w czasie obowiązywania stanu wojennego. Ustawa z dnia 23 czerwca 1939 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 57, poz. 366) została „milcząco derogowana” po II wojnie światowej, a ponadto nie pasowała do ówczesnego modelu ustrojowego państwa.Rada Państwa na podstawie art. 30 pkt 5 Konstytucji była upoważniona do wydawania dekretów z mocą ustawy. Jednakże art. 31 ust. 1 Konstytucji ograniczał to prawo do okresów między sesjami Sejmu. W grudniu 1981 r. trwała sesja Sejmu, pomimo to zdecydowano się na wydanie – „w związku z art. 33 ust. 2 Konstytucji”, jak określono w jego arendze – Dekretu o stanie wojennym (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 154) oraz Dekretu o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 156) i Dekretu o przekazaniu do właściwości sądów wojskowych spraw o niektóre przestępstwa oraz o zmianie ustroju sądów wojskowych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 157). Tym samym przy wydaniu tych dekretów zostały naruszone przepisy konstytucyjne.6 stycznia 1982 roku Rada Państwa przekazała do zatwierdzenia Sejmowi dekrety dotyczące stanu wojennego.25 stycznia 1982 roku Sejm, „mając na względzie, że dla efektywnego przywracania pokoju społecznego i odbudowy życia gospodarczego kraju było niezbędne podjęcie nadzwyczajnych środków prawnych nie przewidzianych w dotychczasowych ustawach”, uchwalił Ustawę o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego (Dz. U. z 1982 r. Nr 3, poz. 18), którą zatwierdził z mocą od 12 grudnia 1981 roku powyższe dekrety.Zdaniem Andrzeja Gwiżdża, Romualda Kraczkowskiego, Jerzego Stembrowicza, czy Zbigniewa Witkowskiego ustawa sejmowa konwalidowała nieprawidłowości, jakie wystąpiły przy wydaniu dekretów dotyczących stanu wojennego. Odmienne stanowisko zajmuje Lech Gardocki, którego zdaniem „Sejm mógł tylko zatwierdzić dekrety wydane między [jego] sesjami”.
Wprowadzenie stanu wojennego:Obwieszczenie Rady Państwa o wprowadzeniu stanu wojennego13 grudnia o godzinie 0:00 oddziały ZOMO rozpoczęły ogólnokrajową akcję aresztowań działaczy opozycyjnych. W dniu wprowadzenia stanu wojennego w działaniach na terytorium kraju wzięło udział ok. 70 000 żołnierzy Wojska Polskiego, 30 000 funkcjonariuszy MSW oraz bezpośrednio na ulicach miast 1750 czołgów i 1400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych piechoty, 9000 samochodów oraz kilka eskadr helikopterów i samoloty transportowe. 25% wszystkich sił skoncentrowano w Warszawie i okolicach.10 tysięcy funkcjonariuszy wzięło udział w Akcji „Jodła”, której celem było zatrzymanie i umieszczenie w uprzednio przygotowanych aresztach i więzieniach wytypowanych osób, uznanych za groźne dla porządku publicznego.Kilkanaście minut przed północą rozpoczęła się Akcja „Azalia”, mająca na celu opanowanie i wyłączenie central telefonicznych. Do 451 obiektów w całym kraju wkroczyły uzbrojone oddziały, sformowane z 700 funkcjonariuszy SB i MO, 3000 żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza oraz innych jednostek wojskowych MSW, a także 1200 żołnierzy oddelegowanych przez wojsko. Zaraz po północy zamilkły cywilne telefony, w tym także w ambasadach i konsulatach. W tym samym czasie 350 funkcjonariuszy milicji i SB, 550 żołnierzy MSW oraz około 3000 żołnierzy obsadziło wszystkie obiekty radia i telewizji. Już 14 grudnia rezerwiści powołani do jednostek milicji otrzymali broń, z zastrzeżeniem, że wydawanie amunicji należeć będzie do decyzji komendantów wojewódzkich MO. Broń wydawano zmobilizowanym członkom ORMO a także emerytom oraz rencistom SB i MO, zorganizowanym w grupach samoobrony.O wprowadzeniu stanu wojennego poinformowało Polskie Radio o godzinie 6 nadając przemówienie generała Jaruzelskiego.MON powołało dziesiątki tysięcy rezerwistów i wydało rozporządzenie o nakazie zdeponowania broni i amunicji. Zmilitaryzowano wiele instytucji (skierowano do nich 8000 komisarzy wojskowych, w tym 400 do resortów i instytucji centralnych), część strategicznych sektorów gospodarki, takich jak komunikacja, telekomunikacja, energetyka, górnictwo i porty morskie oraz 129 najważniejszych fabryk.Wyłączono komunikację telefoniczną (co spowodowało liczne przypadki śmierci osób, których nie można było przewieźć do szpitali karetkami pogotowi), wprowadzono cenzurę korespondencji. Po późniejszym przywróceniu łączności kontroli i cenzurze podlegały również rozmowy telefoniczne, (w słuchawkach telefonicznych informował o tym powtarzający się automatyczny komunikat: rozmowa kontrolowana, rozmowa kontrolowana…).Ograniczono możliwość przemieszczania się wprowadzając godzinę milicyjną (od 22:00 do 6:00), jednocześnie zakazano zmiany miejsca pobytu bez uprzedniego zawiadomienia władz administracyjnych. Wstrzymano wydawanie prasy (poza dwiema gazetami rządowymi – „Trybuna Ludu” i „Żołnierz Wolności”, oraz kilka pism terenowych). Zarządzono również wstrzymanie wyjazdów zagranicznych do odwołania (zamknięto granice państwa i lotniska cywilne), a także czasowe zawieszenie zajęć w szkołach.Polską Służbę Bezpieczeństwa w działaniach przeciwko opozycji demokratycznej wsparł aktywnie wschodnioniemiecki wywiad STASI – Grupę Operacyjną STASI założono w Warszawie już w połowie 1980, po fali masowych strajków na terenie całego kraju. Działania STASI i SB wspierała i koordynowała radziecka KGB, która już od połowy lat 70. działała w krajach Bloku Wschodniego w ramach kontroli i neutralizowania organizacji opozycyjnych. Wznowiono zagłuszanie zagranicznych rozgłośni nadających w języku polskim.
Opór społeczeństwa:W reakcji na wprowadzenie stanu wojennego struktury NSZZ Solidarność podjęły akcje protestacyjne – ZOMO sukcesywnie pacyfikowało kolejne strajki m.in. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina (16 grudnia 1981), Hucie im. Lenina w Krakowie (w nocy z 15 grudnia na 16 grudnia), Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie (w nocy z 16 grudnia na 17 grudnia), Stoczni im. Warskiego w Szczecinie (w nocy z 14 grudnia na 15 grudnia), w Hucie Katowice (23 grudnia). Największy opór stawiły siłom bezpieczeństwa kopalnie węgla kamiennego na Śląsku – 15 grudnia oddział ZOMO został dwukrotnie wyparty z terenu kopalni „Manifest Lipcowy”, za trzecim razem kilkunastoosobowa grupa milicjantów otworzyła ogień do robotników, raniąc czterech z nich, 16 grudnia 1981 w trakcie pacyfikacji kopalni Wujek funkcjonariusze ZOMO zastrzelili 9 górników. Protesty robotnicze najdłużej trwały w KWK Ziemowit (do 22 grudnia) i KWK Piast, gdzie 1000 górników przebywało pod ziemią od 14 grudnia do 28 grudnia 1981 (był to najdłużej trwający strajk w historii powojennego górnictwa).16 grudnia 1981 w Gdańsku doszło do dużej manifestacji, w której udział wzięło ok. 100 000 ludzi – starcia z oddziałami ZOMO trwały tam do 17 grudnia. Funkcjonariusze ZOMO postrzelili w ich trakcie 4 osoby (z czego 1 osoba zmarła). Do podobnej wielotysięcznej demonstracji doszło 17 grudnia 1981 w Krakowie, gdzie również doszło do brutalnego rozpędzenia manifestantów przez służby bezpieczeństwa PRL.Sprzeciw wobec wprowadzenia stanu wojennego przybierał różne formy. Większość aktorów i twórców początkowo zbojkotowała zaistniałą sytuację odmawiając występów w mediach państwowych, później jednak sprzeciw złagodniał. Przyczynił się do tego fakt weryfikacji dziennikarzy, w wyniku której zostało zwolnionych z pracy co najmniej 800 z nich.Zwykli obywatele przeciwni polityce gen. Wojciecha Jaruzelskiego, zaczęli nosić na ubraniu oporniki jako symbol protestu lub z premedytacją spóźniali się do pracy, aby zamanifestować swoje poglądy polityczne (symbolem nowego stylu pracy został ślimak i żółw). W wielu polskich miastach ludzie spontanicznie wydawali amatorskimi metodami ulotki i plakaty o treści antyrządowej i antykomunistycznej, a następnie kolportowali je w miejscach publicznych protestując przeciwko rządom terroru i zaistniałej sytuacji. Na budynkach, zwłaszcza w trudno dostępnych miejscach, zaczęło się pojawiać coraz więcej antyrządowych napisów, na przykład takich jak ; „WRON won za Don”, „Zima wasza wiosna nasza”, „Orła wrona nie pokona” czy też C[iąg] D[alszy] N[astąpi]. Zamazywały je specjalnie zorganizowane ekipy, często zastępując te hasła innymi np. „KOR = Żydzi” czy „S = $”.Symbolem oporu stał się oznaczający zwycięstwo znak V (victoria), a popularność zyskał zając, którego podniesione uszy tworzyły ten znak. Rozwijał się także podziemny ruch filatelistyczny, ze sprzedaży znaczków tzw. „poczty Solidarności” finansowano część działalności opozycji. Dochodziło także do przemianowywania nazw ulic, w Nowej Hucie zmieniono nazwę Alei Róż na Zomostrasse, oraz udoskonalania metod walki z oddziałami ZOMO, np. pojemniki z lakierem utrudniającym widoczność w pojazdach sił bezpieczeństwa, kolczatki lub noszenie kominiarek ograniczających działanie gazu łzawiącego.Represje:W ciągu pierwszego tygodnia trwania stanu wojennego w więzieniach i ośrodkach internowania znalazło się ok. 5000 osób. Ogółem, w okresie trwania stanu wojennego, zostało internowanych ok. 10 000 osób w 49 ośrodkach internowania na terenie całego kraju. Byli to głównie przywódcy NSZZ „Solidarność”, doradcy związku i związani z nim intelektualiści (m.in. na fali aresztowań zamknięto trwający w Warszawie Kongres Kultury Polskiej) oraz działacze opozycji demokratycznej. Dalszym 4000 osób, głównie przywódcom i uczestnikom strajków i protestów, już 24 grudnia 1981 przedstawiono zarzuty prokuratorskie i osądzono, zwykle na kary więzienia. Najwyższy wyrok otrzymała działaczka opozycyjna Ewa Kubasiewicz, skazana przez Sąd Marynarki Wojennej na 10 lat więzienia, za udział w organizacji strajku w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni. Powszechną praktyką było zwalnianie działaczy NSZZ Solidarność z pracy i zmuszanie ich do emigracji z kraju.Meldunek o zatrzymaniu – gotowy formularz używany przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej w trakcie trwania w Polsce stanu wojennego.28 grudnia, po stłumieniu ostatnich strajków w kopalni „Piast”, z pracy w tym zakładzie wyrzucono 2000 robotników – masowe zwolnienia załóg w strajkujących zakładach stosowano w skali całego kraju, z większą lub mniejszą intensywnością. 31 sierpnia 1982, podczas protestów w drugą rocznicę porozumień sierpniowych, w 34 województwach zatrzymano ponad 5000 ludzi – 3000 stanęło pod różnymi zarzutami przed kolegiami do spraw wykroczeń, a 126 osobom wytoczono procesy sądowe. W wyniku akcji weryfikacyjnej środowisk dziennikarskich z zajmowanych stanowisk zwolniono 800 osób. Niektóre gazety zostały zlikwidowane, np. „Kultura” czy „Czas”.Karano także organizacje zrzeszające działaczy studenckich, twórców i artystów, które nie chciały się podporządkować – 5 stycznia 1982 zdelegalizowano Niezależne Zrzeszenie Studentów (wielu jego członków aresztowano), 20 marca 1982 zlikwidowano Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, w 1983 rozwiązano Związek Polskich Artystów Plastyków, Związek Literatów Polskich, oraz zarząd Polskiego PEN Clubu. Represje wobec intelektualistów, brak perspektyw materialnych i wolności politycznej, spowodowały w następnych latach emigrację tysięcy naukowców, lekarzy, inżynierów. Po 1981 dodatkowo nasilał się trend emigracji ludzi młodych, przed 35 rokiem życia – do 1986 za granicą pozostawało kilkaset tysięcy osób nie wierzących w możliwości ewolucji ustroju komunistycznego i nie widzących dla siebie większych perspektyw w kraju.W samym PZPR doszło do zwolnień i likwidacji części terenowych struktur partyjnych. Do 20 grudnia funkcję straciło 500 członków partii, a kilkadziesiąt organizacji partyjnych zlikwidowano. Aresztowano także, głównie dla efektu propagandowego, znanych działaczy komunistycznych, m.in. Edwarda Gierka, Piotra Jaroszewicza oraz Edwarda Babiucha, kojarzonych z poprzednimi ekipami rządzącymi. Powyższa sytucja oraz rozczarowanie polityką władz, spowodowały iż do 1983 z szeregów PZPR wystąpiło 850 tys. jej członków (w tym ok. 33% wchodzących w jej skład robotników i chłopów).W 2006 Instytut Pamięci Narodowej oszacował liczbę ofiar śmiertelnych stanu wojennego (w okresie od 13 grudnia 1981 do 22 lipca 1983), które poniosły śmierć (głównie śmiertelne postrzały i pobicia) podczas strajków i manifestacji na 56 osób. Całkowita liczba ofiar stanu wojennego w latach 1981-1989 wynosi nie mniej niż 91 osób, co ustaliła badająca zbrodnie stanu wojennego Nadzwyczajna Komisja Sejmowa w latach 1989-1991. Jest możliwe, że całkowita liczba ofiar śmiertelnych sięga ponad 100 osób (nie wyjaśniono ok. 90. przypadków tajemniczych morderstw politycznych dokonanych przed i po 1989). Listy ofiar i przyczyny ich śmierci próbował ustalać także Komitet Helsiński, ogłaszając w 1989 raport zawierający listę nazwisk represjonowanych i ofiar śmiertelnych stanu wojennego.Skutki gospodarcze:Wprowadzenie stanu wojennego nie poprawiło niekorzystnej sytuacji gospodarczej w Polsce i nie usunęło oznak zapaści ekonomicznej kraju. Władze zapowiedziały wdrożenie reformy gospodarczej począwszy od 1 stycznia 1982 (będącej elementem systemu tzw. normalizacji). Pierwszym efektem tych działań było jednak tylko wprowadzenie od 1 lutego 1982 podwyżki cen żywności średnio o 241 procent, a także opału i energii średnio o 171 procent. Zmiany cen władze próbowały wynagrodzić społeczeństwu systemem ograniczonych rekompensat, które w praktyce okazały się niewystarczające. W roku 1982 nastąpił spadek realnych dochodów ludności średnio o 30 procent, w porównaniu do dochodów z roku 1981, a przeprowadzona rewaloryzacja oszczędności nie była w stanie zrównoważyć obniżenia ich wartości. Pojawiające się symptomy kryzysu gospodarczego były wzmacniane koniecznością przeznaczania środków budżetowych na spłatę zadłużenia zagranicznego, które w okresie 1980-1985 wyniosło ponad 50 mld dolarów amerykańskich – spowodowało to deficyt towarów na rynku wewnętrznym, ponieważ Polska zmuszona była zwiększyć eksport, aby wykonać te zobowiązania.Strajki i działania roszczeniowe różnych grup społecznych, spowodowały w ciągu roku 1982 wzrost poziomu płac realnych do stosunkowo wysokiego poziomu, co nastąpiło dzięki podwyżkom wynagrodzeń i dodatkowym świadczeniom. Nadal nie udawało się osiągnąć równowagi rynkowej, braki na rynku żywnościowym i towarowym zmuszały do utrzymywania systemu reglamentacji wielu artykułów – w 1982 objęła ona m.in. buty (1 para obuwia na osobę na rok) i alkohol (0,5 litra na osobę dorosłą na miesiąc, co spowodowało obniżenie poziomu rocznej konsumpcji alkoholu do 4,3 litra w 1982, w stosunku do 6 litrów pod koniec lat 70. – spadek ten był spowodowany także zjawiskiem nielegalnej produkcji oraz deklaracjami prohibicyjnymi robotników).Podstawowym mechanizmem napędzania gospodarki w latach 1982-1984 stało się wydłużenie czasu pracy oraz zmiany w strukturze importu. W 1983 władzom udało się dzięki temu zahamować spadek dochodu narodowego (oficjalnie tłumaczony jako efekt amerykańskich sankcji gospodarczych), jednak w 1985 nadal był on niższy o 20% w stosunku do poziomu z roku 1979. W okresie 1982-1986 wzrosła produkcja przemysłowa o 20 procent, w tym samym okresie wzrosła również produkcja rolnicza – średnio o 12 procent. Narastała presja inflacyjna, co wiązało się z wcześniejszymi ustępstwami władz w zakresie ograniczonego wzrostu wynagrodzeń. W okresie 1981-1985 inflacja w zakresie tylko cen urzędowych wyniosła 15 procent. Mimo zablokowania inwestycji państwowych, nie powiodły się próby ograniczenia deficytu budżetowego, który równoważono dodrukowywaniem nowego pieniądza (tzw. pustego pieniądza) – co było dodatkowym czynnikiem napędzającym wzrost inflacji.Pozostałe elementy wprowadzanej od 1982 tzw. reformy gospodarczej nie były wprowadzane w pełnym zakresie, a ich wdrażanie następowało w powolnym tempie. Próbowano wprowadzić pewne elementy gospodarki rynkowej, równolegle zachowując pełną kontrolę nad gospodarką centalnie planowaną – co stanowiło sprzeczność samą w sobie, ponieważ rezygnacja z pryncypiów systemu gospodarki socjalistycznej była niemożliwa z przyczyn politycznych. Niepowodzenia w zakresie reform gospodarczych wzmacniane były również niewydolnością systemu nomenklatury i nieumiejętności aparatu gospodarczego. Poszukiwano wobec tego rozwiązań cząstkowych, które nie prowadziły do osiągnięcia realnych efektów i nie przyniosły w efekcie istotnych zmian.
Akt oskarżenia z 2007 przeciwko autorom stanu wojennego17 kwietnia 2007 Instytut Pamięci Narodowej zakończył długotrwałe śledztwo przeciwko autorom stanu wojennego – Wojciechowi Jaruzelskiemu i Czesławowi Kiszczakowi (w sumie aktem oskarżenia objęto 9 osób) i skierował przeciwko nim akt oskarżenia do Sądu Rejonowego Warszawa Śródmieście. Wojciech Jaruzelski, jako stojący na czele utworzonej w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, został przez IPN oskarżony o zbrodnię komunistyczną, polegającą na kierowaniu „związkiem przestępczym o charakterze zbrojnym, mającym na celu popełnianie przestępstw”, a także o podżeganie członków ówczesnej Rady Państwa PRL (organ ten formalnie wprowadził stan wojenny w PRL w 1981) do przekroczenia ich uprawnień poprzez uchwalenie dekretów o stanie wojennym w czasie sesji Sejmu PRL – wbrew obowiązującej wówczas Konstytucji.Akt oskarżenia został 14 maja 2008 zwrócony ze względu na „istotne braki śledztwa”. Sędzia uznała, że IPN nie wykonał „typowych czynności śledczych”, opinie biegłych są „niepełne, nieaktualne i sprzeczne ze sobą”, a także „rozbieżne m.in. co do groźby interwencji ZSRR”. Sąd zalecił m.in. powołanie zespołu biegłych historyków, uznając, że IPN tego nie uczynił.Kalendarium:* 13 grudnia 1981 (niedziela)- wprowadzenie stanu wojennego uchwałą Rady Państwa pomimo tego, że uchwała nie była jeszcze opublikowana- powołanie do życia (niezgodnie z Konstytucją PRL) Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), władzę w PRL przejęło wojsko- internowano większość członków Komisji Krajowej Solidarności, władze utworzyły sieć obozów dla internowanych, wydano 10 132 decyzji o internowaniu w stosunku do 9736 osób.- zawieszono naukę w szkołach i na uczelniach- przerwano łączność telefoniczną- wprowadzono godzinę milicyjną- prymas Józef Glemp w kazaniu potępił stan wojenny i zaapelował o spokój, władze komunistyczne bez jego zgody wielokrotnie powtarzały tą wypowiedź w radiu* 14 grudnia 1981 (poniedziałek) – pierwszy dzień roboczy stanu wojennego. Solidarność w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego zaczęła organizować strajki. Jako pierwszy akcję protestacyjną rozpoczął Zakład Zespołów elektronicznych „UNITRA-UNITECH” w Białogardzie. Wojsko otoczyło Stocznię Gdańską* 15 grudnia 1981 – pacyfikacja kopalni „Manifest Lipcowy”* 16 grudnia 1981 – pacyfikacja kopalni Wujek przez ZOMO i wojsko, 9 zastrzelonych i 21 rannych górników; pacyfikacja Gdańskiej Stoczni Remontowej. Wielogodzinna masowa demonstracja i walki uliczne w Gdańsku.* 17 grudnia 1981 – ZOMO rozbiło manifestacje w Gdańsku i w Krakowie. W Gdańsku zginęła jedna osoba, dwie zostały ranne (seria z broni maszynowej skierowana bezpośrednio w demonstrantów).* 20 grudnia 1981 – koniec strajku w Porcie Gdańskim* 21 grudnia 1981 – ambasador PRL w Stanach Zjednoczonych Romuald Spasowski poprosił o azyl polityczny. Sąd wojskowy w PRL zaocznie skazał go potem na karę śmierci.* 23 grudnia 1981 – pacyfikacja Huty Katowice. Stany Zjednoczone wprowadziły sankcje gospodarcze przeciwko PRL.* 28 grudnia 1981 – koniec strajku w kopalni Piast – ostatniego strajku okupacyjnego. Ambasador PRL w Japonii Zdzisław Rurarz poprosił o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych. Został potem zaocznie skazany na karę śmierci przez sąd wojskowy. Wycofanie z dystrybucji na 9 lat filmu Ryszarda Bugajskiego, Przesłuchanie – opisującego realia czasów polskiego stalinizmu* 4 stycznia 1982 – wznowienie zajęć w szkołach* 6 stycznia 1982 – władze rozwiązały Niezależne Zrzeszenie Studentów* 10 stycznia 1982 – przywrócenie łączności telefonicznej w miastach* 13 stycznia 1982 – powstał Ogólnopolski Komitet Oporu – pierwsza ogólnopolska struktura związku pod przewodnictwem Eugeniusza Szumiejki* 25 stycznia 1982- na posiedzeniu Sejmu PRL VIII kadencji uchwalono – przy jednym głosie sprzeciwu (poseł Romuald Bukowski z Gdańska) – ustawę o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego, tym samym dekret o stanie wojennym został zatwierdzony.* 30 stycznia 1982 – w wielu zagranicznych miastach obchodzony jest Dzień Solidarności z Polską* 1 lutego 1982 – podwyżka cen* 3 lutego 1982 – Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni wydał najwyższe wyroki w stanie wojennym – Ewa Kubasiewicz z Wyższej Szkoły Morskiej została skazana na 10 lat więzienia* 5 lutego 1982 – rozpoczęły się – najpierw w Świdniku, potem w innych miastach – manifestacje spacerowe (masowe wychodzenie na spacery w czasie trwania dziennika telewizyjnego o 19:30)* 8 lutego 1982 – wznowienie zajęć na wyższych uczelniach* 11 lutego 1982 – celem zwalczenia manifestacji spacerowych w Świdniku wprowadzono godzinę milicyjną od 19:30. W Warszawie ukazał się drugi (pierwszy) numer Tygodnika Mazowsze* 13 lutego 1982 – w ośrodku dla internowanych w Wierzchowie Pomorskim pobito 45 więźniów* 23 lutego 1982 – śmierć Zdzisława Karosa* 27 lutego 1982 – wycofanie przez producenta (Film Polski) z rywalizacji o Oscara filmu Człowiek z żelaza Andrzeja Wajdy* 1 marca 1982 – zniesienie ograniczeń w podróżach po całej Polsce.* 17 marca 1982 – w Katowicach powstał Biskupi Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym* 20 marca 1982 – rozwiązanie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i powołanie w jego miejsce marionetkowego Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL* 1 kwietnia 1982 – Zdzisław Najder został dyrektorem rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa* 12 kwietnia 1982 – w Warszawie rozpoczęło nadawanie Radio Solidarność, kierowane przez Zbigniewa Romaszewskiego* 22 kwietnia 1982 – powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna Solidarności* 3 maja 1982 – demonstracje antyrządowe w Warszawie, Gdańsku oraz Krakowie i pięciu innych miastach Polski. Liczba demonstrantów w Warszawie przekroczyła 20 000 osób; w wyniku interwencji milicji obrażeń ciała doznało 71 osób* 20 lipca 1982 – z inicjatywy PZPR powstała organizacja PRON* 22 lipca 1982 – z okazji Święta Odrodzenia Polski na prośbę PRON zwolniono dużą ilość osób internowanych.* 31 sierpnia 1982 – demonstracje w całym kraju w rocznicę porozumień sierpniowych. Trzech demonstrantów zabitych przez milicję w Lubinie* 13 października 1982 – zamieszki w Nowej Hucie; funkcjonariusz SB śmiertelnie postrzelił jednego z manifestantów, dwudziestoletniego Bogdana Włosika* 11 listopada 1982 – władze PRL zwolniły z obozu internowania Lecha Wałęsę* 31 grudnia 1982 – zawieszenie stanu wojennego* 14 maja 1983 – milicjanci zamordowali na komisariacie MO w Warszawie Grzegorza Przemyka* 19 maja 1983 – pogrzeb Grzegorza Przemyka* 16-23 czerwca 1983 – druga pielgrzymka do Polski papieża Jana Pawła II* 22 lipca 1983 – zniesienie stanu wojennego, rozwiązanie WRONAkty prawne dotyczące stanu wojennego:* Uchwała Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 155)* Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 154, z późn. zm.)* Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 156)* Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o przekazaniu do właściwości sądów wojskowych spraw o niektóre przestępstwa oraz o zmianie ustroju sądów wojskowych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 157, z późn. zm.)* Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zasad postępowania w sprawach o internowanie obywateli polskich (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 159)* Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wykonania przepisów dekretu o stanie wojennym w zakresie łączności (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 160)* Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zasiłków przysługujących członkom rodzin żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 161)* Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 1981 r. w sprawie wykonania dekretu o stanie wojennym w zakresie gromadzenia środków pieniężnych, obrotu pieniężnego i obsługi finansowej oraz udzielania kredytów (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 162)* Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie obowiązku złożenia do depozytu broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz zakazu noszenia przedmiotów i narzędzi, których używanie może zagrażać porządkowi publicznemu (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 163)* Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zezwoleń na zmianę miejsca pobytu w czasie obowiązywania stanu wojennego oraz zasad i trybu postępowania w tych sprawach (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 164)* Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 grudnia 1981 r. w sprawie tymczasowego regulaminu pobytu internowanych w ośrodkach odosobnienia (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 165)* Ustawa z dnia 25 stycznia 1982 r. o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego (Dz. U. Nr 3, poz. 18, z późn. zm.)* Ustawa z dnia 18 grudnia 1982 r. o szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego (Dz. U. Nr 41, poz. 273, z późn. zm.)* Uchwała Rady Państwa z dnia 19 grudnia 1982 r. w sprawie zawieszenia stanu wojennego (Dz. U. Nr 42, poz. 275)* Uchwała Rady Państwa z dnia 20 lipca 1983 r. w sprawie zniesienia stanu wojennego (Dz. U. Nr 39, poz. 178)
Linki:* Strona o Internowanych w czasie Stanu wojennego (pol.) * Zdjęcia z manifestacji w Gdańsku 1 maja 1982 roku (pol.) * Tragiczne wydarzenia z 31 sierpnia 1982 r. w Lubinie (pol.) * Maria Szcześniak „Idź i zabij” – Pacyfikacja Kopalni Wujek 16 grudnia 1981 (pol.) * Lista śmiertelnych ofiar komunistycznego aparatu represji w latach 1981 – 1989 (pol.) * Lista 100 ofiar śmiertelnych stanu wojennego w latach 1981 – 1989 (pol.) * Poczta Solidarności Podziemnej w latach od roku 1982 (pol.) * The state of war in Poland 1981 – strona uczniów LO w Olecku (pol.) * Ściśle tajny protokół z posiedzenia KC PZPR na temat sytuacji społeczno-politycznej w kraju z dnia 13 XII 1981 (pol.)
 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stan_wojenny_w_Polsce_1981-1983

architekt, urbanista i konserwator zabytków, któremu białostoczanie zawdzięczają powojenny kształt śródmieścia, a przede wszystkim nadzór nad odbudową Pałacu Branickich i koncepcję rekonstrukcji założenia barokowego centrum. W Białymstoku zamieszkał w 1945 roku, obejmując kierownictwo prac przy ukończeniu kościoła św. Rocha według międzywojennego projektu Oskara Sosnowskiego. Obok opisanego wcześniej Hotelu Miejskiego do jego realizacji należą liczne odbudowane po wojnie zabytki, m.in. Pałacyk Gościnny i budynek Loży Masońskiej przy ul. Jana Kilińskiego, klasztor Sióstr Miłosierdzia i dawna zbrojownia (obecnie Archiwum Państwowe w Białymstoku) przy Rynku Kościuszki oraz neohistoryczne mieszczańskie kamienice w centrum miasta. Bukowski projektował także architekturę sakralną, m.in. modernistyczny kościół w Dojlidach i kaplicę na cmentarzu św. Rocha – na którym został pochowany wraz z żoną Placydą i synem Andrzejem. W zakresie architektury użyteczności publicznej za największe dzieło Bukowskiego uważany jest natomiast socrealistyczny gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Białymstoku.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Bukowski

Stereotyp – (z gr. stereos = 'twardy', typos = 'wzorzec, odcisk') uproszczony i schematyczny sposób postrzegania osób, grup czy narodowości oraz stosunków społecznych, oparty na fałszywej lub niepełnej wiedzy oraz utrwalony tradycją. Źródłem stereotypów mogą być również media. Zob. Zbigniew Bokszański, Stereotypy i kultura, Wrocław 2001.

inaczej bożnica, bóżnica – (z gr. zgromadzenie, miejsce zebrań) – obiekt o charakterze religijnym, miejsce spotkań, przeznaczony przede wszystkim odprawianiu żydowskich obrzędów religijnych), a także miejsce studiowania Tory i Talmudu. Powszechnie używane słowa w języku polskim odpowiadające pojęciu synagogi to: bożnica (lub bóżnica – czyli miejsce poświęcone Bogu, dom modlitwy, szkoła żydowska) lub tempel (nazwa używana raczej rzadko, oznacza synagogi postępowe budowane przez Żydów niemieckich). Wielka liczba określeń synagogi wynika z jej wielofunkcyjności. Synagoga pełniła nie tylko funkcje religijne i edukacyjne, ale mieściła różne urzędy gminy żydowskiej: kancelarię, archiwum, pomieszczenia sądów rabinackich, skarbiec, a nawet koszerną stołówkę i schronisko z noclegownią.

Szabas, Sabat, sobota – w judaizmie i tradycji chrześcijańskiej, ostatni (siódmy) dzień każdego tygodnia (czyli sobota). W judaizmie i niektórych kościołach chrześcijańskich (adwentyści, część zielonoświątkowców i niektórych wspólnot protestanckich) obchodzony jako dzień święty – na pamiątkę biblijnego aktu stworzenia. W dniu tym żydzi, wyznawcy judaizmu, mają obowiązek zaprzestania większości codziennych obowiązków, oprócz tych absolutnie niezbędnych do przeżycia. Zakazana jest więc wszelka praca zarobkowa, sprzątanie, gotowanie i podróżowanie na większe odległości. Nie wolno też w tym czasie nakłaniać innych ludzi do wykonywania tych obowiązków zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio. Powoduje to, że w czasie szabatu obowiązuje zakaz korzystania z prądu (bo w elektrowniach pracują ludzie), z komunikacji publicznej, banków, taksówek, robienia zakupów, telefonowania itp. Tak surowa interpretacja obowiązuje jednak tylko we wspólnotach ortodoksyjnych żydów. Szabat jest dniem zadumy, spokoju, modlitwy, wspólnego spędzania czasu w gronie najbliższych, oraz – co najważniejsze – dniem oczekiwania na nadejście mesjasza. Zgodnie z wierzeniami mesjasz nadejdzie, gdy w szabat ani jeden żyd nie złamie żadnego z zakazów szabasowych. Jest to oczywiście bardzo mało prawdopodobne, jednak pobożni żydzi starają się ze wszystkich sił, aby to nie oni byli tymi, którzy „popsuli” szabat. Szabat zaczyna się o zmierzchu w piątek i trwa do zmierzchu w sobotę, jego godziny są więc ruchome i zależą od pory roku. Tradycyjnie w piątek przed zmierzchem zaczyna się uroczyste nabożeństwo piątkowe w każdej synagodze, po którym wraca się do domu na wieczerzę szabasową. W sobotę je się uroczysty, ale zimny obiad, po czym spędza się czas na modlitwach lub nauczaniu w synagodze. Główny nurt chrześcijaństwa odrzuca biblijne IV przykazanie – sobotę – jako dzień święty. Przepisy szabatowe związane z tradycję żydowską, zachowują przeważnie żydzi, choć są nieliczne społeczności chrześcijańskie, które je akceptują. Dla chrześcijan 'szabat', to siódmy dzień tygodnia (niedziela). Zgodnie ze słowami Jezusa Chrystusa, „to szabat jest ustanowiony dla człowieka” (Mk2,27), chrześcijanie dbają o to, aby ten dzień był poświęcony Bogu, aby był dniem wolnym od pracy, dniem radości i wesela. Jest to bowiem dzień pobłogosławiony i przeznaczonym przez Boga na odpoczynek. Zgodnie z listem do hebrajczyków „szabat pozostaje” (Hbr4,1-11), i wskazuje wierzącym na przyszły wieczny odpoczynek.

grupa ludów pochodzenia tureckiego. Początkowo była to nazwa jednego z plemion mongolskich, by ostatecznie zostać rozciągnięta na ludy tureckie, mongolskie i tunguskie, wchodzące w najpierw w skład imperium Czyngis-chana, później Złotej Ordy i chanatów. Tatarzy krymscy najeżdżali tereny Polski od XIII do XVII wieku, część z nich od XIV wieku osiedlała się w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim (Lipkowie, Muślimowie). Większość Tatarów wyznaje islam, duża część prawosławie.
W okresie międzywojennym w granicach Polski żyło około 5.5 tysiąca Tatarów (województwo wileńskie, nowogródzkie i białostockie). Po wojnie w granicach Polski pozostały jedynie dwie wsie tatarskie — w dzisiejszym województwie podlaskim (Bohoniki i Kruszyniany). Tatarzy żyją rozproszeni w Gdańsku, Białymstoku, Warszawie i Gorzowie Wielkopolskim — łącznie około 3 tysiące osób. Borawski P., Dubiński A., Tatarzy Polscy — dzieje, obrzędy, legendy, tradycje., Warszawa 1986. Kołodziejczyk A., Rozprawy i studia z dziejów Tatarów litewsko-polskich i Islamu w Polsce XVII–XX wieku, Siedlce 1997.

Towarzystwo Historyczne YACHAD stara się zawsze pozyskiwać wielu sojuszników i partnerów, realizując swoje cele. Członków Towarzystwa zobowiązuje do tego nazwa stowarzyszenia YACHAD, oznaczająca w języku hebrajskim RAZEM. Zobowiązują ich do tego przede wszystkim cele, które obrali oni sobie kilka lat temu i systematycznie starają się realizować. Są to między innymi: 1) utrzymywanie i nawiązywanie kontaktów z dawnymi mieszkańcami miasta Zduńska Wola wyznania mojżeszowego oraz ich potomkami, 2) wspieranie inicjatyw kulturalnych i oświatowych dotyczących kultury żydowskiej, 3) pobudzanie świadomości i tolerancji społeczeństwa, 4) edukacja w zakresie historii i kultury narodu żydowskiego, 5) ochrona dóbr kultury, 6) wspieranie uczestnictwa młodzieży w życiu publicznym i społecznym oraz rozwoju wolontariatu młodzieżowego, 7) poszanowanie tożsamości narodowej i kultury oraz przezwyciężanie barier, stereotypów i uprzedzeń zakorzenionych w mentalności i kulturze.
YACHAD realizowało m.in. następujące projekty:1. (2001-2007) Dokumentacja cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli / Photographic and Topographic Census Project in the Jewish Cemetery of Zdunska Wola, w oparciu której obecnie powstaje pierwsza książka o cmentarzu żydowskim w Zduńskiej Woli:http://www.yachad.pl/index.php?www=projekty/dokumentacja/dokumentacja⟨=PL
2. (2007) Odbudowa bramy na cmentarzu żydowskim w Zduńskiej Woli: http://www.yachad.pl/index.php?www=projekty/remont_bramy/remont⟨=PL
3. (2007) Zjazd Byłych Mieszkańców Zduńskiej Woli z Izraela i Diaspory: http://www.yachad.pl/index.php?www=news/zjazd_2007/relacja⟨=PL
4. (2005) Organizacja Dnia Społeczności Żydowskiej w Zduńskiej Woli w ramach obchodów 180 lecia nadania Zduńskiej Woli praw miejskich: http://www.yachad.pl/index.php?www=galeria/180_lat/180_lat⟨=PLhttp://www.weizmann.ac.il/wagner/ZdunskaWola/CEREMONY180-sept2005/180.htm
5. (2003-obecnie) Konkurs historyczny dla szkół ponadpodstawowych (w roku 2008 jest to już V Edycja): http://www.yachad.pl/index.php?www=projekty/konkurs/konkurs⟨=PL
6. (2003) Dzień Otwarty cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli: http://www.yachad.pl/index.php?www=projekty/dzien_otwarty/dzien_otwarty⟨=PL
7. (2002 – obecnie) Spotkania młodzieży polsko – izraelskiej: http://www.yachad.pl/index.php?www=galeria/spotkania_mlodziezy/mlodziez⟨=PL
Więcej informacji o działalności Towarzystwa znajduje się na stronie Towarzystwa: http://www.yachad.pl/

powstało w 1944 roku. Towarzystwo organizowało głównie imprezy propagandowe, takie jak obchody rocznic rewolucji październikowej, wycieczki do ZSRR, wymianę grup (tzw. „pociągi przyjaźni”), dni radzieckiej kultury, techniki, książki, filmu a także Festiwal Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze (dla amatorów). Pierwszym prezesem Zarządu Głównego TPPR był Józef Wasowski. Do lat 80. TPPR liczyło ok. 3 miliony członków, głównie poprzez masowe zapisywanie uczniów i pracowników przedsiębiorstw i instytucji państwowych. W 1991 TPPR zostało przekształcone w Stowarzyszenie Polska-Rosja.
Wielki gmach Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej miał pomagać białostoczanom w utrzymaniu dobrych relacji z Krajem Rad. „Przodującą kulturę radziecką” przybliżały biblioteka i czytelnia, których księgozbiór liczył 5 tys. tomów, sala teatralno-kinowa, a także zdobione motywami ludowymi stiuki i malowidła. Budynek oddano do użytku 1 maja 1952 r. Powstał ze środków Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy, podobnie jak połączony z nim Klub Międzynarodowej Prasy i Książki.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Towarzystwo_Przyjaźni_Polsko-Radzieckiej

poczucie odrębności wobec innych narodów lub grup etnicznych czy religijnych. Poczucie tożsamości umacniane jest przez edukację i kultywowanie kultury i obyczajów danej grupy.

jeden z dwóch (obok Układu o nieagresji) układów określających zasady podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej pomiędzy Niemcami i ZSRR po ataku obu tych państw na Polskę, podpisany 28 września 1939 roku. Sankcjonował podział Polski i tworzył podstawę dla systemu sowiecko-niemieckich uzgodnień szczegółowych, zawartych w jednocześnie podpisanych oświadczeniach, tajnych protokołach oraz korespondencji wymienionej przez Joachima von Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa. Traktat skorygował m.in. przebieg granicy rosyjsko-niemieckiej (oddając ZSRR całą Litwę — w zamian za województwo lubelskie i wschodnią część województwa warszawskiego) oraz określił zasady wspólnego zwalczania polskiej konspiracji niepodległościowej.

Traktat wersalski(Traktat pokoju z Niemcami) najważniejszy z zawartych 1919–20 traktatów kończących I wojnę, zaciążył na całej polityce światowej okresu międzywojennego; podpisany przez Niemcy i państwa zwycięskiej koalicji (ententy) 28 czerwca 1919 roku podczas paryskiej konferencji pokojowej, ratyfikowany 10 stycznia 1920; ustalał nową strukturę terytorialną i polityczną Europy, wraz z określeniem granic Niemiec, uznających niepodległość m.in. Czechosłowacji i Polski oraz zobowiązujących się do zwrotu zagarniętych ziem (w tym Polsce — Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego), nakazywał też m.in. plebiscyt w sprawie granic na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku, ustanawiał Wolne Miasto Gdańsk; zawierał również postanowienia dotyczące powołania Ligi Narodów i nakładał na wiele nowo powstałych państw, w tym także na Polskę, obowiązek ochrony mniejszości narodowych.

(UPA) ukraińska nacjonalistyczna organizacja militarno-polityczna powstała w październiku 1942 z inicjatywy Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (frakcji S. Bandery), w wyniku połączenia oddziałów partyzanckich działających od 1940 na Polesiu i Wołyniu, oddziałów Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN-Banderowcy) i innych. W okresie największego rozwoju liczyła ok. 40 tys. żołnierzy. Pod względem politycznym była podporządkowana decyzjom OUN, a od lipca 1944 Ukraińskiej Głównej Radzie Wyzwoleńczej. Na czele UPA stał od końca 1943 Roman Szuchewycz (pseudonim Taras Czuprynka). Naczelnym zadaniem UPA była walka o niepodległość Ukrainy i ochrona ludności ukraińskiej. Za wrogów uznano ZSRR i Niemcy oraz Polaków z terenów polsko-ukraińskiego pogranicza etnicznego. Od wiosny 1943 UPA podejmowała działania zbrojne przeciwko ludności polskiej, dążąc do usunięcia jej z Wołynia, Polesia i Galicji Wschodniej (pacyfikacje wsi, zbiorowe mordy). W 1947 oddziały UPA zostały częściowo zdemobilizowane. Centralne kierownictwo UPA przestało istnieć wraz ze śmiercią Szuchewycza w 1950 roku, jednak pojedyncze oddziały działały jeszcze do 1953.

żołnierz jazdy lekkiej uzbrojonej w lance, szable oraz broń palną, charakterystycznej głównie dla kawalerii polskiej. W 1918 r. w odrodzonym państwie polskim, w tworzonym właśnie Wojsku Polskim powołano pułki ułańskie, zachowując rogatywkę oraz lance. Podobne jednostki istniały też w armii Hallera oraz armii powstania wielkopolskiego. Oprócz pułków ułańskich, wywodzących się z jednostek polskich utworzonych w Rosji, kawalerii wielkopolskiej lub nowo formowanych już w Polsce, utworzono trzy pułki szwoleżerów, wywodzące się z jazdy Legionów Polskich oraz 10 pułków strzelców konnych, nazywanych początkowo też dragonami, utworzonych głównie z jednostek armii polskiej we Francji. Te trzy formacje kawalerii różniły się jedynie tradycjami i elementami umundurowania; najliczniejsze były pułki ułanów, którym to mianem mylnie i w uproszczeniu określa się czasami całą polską kawalerię przedwojenną. Wszystkie te formacje kawalerii używały karabinków, szabel i lanc. Pułki kawalerii polskiej walczyły o odradzające się państwo polskie w latach 1918-1921. Ułani 14 pułku kawalerii rozstrzygnęły trzydniową bitwę z armią ukraińską pod Jazłowcem 13 lipca 1919. Ułani oraz szwoleżerowie drugiej dywizji jazdy płk. Juliusza Rómmla byli głównymi aktorami ostatniej wielkiej bitwy kawalerii w historii wojskowości pod Komarowem, gdzie pokonali 2 dywizje słynnej z dzielności oraz okrucieństw „Konarmi” (Armia Konna) Siemona Budionnego 31 sierpnia 1920. Przed II wojną światową w Wojsku Polskim istniało 27 pułków ułanów, 10 pułków strzelców konnych i 3 pułki szwoleżerów. W kampanii wrześniowej, wbrew obiegowym opiniom oddziały te nie szarżowały samobójczo na niemieckie czołgi, lecz stanowiły całkiem skuteczne siły, które potrafiły się szybko przemieszczać, oskrzydlać przeciwnika i często lepiej sobie radzić w chaosie walk niż oddziały piesze. Regulamin działań kawalerii przewidywał jako podstawowy rodzaj walki walkę pieszo, podobnie jak piechota z wykorzystaniem karabinków i broni maszynowej, a jedynie przemieszczanie się konno, niemniej jednak dochodziło do kilku przypadków szarż konnych przeciw piechocie wroga, przynoszących na ogół dobre rezultaty. Podczas dalszych walk II wojny światowej, w Wojsku Polskim na Zachodzie nadal funkcjonowały oddziały nazywane tradycyjnie ułanami, lecz na ogół będące już oddziałami pancernymi, używającymi czołgów lub samochodów pancernych i jedynie odwołującymi się do tradycji kawaleryjskich. Po zakończeniu Drugiej wojny światowej, rząd komunistyczny Bieruta nakazał rozwiązanie wszystkich pułków kawalerii w 1949 r., przerywając tym samym naszą tradycję ułańską oraz kawaleryjską.

W dniu 12 maja 2012 r. miała miejsce uroczystość upamiętniająca 67. rocznicę wyzwolenia KL Stutthof, obozu koncentracyjnego założonego przez niemieckich nazistów 2 września 1939 r. Obchodzono również 50-lecie utworzenia Muzeum Stutthof. Honorowym Patronem tegorocznych obchodów jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.
Uroczystości rocznicowe miały podniosły charakter i oprawę uświetnioną obecnością Kompanii i Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej RP. Ceremonię rozpoczęło przyjęcie meldunku od dowódcy Kompanii Reprezentacyjnej przez przedstawiciela Dowództwa Marynarki Wojennej, kontradmirała Ryszarda Demczuka. Następnie odegrany został Hymn Państwowy. Gości powitał Piotr Tarnowski, dyrektor Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Kolejnym punktem programu był start XVII Żuławskiego Sztafetowego Biegu Pamięci Narodowej na trasie Sztutowo – Nowy Dwór Gdański. Honorowego startu dokonał były więzień obozu Stutthof, Pan Alfons Miszewski.
Przesłanie do zebranych, w imieniu byłych więźniów obozu, przekazała Pani Barbara Głusik. W swej wypowiedzi przywołała pamięć o gehennie obozu śmierci. Przekazała też zebranym, szczególnie młodzieży, apel o podtrzymywanie pamięci w związku z nieuniknionym odchodzeniem pokolenia świadków.
W dalszej kolejności dyrektor Muzeum Stutthof odczytał skierowany do zebranych list Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Pana Bogdana Zdrojewskiego, honorowego patrona obchodów. W swym adresie Minister złożył hołd ofiarom obozu Stutthof oraz wyrazy szacunku byłym więźniom, którzy przybyli na uroczystość. Ponadto podziękował pokoleniom pracowników Muzeum Stu
 

jednostki organizacyjne policji politycznej, która została utworzona w 1944 roku pod nadzorem NKWD z funkcjonariuszy rekrutowanych głównie z AL i PPR; prowadziła działalność agenturalną, inwigilację, terror wobec żołnierzy AK, podziemia niepodległościowego i opozycji politycznej, zwalczała opór społeczeństwa przeciwko władzy komunistycznej i walczyła z wpływami Kościoła katolickiego; w listopadzie 1956 rozwiązana, jej uprawnienia przejęła wówczas Służba Bezpieczeństwa (SB).

V-1 (niem. Vergeltungswaffe-1, broń odwetowa nr 1) to niemiecki pocisk odrzutowy (samolot-pocisk) z okresu II wojny światowej, potocznie nazywany latającą bombą. Pierwsze próby pocisków V-1 przeprowadzono na poligonie w Peenemünde w 1942 roku. W 1943 roku na północnym wybrzeżu Francji Niemcy wybudowali wyrzutnie pocisków V-1 oraz zespoły schronów służących do magazynowania pocisków. Nalot na Peenemünde dokonany przez RAF w sierpniu 1943 roku opóźnił bojowe użycie pocisków V-1. Dużą rolę odegrał w tym wywiad AK, zdobywając dane na temat niemieckich prac nad broniami V-1 i V-2 i przekazując aliantom zdobyte materiały wraz z ich analizą wykonaną m.in. przez inż. Antoniego Kocjana. Z powodu ataków pociskami V-1 zginęło w Anglii około 5 500 ludzi, a 16 tys. zostało rannych.

V-2 (A4) [niem. Vergeltungswaffe-2, broń odwetowa nr 2], pierwszy udany pocisk balistyczny o napędzie rakietowym, skonstruowana przez zespół niemieckich konstruktorów pod kierunkiem Wernhera von Brauna w czasie II wojny światowej. Głównym przeznaczeniem pocisków V-2 był ostrzał miast Wielkiej Brytanii. W tym celu na francuskim wybrzeżu kanału La Manche Niemcy przygotowali schrony-wyrzutnie do wystrzeliwania rakiet. Zniszczenie znacznej części wyrzutni przez alianckie lotnictwo zmusiło Niemców do przygotowania wystrzeliwania rakiet V-2 z ruchomych wyrzutni, których 45 miało być rozmieszczonych na wybrzeżu francuskim od Calais do Cherbourga. Inwazja wojsk alianckich w czerwcu 1944 r. w Normandii uniemożliwiła realizację i tego planu. Ostatecznie rakiety V-2 wystrzeliwano z terenu Holandii z okolic Hagi. Pierwsza rakieta V-2 odpalona została 8 września 1944 o godz. 8.30 na Paryż. Do 27 marca 1945 r. z Holandii odpalono około 5.500 rakiet, z których 2.894 trafiły Londyn, około 1.600 Antwerpię, Brukselę i prawdopodobnie jedna – Paryż. Celem były także inne miasta, m.in. Liege w Belgii, Lille we Francji, Maastricht w Holandii. Od 12 października Hitler wydał rozkaz atakowania rakietami tylko Londynu i Antwerpii (jedynego w 1944 dużego portu aliantów zaopatrującego front zachodni). Do zakończenia działań bojowych przez jednostki rakietowe ogółem odpalono 5.500 rakiet V-2. Około 70% z nich trafiło w cele. Ostatnią rakietę odpalono 27 marca 1945.

Niemiecka lista narodowościowa, wprowadzona decyzją ministra spraw wewnętrznych Rzeszy Wilhelma Fricka i Komisarza do Spraw Umacniania Niemczyzny Heinricha Himmlera w 1941 roku. Dzieliła ludność na obszarach okupowanych na cztery kategorie. Kategorię I stanowiły osoby narodowości niemieckiej, działające przed 1939 rokiem na rzecz Rzeszy. Do kategorii II należały osoby narodowości niemieckiej, zachowujące się biernie. Do kategorii III zaliczane były osoby pochodzenia niemieckiego, częściowo spolonizowane ze względu na małżeństwo z Polakiem czy też pracę (głównie Ślązacy i Kaszubi).

Kategorię IV stanowiły osoby pochodzenia niemieckiego, które spolonizowały się i opierały germanizacji. Osoby mieszczące się w którejś z kategorii Volkslisty, ale wypierające się związków z Niemcami, traktowane były bardzo surowo. Osoby z III i IV kategorii wysyłano na roboty do Niemiec i przymusowo wcielano do Wehrmachtu.

Silnie ufortyfikowana rubież obronna, stanowiąca wraz z Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym i Linią Odrzańską wschodni system umocnień Niemiec, budowany w latach 1932–44.

Został przełamany po ciężkich walkach trwających od stycznia do marca 1945 roku, w wiślańsko-odrzańskiej operacji zaczepnej armii sowieckiej. 1. armia WP sforsowała główne pozycje umocnień na południe od Nadarzyc i włamała się w głąb obrony niemieckiej, zdobywając m.in. Mirosławiec.

(1912 -1977), niemiecki uczony, jeden z czołowych konstruktorów rakiet i pionierów podboju kosmosu. Podczas II wojny światowej nazista, współtwórca pocisków balistycznych V-2. Po kapitulacji Niemiec, von Braun wraz ze współpracownikami poddał się 12 maja 1945 specjalnie wojskom amerykańskim, licząc na możliwość kontynuowania prac nad rakietami do celów cywilnych.

Pomimo jego wojennej przeszłości Amerykanie umożliwili mu pracę naukową nad rakietami w Forcie Bliss w Teksasie. Von Braun został następnie zatrudniony w powstałej w 1958 agencji kosmicznej NASA, stając się pierwszym dyrektorem centrum lotów kosmicznych Marshall Space Flight Center w Alabamie.

Współczesna Polska jest krajem niemal jednolitym pod względem narodowościowym. Wojna, holocaust, przesunięcia granic, przesiedlenia ludności całkowicie zmieniła charakter społeczeństwa. Przed katastrofą wojny, w przedwojennych granicach według spisu z 1931 roku żyło 69% Polaków, 15% Ukraińców, 8.5% Żydów, Białorusinów – 4.7%, a także 2.2% Niemców, Liwtinów i Rosjan – 0.25% oraz 0.09% Czechów.

Współczesna idea wielokulturowego społeczeństwa zakłada harmonijne współżycie w jednym państwie ludzi pochodzących z różnych grup narodowościowych i etnicznych. Praktyczna realizacja tej koncepcji nie zawsze jest prosta – pojawiają się problemy związane z obecnością wielu zróżnicowanych zwyczajów, modeli zachowań, które potrafią konkurować ze sobą nawzajem. Zbudowanie kompromisu i prawne go zabezpieczenie staje się obowiązkiem państwa, które powinno dbać o zachowywanie wzajemnego szacunku pomiędzy różnymi grupami obywateli.

 

4 i 18 czerwca 1989 odbyły się w Polsce wybory parlamentarne  (tzw. „wybory czerwcowe”, „wybory do Sejmu Kontraktoweg”o). Były to pierwsze częściowo wolne wybory w powojennej historii Polski. W ich wyniku Polska stała się pierwszym państwem bloku wschodniego, w którym wyłonieni w wyborach przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy.

Geneza

W wyniku niezadowolenia społecznego w 1988 roku w całym kraju doszło do serii strajków. Jednym z naczelnych postulatów była ponowna legalizacja „Solidarności”. 31 sierpnia doszło do spotkania Lecha Wałęsy z gen. Kiszczakiem, po którym Wałęsa wezwał do zaprzestania strajków, po czym wkrótce doszło do kolejnych spotkań z przedstawicielami władzy. Mimo braku postępu w rozmowach 18 grudnia powołany został Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarności”, którego trzon stanowili zwolennicy rozwiązań kompromisowych. Jeszcze przed jego powstaniem, 30 listopada doszło do debaty telewizyjnej pomiędzy Lechem Wałęsą a przewodniczącym OPZZ Alfredem Miodowiczem, która ugruntowała popularność Wałęsy w społeczeństwie.

Na przełomie grudnia i stycznia doszło do obrad X Plenum KC PZPR, na którym działacze partyjni przyjęli koncepcję porozumienia się z „Solidarności”. Pomiędzy 6 lutego a 5 kwietnia 1989 toczyły się obrady tzw. Okrągłego Stołu. W ich wyniku podjęto szereg postanowień w poszczególnych dziedzinach, w tym o zmianie ordynacji, kompetencjach prezydenta oraz utworzeniu Senatu. Ustalono, że 65% w Sejmie przypadnie przedstawicielom PZPR, ZSL, SD oraz stronnictw prorządowych, natomiast o pozostałe 35% ubiegać się będą mogli kandydaci bezpartyjni. Całkowicie wolne miały być natomiast wybory do Senatu. 7 kwietnia 1989 Sejm zmienił ordynację wyborczą oraz dokonał nowelizacji konstytucji, a 17 kwietnia Sąd Najwyższy ponownie zarejestrował „Solidarność”.

Kampania wyborcza i przebieg głosowania

Komitet Obywatelski postanowił, że wystawi łącznie 161 kandydatów do Sejmu i 100 do Senatu, listy wyborcze ułożą komitety regionalne. Każdy z kandydatów, z wyjątkiem Piotra Baumgarta z woj. pilskiego, został sfotografowany z Lechem Wałęsą. Powstała wielkonakładowa „Gazeta Wyborcza” oraz reaktywowano „Tygodnik Solidarność”.

Z kolei strona rządowa zdecydowała się na wystawienie większej liczby kandydatów, w tym wielu mniej rozpoznawalnych, a swoją kampanię nasiliła dopiero w ostatnim tygodniu przedwyborczym.

Rezultaty

W wyniku głosowania w 1. turze doszło do zdecydowanego zwycięstwa kandydatów Solidarności, którzy zdobyli 160 spośród 161 mandatów w Sejmie oraz 92 spośród 100 w Senacie. Koalicja rządowa do Sejmu wprowadziła zaledwie 3 reprezentantów. Frekwencja wyborcza wyniosła 62%. W drugiej turze opozycja uzyskała 1 brakujący mandat w Sejmie oraz 7 w Senacie. Frekwencja wyniosła jedynie 25%. 23 czerwca posłowie i senatorowie wybrani z list „Solidarności” utworzyli wspólnie Obywatelski Klub Parlamentarny, na którego czele stanął Bronisław Geremek. Wyborcza klęska komunistów uniemożliwiła im powołanie własnego rządu, w związku z czym w dniu 24 sierpnia 1989 na czele koalicyjnego gabinetu stanął Tadeusz Mazowiecki.

Pamięć o czerwcu 1989

1 czerwca 2009 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monetę powszechnego obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold poświęconą wyborom 4 czerwca. Projektantem rewersu jest Urszula Walerzak. Fundacja Ośrodka KARTA zabiega o ogłoszenie dnia 4 czerwca świętem wolności.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_1989_roku

Wypędzeni [niem. Vertriebene] – w niemieckim języku polityczno-prawnym określenie ludności niemieckiej zmuszonej w wyniku wojennej klęski III Rzeszy do opuszczenia krajów na wschód od linii Odry i Nysy Łużyckiej. Niemieckie opracowania ich liczbę określają na około 12-15 milionów, przy czym – jak przypomina Wojciech Pięciak (autor m.in. publikacji Współczesne spory w Niemczech o miejsce III Rzeszy w historii, polityce i tożsamości (1989-2001)) do grupy wypędzonych zalicza się uciekinierów z lat 1944 i 1945, Niemców wysiedlonych z Polski w okresie 1945-1950 oraz rodziny żołnierzy armii okupacyjnej, które po wojnie znalazły się w Niemczech.

Kwestia wypędzonych stanowi jeden z najbardziej głośnych elementów polsko-niemieckiej dyskusji historycznej. Jest też silnie obecna w mediach i wypowiedziach polityków, stanowi także element – jak pisze w miesięczniku „Odra” (nr 4/2006) Joanna Mieszko – niemieckiej kultury cierpienia, która często zamazuje historyczne przyczyny wysiedleń (rozpoczęcie przez hitlerowskie Niemcy II wojny światowej i klęska w 1945 roku, decyzje mocarstw), koncentrując się przede wszystkim na podkreślaniu cierpień zmuszanych do opuszczenia swoich domów Niemców.

wysiedlenia ludności polskiej z powiatów: zamojskiego, hrubieszowskiego i tomaszowskiego, dokonywane przez Niemców w okresie od listopada 1942 roku do marca 1943 (poprzedzone próbną akcją wysiedleńczą w listopadzie 1941, a zakończone akcją pacyfikacyjno-wysiedleńczą w czerwcu i lipcu 1943 — Akcja Wehrwolf I i II), prowadzone przez Odilo Globocnika na mocy rozkazu Heinricha Himmlera, w celu stworzenia na tych terenach niemieckiego okręgu osiedleńczego (zwanego „Himmlerland” — w ramach przygotowań do realizacji Generalnego Planu Wschodniego). W miejsce przesiedlonych Polaków na pozostawionych przez nich gospodarstwach osiedlano volksdeutschów oraz Niemców z Siedmiogrodu i Besarabii. Wysiedlenia miały brutalny przebieg, często palono całe wsie, a ich mieszkańców mordowano. Znaczną część wysiedlonych wywieziono do pracy niewolniczej w Rzeszy lub do obozów koncentracyjnych. Akcja została zakończona z powodu niekorzystnie rozwijającej się dla Niemców sytuacji na froncie wschodnim, katastrofalnych skutków ekonomicznych dla gospodarki niemieckiej oraz polskiego zbrojnego oporu (tak zwane powstanie zamojskie). Łącznie wysiedlono z terenów Zamojszczyzny 120 tys. osób mieszkających w 297 wsiach, w tej liczbie około 30 tys. dzieci, z czego 4,5 tysiąca wywieziono do Niemiec w celu germanizacji.

17 stycznia 1945 oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do opuszczonej przez Niemców lewobrzeżnej części Warszawy. Stolica Polski po upadku powstania warszawskiego była zniszczona niemal w 85%. Żołnierzy przywitała nieliczna garstka ludności ukrywającej się wśród ruin.

Po upadku powstania w październiku 1944, ocalała ludność lewobrzeżnej Warszawy została wysiedlona przez Niemców. Wypędziwszy mieszkańców, Niemcy przystąpili do systematycznego, planowego niszczenia ocalałej z powstania zabudowy. Przez trzy miesiące specjalne oddziały niszczycielskie (Vernichtungs-Kommando) prowadziły swą pracę wysadzając zabytkowe budowle, podpalając dom po domu, ulicę po ulicy, wycinając drzewa, niszcząc urządzenia podziemne – kanalizację i przewody wodociągowe, zrywając przewody elektryczne i telegraficzne, a także wyrywając przy pomocy czołgów tory tramwajowe.

W czasach PRL rocznica wkroczenia sowieckich wojsk do Warszawy była bardzo uroczyście obchodzona. Obecnie „wyzwolenie” jest pretekstem do dyskusji o braku sowieckiej pomocy dla walczącej Warszawy. Prawobrzeżna Warszawa została odbita z rąk niemieckich 13 września 1944. Przez 4 miesiące front na odcinku warszawskim nie zmienił swego położenia.
(pg)

 

Wszelkie ślady działalności i twórczości człowieka, które mogą być traktowane jako źródło do poznania przeszłości. Zabytkiem kultury materialnej może być równie dobrze nagrobek jak i architektura domu, układ ulic w mieście czy przydrożna kapliczka.

 

Wydarzenie propagandowe związane z odzyskaniem przez Polskę dostępu do morza. Ceremonia odbyła się 10 marca 1920 w Pucku. Podczas uroczystości gen. Haller wrzucił do morza dwa platynowe pierścienie, sfinansowane przez Polskich Gdańszczan. Po II wojnie światowej ceremonia została powtórzona 18 marca 1945 w Kołobrzegu.

Nazwa zachodnich i północnych obszarów Polski używana (propagandowo) po II wojnie światowej w stosunku do byłego terytorium III Rzeszy uzyskanego przez Polskę na mocy decyzji konferencji poczdamskiej (uznanej ostatecznie przez Niemcy w 1991 roku), obejmowała Warmię, Mazury, Pomorze, ziemię lubuską i Śląsk (razem ok. 103 tys. km2); tereny te początkowo był rabunkowo eksploatowane przez władze sowieckie, później zagospodarowywane przez Ministerstwo Ziem Odzyskanych (1945–49); po wysiedleniu Niemców zamieszkała tu ludność z centrum Polski oraz repatrianci z ZSRR i Francji; później ze względów politycznych częściej używano nazwy Ziemie Zachodnie i Północne.

Po raz pierwszy określenie to pojawiło się w artykule J. Goebbelsa w “Das Reich” (1945), by następnie zostać przejęte przez prasę i polityków brytyjskich. Weszło powszechnie do użytku po przemówieniu W. Churchilla na Uniwersytecie w Fulton (1946): „Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem kontynent został rozcięty żelazną kurtyną”. Wystąpienie to jest traktowane jako początek zimnej wojny. Termin ten używany jest na określenie narzuconej izolacji krajów pozostających pod dominacją ZSRR od niekomunistycznego świata od roku 1945.

Taki stan trwał do 1989 roku, kiedy podczas Jesieni Ludów, zainicjowanej latem tego roku przemianami w Polsce, państwa dotąd zależne od ZSRR odzyskały suwerenność czego formalnym wyrazem było: rozwiązanie RWPG oraz Układu Warszawskiego. Rozpoczęła się ustrojowa i gospodarcza transformacja państw Europy Środkowo-Wschodniej. W roku 1991 po nieudanym puczu Janajewa i deklaracji niepodległości Ukrainy, w konsekwencji układu białowieskiego zawartego pomiędzy prezydentami: Rosji – Borysem Jelcynem, Ukrainy – Leonidem Krawczukiem i Białorusi – Stanisławem Szuszkiewiczem ZSRR przestał istnieć.

Nazwa „żelazna kurtyna” zdobyła sobie dużą popularność, ponieważ trafnie przedstawiała sytuację w Europie: kontynent został podzielony; bariera izolująca państwa komunistyczne przed kontaktem i wpływem reszty świata była niezwykle trudna do pokonania.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Żelazna_kurtyna