Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

W następstwie zjednoczenia Niemiec, w Turyngii na początku lat dziewięćdziesiątych, anulowano wszystkie imiona nadane szkołom w czasie istnienia NRD. Taki sam los miał też spotkać patrona naszej szkoły — Wilhelma Hammanna.

Można się spierać o to, czy owo anulowanie imion oceniać wyłącznie jako akt samowoli czy jako impuls do nowego rozrachunku z przeszłością i czy nie przekroczono przy tym granic i uzasadnień moralnych. Nasza szkoła w uzgodnieniu z odpowiednimi władzami w Erfurcie postanowiła przeprowadzić rozrachunek z przeszłością i walczyć o imię „Wilhelma Hammanna”.

Wilhelm Hammann urodził się w 1897 roku w Groß-Gerau w Hesji. Z powodu aktywnego członkostwa w KPD został aresztowany przez nazistów w 1935 roku, a w 1938 „przeniesiony” do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie.

Wystawa przygotowana przez uczniów szkoły im. Wilhelma Hammanna w Erfurcie podczas tygodnia projektowego, 1997.

W okresie ponaddziesięcioletniego uwięzienia pomógł uratować życie 904 dzieciom. Wśród nich było 159 dzieci żydowskich. Wilhelmowi Hammannowi, który w 1955 roku zginął w wypadku, Izraelczycy przyznali w 1984 roku – jako jednemu z trzech Niemców – tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

W ramach przygotowań do nadania imienia klasy szkoły regularnej nr 2 zaczęły zajmować się losami byłego nauczyciela i pierwszego powojennego landrata w Hesji. Ułożono imponujący program wspomnieniowy o jego życiu, który przedstawiono 7 listopada 1993 roku, podczas uroczystości nadania szkole imienia.

Wystawa przygotowana przez uczniów podczas tygodnia projektowego, 1997.

Zachęceni tym udanym początkiem, uczniowie i nauczyciele mieli dostateczną motywację do dalszego wypełniania treścią projektu szkolnego „Wilhelm Hammann”.

Najpierw „poszukiwacze śladów” zajmowali się głównie życiem i działalnością Wilhelma Hammanna, lecz potem zainteresowali się również losami dzieci z bloku 8 obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Instytut Pamięci w Yad Vashem przysłał adresy trojga dzieci – kiedyś więźniów obozu. Uczniowie napisali wiele listów, które długo pozostawały bez odpowiedzi. Tym większa była więc ich radość, gdy Zoltan Blau, mieszkający obecnie w Nowym Jorku, zadzwonił do szkoły i zasygnalizował gotowość do rozmowy. Kiedy w 1995 roku po raz pierwszy wrócił do Buchenwaldu, by wziąć udział w uroczystościach z okazji wyzwolenia obozu przez samych więźniów 11 kwietnia 1945 roku, mogliśmy nawiązać osobisty kontakt z nim i z jego rodziną.

Podczas gdy alianccy reporterzy radiowi ślą relacje z frontu, ocalali więźniowie KZ czekają na ponowne wejście do Buchenwaldu.
18 kwietnia 1945.
fot.: Lowell Thomas, USHMM Photo Archives

Kontynuacja projektu przewiduje, że uczniowie klas IX podczas tygodnia projektowego będą szukać śladów, aby wyjaśnić jakiś fragment historii i na przykładzie konkretnych jednostkowych losów dowiedzieć się, jak można zachować człowieczeństwo w świecie pełnym okrucieństwa.
Ten tydzień projektowy niejako wyprzedza normalny program nauczania historii w klasie IX, ponieważ okres narodowego socjalizmu omawiany jest dopiero w drugiej połowie roku szkolnego.
Na kolejnych lekcjach nauczyciel przedmiotu może sięgnąć do najświeższych wyników projektu i przekazać bardziej szczegółowe informacje historyczne.

Rysunek przedstawiający krematorium w KZ Buchenwald.

Bardzo pożyteczna jest możliwość pracy w samym miejscu pamięci, w Buchenwaldzie. Wielkie znaczenie ma autentyczny charakter materiałów opracowywanych w oryginalnym miejscu wydarzeń. Można również stwierdzić, że na wyniki pracy korzystnie wpływa także zaangażowanie emocjonalne.

Rysunki uczniów: oznaczenia więźniów – trójkąty w różnych kształtach i kolorach oznaczające więźniów w KZ Buchenwald.