Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Największy hitlerowski obóz koncentracyjny, obóz pracy i zagłady na terenach okupowanej Polski podczas II wojny światowej, położony na zachód od Krakowa przy ujściu rzeki Soły do Wisły. Założony na podstawie rozkazu Heinricha Himmlera z 27 kwietnia 1940. Kolejni komendanci to: Rudolf Höss, Arthur Liebehenschel, Richard Baer.

W latach 1941–42 obóz koncentracyjny Auschwitz rozbudowano i rozszerzono o ośrodek zagłady. Składał się z trzech obozów głównych: A I — Stammlager — obóz macierzysty, A II — Birkenau (Brzezinka) — ośrodek zagłady, A III — Monowitz (Monowice) — obóz pracy zakładów I.G. Farben, nazywany też „Buna”. Do kompleksu obozowego Auschwitz należało ponad 40 podobozów.

Było to miejsce zagłady obywateli Polski, Austrii, Belgii, Czech, Słowacji, Danii, Francji, Grecji, Holandii, Jugosławii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Węgier, Włoch, ZSRR, a także Hiszpanii, Szwajcarii, Turcji, Wielkiej Brytanii i USA, a w szczególności — największy ośrodek zagłady Żydów, których większość bez rejestracji kierowano do komór gazowych w celu natychmiastowego uśmiercenia. Zarejestrowanych i przeznaczonych na dłuższy pobyt w obozie było 400 tys. więźniów, wśród nich połowę stanowili Żydzi; drugą co do liczebności grupą byli Polacy (140 tys.), z których połowa zginęła. Na podstawie szczątkowej dokumentacji można przyjąć, że ogółem w Auschwitz zamordowano ok. 1,5 miliona więźniów, z czego ok. 90% stanowili Żydzi.

W połowie stycznia 1945 r. Niemcy ewakuowali obóz; podczas tzw. marszu śmierci zginęły tysiące więźniów; 27 stycznia 1945 r. obóz, w którym pozostało jeszcze ponad 7 tys. więźniów, wyzwoliła Armia Czerwona.