Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

W 2019 roku Ośrodek KARTA zrealizował projekt poświęcony losom robinsonów warszawskich. W ramach projektu powstał 3-minutowy film na temat robinsonów oraz odbyło się spotkanie poświęcone losom robinsonów, 6 grudnia o godz. 18.00 w Domu Spotkania z Historią.

Po upadku powstania warszawskiego, na początku października 1944 roku, polscy żołnierze i cywile musieli opuścić miasto. Jednak około kilkaset osób zdecydowało się ukryć przed Niemcami w opustoszałych ruinach stolicy, żeby poczekać na ofensywę wojsk radzieckich i polskich. Historię „robinsonów warszawskich”, którymi w dużej mierze byli Żydzi, rzadko się przypomina, a najczęściej jedynie ze względu na wojenny dramatyzm ich przeżyć. Nie pomijając tego wątku, przyjrzymy się różnorodnym uczuciom i strategiom przetrwania robinsonów. Spotkanie, organizowane przez Ośrodek KARTA, będzie połączone z czytaniem wspomnień i prezentacją archiwalnych zdjęć oraz ilustracji jednego z robinsonów – doktora Henryka Becka.

Żyliśmy jednostajnie (…) w ciągłym napięciu i oczekiwaniu chwili wyzwolenia. Gdy na powierzchni zapadała noc, rozpoczynaliśmy nasze życie. Rozmawialiśmy tylko szeptem.
Julianna Wilak-Niewiedziałowa (J. Wilak-Niewiedziałowa, Wspomnienia o pobycie w bunkrze przy ulicy Siennej, [w:] Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 1974, t. 1, cz. 2, s. 560.).

Mimo że wszyscy, którzy zdecydowali się zostać w Warszawie musieli się ukrywać, żeby przeżyć, to ich losy bywały bardzo różne i zależały od wielu czynników, często od przypadku. W trakcie spotkania zastanowimy się nad podobieństwami i różnicami w przeżyciach robinsonów, poruszymy też problem społecznych relacji w grupie ukrywających się i psychologicznej kondycji jednostki, funkcjonującej w tak ekstremalnych warunkach.

Za myślami tęsknię, o zmierzchniej godzinie, które choć smutne są, nigdy nie zaczynają się od słów: <<jeżeli przeżyję>> i nigdy nie noszą na sobie ciężkiego brzemienia wątpliwości, że całe to myślenie puste jest i bezcelowe, bo przecież … i tak nie przeżyję …
~ Helena Midler (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, sygn. 302/161, Helena Midler, Dziennik).

Części robinsonów udało się przeżyć. Doczekali zdobycia Warszawy przez wojska radzieckie i polskie 17 stycznia 1945 roku. Wykład bedzie uzupełniony fragmentami wspomnień, m.in. Władysława Szpilmana, Alojzego Muraszko czy Heleny Midler. Na scenografię interpretacyjną złożą się archiwalne zdjęcia zrujnowanej Warszawy oraz ilustracje naszkicowane w piwnicy przez jednego z robinsonów – doktora Henryka Becka.

Spotkanie poprowadził historyk Jan Czempiński, a fragmenty wspomnień przeczytał lektor Maciej Majewski.

Twórcy filmu:

Scenariusz: Jan Czempiński
Realizacja obrazu: Filip Stanisławski
Muzyka: Tymoteusz Karaś-Tęcza
Lektor: Bartek Wejman
Kwerenda ikonograficzna: Katarzyna Płażyńska, Jan Czempiński
Nadzór nad produkcją: Alicja Wancerz-Gluza

Podsumowanie spotkania w dniu 6 grudnia 2019 w Domu Spotkań z Historią można obejrzeć na kanale KARTY na YouTube pt. Historia z KARTY:

Całe spotkanie można obejrzeć tutaj: