Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Dla społeczności romskiej upamiętnienie zbrodni dokonanych na Romach i Sinti (w dalszej części wywodów będę używał skrótowego określenia Romowie) jest kwestią niezmiernie istotną. Ważną nie tylko ze względów ogólnoludzkich, nie tylko ze względu na wewnętrzną, indywidualną potrzebę kultywowania pamięci o dokonanych mordach, ale również ze względu na narodotwórczy charakter tej formy zbiorowej pamięci Romów. Pamięć o zbrodniach nazistowskich jest elementem jednoczącym społeczność rozproszoną w wielu krajach, zróżnicowaną pod względem dialektologicznym i kulturowym, a więc jednym z ważnych czynników wpływających na kształtowanie się wspólnej, romskiej tożsamości narodowej. W tym kontekście ważne wydaje się być pytanie – jaki jest aktualny stan upamiętnienia zbrodni dokonanych na Romach?

Romowie stanowią jedną z części składowych i integralnych Europy. Nomadyczna społeczność żyjąca od wieków na starym kontynencie zawsze budziła zaciekawienie i zainteresowanie dla ludzi spoza niej. Żyjąca obok, a zarazem tak daleko jawiła się zawsze tajemniczo, a przez to wzbudzała chęć poznania i zaciekawienia. Obecność wędrownej społeczności w kręgu świata europejskiego jest poświadczona co najmniej od połowy XIV wieku. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z terenów współczesnej Grecji, a z biegiem czasu także z innych krain geograficznych i państw narodowych.