Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Nauczyciele historii, wykładowcy, edukatorzy działający w obrębie edukacji historycznej swój kontakt z Wikipedią zawdzięczają chyba głównie nieuczciwym uczniom, studentom, uczestnikom projektów, którzy w redagowanych przez siebie pracach historycznych bezmyślnie kopiują treści udostępniane na stronach tej najpopularniejszej w internecie encyklopedii. Dzięki temu Wikipedia uznawana jest – w kontekście edukacji historycznej – za jedno z największych zagrożeń, wpływające negatywnie na merytoryczny poziom szkolnych wypracowań czy studenckich prac oraz utrwalające negatywne schematy korzystania z wiedzy udostępnianej w internecie. Tymczasem – mimo wielu wad, które zresztą nieobce są każdej encyklopedii (skrótowość, ogólne ujęcie poruszanej w hasłach tematyki) – Wikipedia może być efektywnym narzędziem edukacji historycznej.

Dyskusja o wykorzystywaniu Wikipedii w nauczaniu historii od kilku lat trwa w internecie. Problem nieodpowiedniego wykorzystania zasobów Wikipedii przez uczniów czy studentów zauważony został przez środowisko Wikipedystów (redaktorów Wikipedii) – od niedawna przy każdym haśle opublikowanym w tym serwisie znaleźć możemy link „Cytowanie tego artykułu”. Po kliknięciu w niego na specjalnej podstronie znajdziemy odpowiednie informacje bibliograficzne oraz informację następującej treści: „Wiele osób związanych zawodowo z edukacją i nauką uważa za niewłaściwe stosowanie wtórnych źródeł takich jak encyklopedie jako głównego źródła jakichkolwiek informacji – podawanie w pracach na ocenę odnośników do źródeł encyklopedycznych lub umieszczanie ich w bibliografii może skutkować odrzuceniem pracy lub obniżeniem oceny. Artykuły z Wikipedii powinny być używane jako źródło „pierwszego kontaktu”, ułatwiające zapoznanie się z fachowymi terminami i możliwość dotarcia do pierwotnych źródeł informacji. Jak w każdym projekcie tworzonym przez szeroką społeczność, jest możliwe, że w jakimś artykule znajdzie się błąd. Należy zawsze sprawdzić dane w alternatywnych źródłach i przeczytać nasze informacje prawne.”

Jeremy Boggs na blogu ClioWeb pokazuje, w jaki sposób wykorzystać można potencjał Wikipedii w akademickim kursie historii USA. Boggs ma świadomość, że publikowane w Wikipedii hasła mogą mieć różną merytoryczną jakość, jednak uznaje to – w świetle jego projektu edukacyjnego – raczej za zaletę niż za wadę. Dlaczego?

Funkcjonalność Wikipedii pozwala na wielokrotne edytowanie poszczególnych haseł. Wszystkie zmiany w treści hasła są archiwizowane, a autorzy edycji mogą dyskutować na temat kształtu hasła na specjalnej podstronie. Analiza dyskusji może mieć dużą wartość edukacyjną. Studenci czytając informacje o poszczególnych zmianach hasła i poznając argumenty redaktorów dotyczące kolejnych modyfikacji mogą wyszukiwać błędy, przeinaczenia czy nawet manipulacje, jakie pojawiły się w trakcie pracy nad hasłem. Uczy to krytycznego podejścia do informacji, co jest przecież jedną z podstaw warsztatu historyka. Uczestnictwo w dyskusjach na temat konkretnego artykułu (szczególnie kontrowersyjnego) pozwala studentom na wykorzystanie w praktyce wiedzy historycznej poprzez budowanie merytorycznych argumentów za lub przeciw określonym stwierdzeniom, opiniom czy faktom. Podobną funkcję spełniać może samodzielne redagowanie przez studentów wikipedystycznych haseł. Aby nowe hasło „utrzymało się” w serwisie, muszą oni w odpowiedni sposób uwiarygodnić potrzebę jego publikacji, pokazując dlaczego dane wydarzenie, osoba, miejsce, przedmiot lub pojęcie zasługuje na obecność w internetowej encyklopedii. Będą także musieli obserwować późniejsze edycje przygotowanego przez nich artykułu oraz brać udział w dyskusjach na ich temat.

Jeremy Boggs przedstawia argumenty za wykorzystaniem Wikipedii w tego typu działaniach edukacyjnych. Po pierwsze, pozwala na praktyczne ćwiczenie umiejętności zdobywania wiedzy i redagowania informacji. Krótki artykuł opisujący hasło historyczne wymaga nie tylko odpowiedniej wiedzy dotyczącej faktów, ale także umiejętności poprawnego jej przekazania.

Boggs zwraca także uwagę na to, że wykorzystanie Wikipedii w działaniach edukacyjnych prowadzi do zmiany wizerunku tego serwisu. Z prostego źródła informacji i opracowań Wikipedia staje się narzędziem edukacji i przestrzenią pozytywnej aktywności – uzupełniania brakujących haseł, poprawiania błędów itp.

Podstawą wykorzystania Wikipedii na zajęciach jest odpowiednie zaprezentowanie podstaw funkcjonowania tego serwisu – zasad redakcyjnych (dotyczących treści oraz formy haseł) czy polityki związanej z prawami autorskimi.

Zobacz też: Assigning Wikipedia in a US History Survey

ClioWeb, źródła wł.