Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Poprzez projekt autorka, p. Tarnowska, nauczycielka w Publicznej Szkole Podstawowej w Połańcu im. T. Kościuszki, chciała rozbudzić w jego uczestnikach niezaspokojoną ciekawość świata, a w szczególności przybliżyć im historię, kulturę i przyrodę ich najbliższego otoczenia. Przypomniała regionalne zwyczaje i tradycje oraz uwrażliwiała na niepowtarzalne walory regionu, czyli jego wiekową wielokulturowość. Jednym z jej celów było także budzenie oraz kształtowanie szacunku dla dokonań pokoleń, bez których trudno byłoby obecnie mówić o szczególnym charakterze Połańca.

Pani Tarnowska projekt realizowała wspólnie z pracownikiem Publicznej Poradni Psychologiczno–Pedagogicznej w Połańcu p. Aliną Kosowicz. Dzięki temu otrzymała fachową pomoc w integrowaniu społeczności uczniowskiej.

Autorka zdecydowała się na metodę projektu, gdyż rozwija ona samodzielność, odpowiedzialność i dociekliwość wśród młodych ludzi oraz sugeruje posługiwanie się różnymi źródłami wiedzy. Nauczyciel tylko wyznacza pewne ramy pracy uczniów, dając im szerokie otwarte pole do działania.

W projekcie wzięli udział uczniowie klasy VI A i VI D Publicznej Szkoły Podstawowej im. T. Kościuszki w Połańcu, którzy pracowali według wytycznych ustalonych wspólnie z nauczycielem. Zadaniem uczniów było opracowanie powierzonych im zadań i omówienie lub zaprezentowanie wyników ich realizacji na forum klasy bądź szkoły.

Do zadań nauczyciela należała pomoc przy organizacji wycieczek, rajdów itp. oraz opracowanie powstałych materiałów w spójną całość i pomoc w przygotowaniu prezentacji efektów końcowych projektu.

Uczniowie pracowali według różnych metod: praca z mapą, dyskusja, praca z tekstem źródłowym, wycieczki krajoznawcze, zajęcia plenerowe, portfolio, tworzenie albumów, gazetek, praca z multimediami.

Projekt składał się z poszczególnych etapów-tematów:
1. Połaniec — Urząd Miasta i Gminy: uczniowie poznali gminę jako jednostkę administracyjną, jej zadania i funkcje. Przeprowadzili wywiad z przedstawicielem Miasta i Gminy Połaniec.

2. Przeszłość miasta: uczniowie poznali wczesną historię regionu, legendy związane z nazwą miasta, dzieje Połańca do czasów współczesnych oraz historię i znaczenie herbu. Przeprowadzili wywiad z najstarszymi mieszkańcami Połańca.

3. Najciekawsze miejsca w Połańcu: uczniowie poznali układ urbanistyczny miasta, neogotycki kościół parafialny p. w. św. Marcina, rokokowa figurka Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, nowoczesną świątynię parafialną p. w. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych, cmentarz parafialny przy ul. Osieckiej (neogotycka kaplica cmentarna, XIX-wieczny grobowiec rodziny Knothe, mogiły uczestników I i II wojny światowej), bożnica żydowska z XVIII w. przy ul. Mieleckiej, cmentarz żydowski (Kirkut) przy ul. Partyzantów, barokowy posąg św. Jana Nepomucena z 1738 r. przy ul. Żapniowskiej, pomnik T. Kościuszki przy ul. Królowej Jadwigi oraz Kopiec T. Kościuszki. Uczniowie wykonali przewodnik po Połańcu, przedstawiając w nim zaplanowaną przez nich wycieczkę ulicami miasta.

4. Sylwetki osób zasłużonych w regionie: uczniowie poznali pierwszego kasztelana połanieckiego Mirosława herbu Lubovla i ostatniego Piusa Kicińskiego, Bolesława Wstydliwego, Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełłę, królową Jadwigę, Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, Tadeusza Kościuszko, Mieczysława Tarnowskiego, Kazimierza Warchałowkiego. Następnie uczniowie wzięli udział w szkolnym konkursie wiedzy ,,Patron naszej szkoły”– 190 rocznica śmierci T. Kościuszki. Sporządzili noty biograficzne. Wybrani uczniowie wzięli udział w Wojewódzkim Konkursie o Życiu i Działalności T. Kościuszki.

5. Miejscowości w regionie: uczniowie poznali dzieje Ruszczy i jej predyspozycje turystyczno-rekreacyjne, właścicieli dóbr ruszczańskich (Rupniewscy, Potoccy, Aleksander Gierlicz, Stanisław Knothe, Irena Maria Knothe), kompozycję architektoniczną dworu, pamiątkowe, stare drzewa (m.in. Dąb Kościuszki), kościół o skromnej, pełnej wdzięku architekturze autorstwa Adama Abrama. Uczniowie wzięli udział w rajdzie rowerowym, przeprowadzili wywiad z najstarszymi mieszkańcami Ruszczy przy ognisku, który nagrali na kamerze cyfrowej.

6. Poszukiwanie pamiątek: uczniowie poznali narzędzia i przedmioty jakimi posługiwali się ludzie w ich regionie w przeszłości.
Następnie zorganizowali wystawę klasową „Uczniowska Giełda Staroci”.

7. Tradycje martwe i żywe: uczniowie poznali tradycje zwyczaje i obrzędy związane ze świętami religijnymi w ich regionie (Boże Narodzenie, Wielkanoc, Lany Poniedziałek, topienie Marzanny, Zielone Święta, wróżby andrzejkowe). W efekcie tego opracowali broszurę i opublikowali ją w kwartalniku regionalnym — metoda portfolio.

8. Bogactwo kultury regionu: uczniowie poznali gwarę ludową Połańca i okolic, strój świętokrzyski, tradycyjne potrawy regionalne, wypiek chleba tradycyjny i obecny. Znaleźli odpowiedź na pytanie, dlaczego dieta regionalna powinna opierać się na produktach mącznych, kaszach i warzywach (uwarunkowania historyczne). Opracowali słowniczek wyrazów gwarowych i książkę kucharską z potrawami regionalnymi, wykonali strój świętokrzyski.

9. Przydrożne kapliczki w parafii św. Marcina w Połańcu: uczniowie poznali dzieje parafii, zdobyli informacje na temat figurek, kapliczek, przydrożnych krzyży w Połańcu i pobliskich miejscowościach (figurka Matki Boskiej przy kościele św. Marcina, krzyż misyjny przy kościele św. Marcina, pomnik nagrobny rodziny Knothe ul. Osiecka, krzyż przy ul. 11 Listopada, krzyż przy ul. Wyzwolenia, krzyż przy ul. Staszowskiej, krzyż przy ul. Krakowskiej, krzyż przy ul. Kardynała Wyszyńskiego, krzyż przy ul. Kościuszki, krzyż przy ul. Sienkiewicza, krzyż przy ul. Jędrusiów, kapliczka nr 1, 2 i 3 w Rudnikach, krzyż nr 1,2, 3 i 4 w Niedziałkach, krzyż nr 1, 2, 3 i kapliczki w Winnicy, kapliczka nr 1, 2 w Łęgu, kapliczka nr 1, 2, 3 i 4 w Zrębinie, kapliczka nr 1,2 w Tursku Dużym, kapliczka nr 1,2, 3, 4 i 5 w Tursku Małym, kapliczka nr 1,2 w Zdzeciach Nowych, kapliczka nr 1, 2, 3, 4, 5 i 6 w Brzozowej). Uczniowie opracowali przewodnik po parafii św. Marcina — praca wykonana metodą portfolio.

10. Szlakiem ważnych miejsc historycznych: trzydniowa wycieczka autokarowa.
Dzień 1
Najstarsze pasmo górskie spośród wszystkich gór na obszarze Polski: wejście na szczyt Łysicy czerwonym szlakiem (głazy, piaskowce, roślinność), zdobycie najwyższego szczytu Gór Świętokrzyskich, zamek w Chęcinach, Jaskinia Raj, Tysiącletni Dąb Bartek w Zagnańsku, skansen Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni.

Dzień 2
Sandomierz — Kościół św. Michała, kościół św. Józefa, kościół św. Ducha, Brama Opatowska, dawna synagoga, kamienice mieszczańskie, zamek, podziemna trasa turystyczna, Szydłów: mury obronne wraz z Bramą Krakowską, zespół zamkowy (Sala Rycerska, Skarbczyk, Brama Zamkowa), kościół farny pod wezw. św. Władysława, kościół pod wezw. W.W. Świętych oraz synagoga.

Dzień 3
1) Kurozwęki — zamek otoczony fosą z pięknym, krużgankowym dziedzińcem i późnobarokową fasadą, dwa XVIII wieczne pawilony, park krajobrazowy oraz wzniesiony ostatnio dworek właścicieli.
2) Staszów — kościół parafialny św. Bartłomieja, kaplica Matki Boskiej Różańcowej (przy kościele św. Bartłomieja), — zabytek I klasy, ufundowana przez Tęczyńskich w 1613 roku, dzwonnicę i plebanię (przy kościele św. Bartłomieja) z 1825 roku, zabytkowy rynek będący centrum starego miasta o układzie szachownicowym, na środku rynku stoi ratusz w stylu klasycystycznym z wieżyczką zegarową, wybudowany w 1783 roku, tzw. kramice.
3) Rytwiany — ruiny gotyckiego zamku obronnego (1425) – baszta, kościół i klasztor pokamedulski (XVII wiek) – położony 3 km od wioski, zabytek klasy I, pałac Radziwiłłów (1919), kaplica, szkoła, młyn rzeczny — dawne zabudowania Radziwiłłów, cegielnia, tartak i dawna gorzelnia (przełom XIX i XX wieku).

1. Przygotowania uczniów do trzydniowej wycieczki:
– wspólne sprecyzowanie celów i zadań, które będą realizowane,
– wprowadzenie w problematykę wycieczki, przypomnienie niezbędnych wiadomości,
– sporządzenie planu zamierzonych obserwacji, określenie sposobu gromadzenia danych,
– ustalenie wykazu niezbędnych pomocy naukowych, przyborów i narzędzi potrzebnych do realizacji zadań,
– w zależności od potrzeb podział na grupy, przydział zadań np. opieki nad apteczką, pomocami naukowymi,
– przypomnienie regulaminu wycieczki ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa,
– w dniu poprzedzającym wycieczkę przypomnienie celów wycieczki, ustalenie czasu i miejsca zbiórki, omówienie sposobu ubrania, wyżywienia, wyposażenia w niezbędne przybory itp.

2. Przygotowanie opiekunów do wycieczki:
– wprowadzenie w problematykę i cele wycieczki,
– ustalenie zakresu pomocy, m.in. uwrażliwienie na uczniów sprawiających problemy wychowawcze i wskazanie sposobów opieki nad nimi.

Po wycieczce uczniowie i opiekunowie wspólnie zebrali rezultaty wycieczki, takie jak: zdjęcia, prace plastyczne, wiersze uczniów o regionie świętokrzyskim i zaprezentowali je w formie wystawy w szkole.

(ak)