Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Organizacja projektu
Pierwszy etap przedsięwzięcia polegał na przygotowaniu przez uczestników projektu publikacji „Bliżej Europy, bliżej tolerancji.”, w której zawarto opracowane przez młodych ludzi materiały dotyczące relacji polsko-żydowskich w Uszwi ze szczególnym uwzględnieniem tragicznych losów rodziny Goldbergerów, ukrywających się w tej wsi podczas II wojny światowej.

Celem drugiego etapu projektu było włączenie się uczestników w przygotowania oprawy uroczystości odsłonięcia tablicy pamiątkowej, ufundowanej przez władze Gminy Gnojnik.

Uczniowie przygotowali również krótki program artystyczny poświęcony pamięci ofiar II wojny światowej oraz wzięli udział w sympozjum naukowym dotyczącym problemu stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej.

Pierwszy etap projektu
Uczestnicy projektu zostali podzieleni na grupy, które realizowały poszczególne zadania. Efektem pracy wszystkich uczniów biorących udział w projekcie miało być opublikowanie pracy zbiorowej dotyczącej relacji polsko-żydowskich w Uszwi pod okupacją niemiecką.

Uczniowie zdobywali i opracowywali informacje dotyczące dziejów narodu żydowskiego z uwzględnieniem losów Żydów mieszkających w Brzesku i Uszwi, przeprowadzali wywiady z mieszkańcami Uszwi i rodziną Wojciecha Kotfisa na temat tragicznych wydarzeń w 1944 roku oraz poszukiwali dokumentów związanych z tą postacią w archiwach parafialnych i szkolnych.
Konieczne było też nawiązanie współpracy z Fundacją Judaica, Gminą Żydowską w Krakowie oraz Instytutem Pamięci Narodowej w celu pozyskania materiałów do badań i niezbędnego wsparcia merytorycznego.

Wojciech Kotfis i rodzina Goldbergerów
Wojciech Kotfis urodził się w 1866 roku. W młodości służył w wojsku austriackim, później uprawiał ziemię, którą jego ojciec otrzymał za zasługi wojenne od Austriaków.

Kotfis przez mieszkańców Uszwi postrzegany był jako wyjątkowa osoba. Powszechnie był uznawany za człowieka mądrego, czytał książki i gazety, interesował się polityką, na dyskusje zapraszając do swojego domu księży i urzędników.

Podczas trwania okupacji niemieckiej postanowił pomóc ukrywającej się w okolicy żydowskiej rodzinie Goldbergerów, mając pełną świadomość grożącego mu niebezpieczeństwa. Goldbergerowie byli jedyną rodziną żydowską, która nie opuściła Uszwi po wybuchu wojny. Ojciec rodziny, Chaskel Goldberger, przed wojną pracował jako rzeźnik i miał swój własny zakład.

Rodzina kilka razy zmieniała kryjówkę, korzystając z pomocy mieszkających w okolicy Polaków. Ostatecznie Goldbergerowie przenieśli się do bunkra nieopodal zabudowań należących do Wojciecha Kotfisa, gdzie przeżyli prawie trzy lata. Późną wiosną 1944 roku zostali wykryci przez żandarmerię niemiecką i zastrzeleni — udało się uciec tylko ojcu i synowi, jednak najprawdopodobniej nie udało im się dotrwać do końca wojny. Podczas tragicznego wydarzenia zginął również sam Kotfis.

Drugi etap projektu
25 września 2003 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej w lesie Grabaliny i poświęcenia grobu Wojciecha Kotfisa na cmentarzu w Uszwi. Młodzież wzięła również udział w sympozjum naukowym, poświęconym stosunkom polsko-żydowskim podczas okupacji niemieckiej oraz zaprezentowała okolicznościowy program artystyczny.