Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Podczas II wojny światowej Norwegowie nosili w klapach marynarek zwykłe biurowe spinacze do papieru. Był to symbol opozycji wobec niemieckiego okupanta. Wszelkie tradycyjne odznaki zostały przez Niemców zakazane i Norwegowie w ten sposób obchodzili ten zakaz. Było to także świadome nawiązanie do znanego norweskiego wynalazcy Johana Vaalera. Tak jak spinacze w okresie II wojny światowej stały się dla Norwegów symbolem oporu, tak w czasie stanu wojennego w Polsce noszenie przypiętego do ubrania opornika było wyrazem sprzeciwu wobec dyktatury komunistów.

Jeden spinacz — jedno życie

Zbieranie spinaczy stało się czymś w rodzaju pomnika pamięci o wszystkich, także anonimowych ofiarach Holocaustu. Był to element projektu, w który dzieci ze szkoły średniej w Whitwell zaangażowała w 1998 roku nauczycielka, Linda M. Hooper. W ramach zajęć pozalekcyjnych zorganizowała grupę młodzieży, która brała udział w dyskusjach o tolerancji, prawach człowieka i historii. Młodzi ludzie chcieli poznawać historię Holocaustu, dlatego Hooper zdecydowała się na przygotowanie wraz z nimi projektu, mającego obrazować znaczenie Zagłady i wpływ jej doświadczenia na dzisiejszą rzeczywistość. Młodzież zbierając w Internecie informacje na ten temat poznały postać Johana Vaalera – stąd wziął się pomysł wykorzystania w działaniach edukacyjnych zwyczajnych biurowych spinaczy do papieru. 6 milionów spinaczy, które chciano zebrać, miało symbolizować liczbę zamordowanych przez nazistów Żydów.

Początkowo nikt nie interesował się inicjatywą z Whitwell. Uczniowie poinformowali lokalną prasę i zaczęli rozsyłać informacje o projekcie i jego znaczeniu z prośbą o przesyłanie pod adresem szkoły spinaczy. Powstała również prosta strona internetowa. Dopiero jednak dwóch niemieckich dziennikarzy, zajmujących się analizą prasy amerykańskiej, wiedzę o projekcie Lindy M. Hooper i jej uczniów rozpropagowało w szerszym zakresie. Peter and Dagmar Schroeder opisali projekt w jednej z niemieckich gazet we wrześniu 2000 roku. Kolejnym etapem był artykuł w Washington Post w kwietniu 2001 roku, autorstwa Dity Smith. Te dwa wydarzenia diametralnie zmieniły odbiór projektu i pokazują wyraźnie, jak ważnym elementem strategii edukacyjnej może być współpraca z mediami.

Odtąd pod adresem szkoły zaczęły przychodzić przesyłki, w których oprócz spinaczy znajdowały się listy gratulujące dla uczestników projektu, wspomnienia osób ocalałych z Holocaustu, zdjęcia itp. Do 2004 roku organizatorom udało się zebrać 24 miliony spinaczy. Niektóre z nich przysłane zostały przez znane osobowości świata polityki i rozrywki (George W. Bush, Bill Clinton, Steven Spielberg, Tom Bosley czy Tom Hanks).

Część historii zebranych w ramach projektu przedstawiono w filmie dokumentalnym, którego premiera odbyła się w 2004 roku. Reżyserem filmu został Joe Fab. Zrealizowany przez niego obraz opisywał wizytę Ocalonych w szkole w Whitwell i ich spotkania z mieszkańcami miasta w miejscowym kościele.

Elementem projektu stał się również niezwykły pomnik ustawiony w 2001 roku w centrum miasta: autentyczny wagon kolejowy, jeden z tych, którymi Niemcy transportowali Żydów do obozów zagłady. Przetransportowany z Europy wagon wypełniony jest 11 milionami spinaczy: 6 milionów symbolizuje zagładę Żydów, 5 milionów – eksterminację innych ofiar nazizmu, w tym Romów, homoseksualistów, Świadków Jehowy…