Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Sprawozdanie z projektu:
Są bezrobotni i zależni od zasiłku socjalnego mimo ukończenia szkoły z dobrym wynikiem i mimo wyuczonego zawodu. Dla młodych ludzi w regionie Freibergu przy granicy niemiecko-czeskiej to gorzka codzienność. Uczucie, że nie mają żadnej szansy, u niektórych z nich prowadzi do utraty poczucia wartości społecznych. Brak tolerancji, ksenofobia, rasizm i antysemityzm mogą być tego skutkami.
Chrześcijańska Organizacja Ośrodków Młodzieżowych Niemiec (CJD) chciała temu przeciwstawić swoją ofertę. I tak powstał w roku 1998 w Ośrodku Zamiejscowym Freiberg organizacji CJD Chemnitz, ponierski projekt pt. „Shalom Saksonia-Czechy”. Oryginalnym pomysłem projektu jest połączenie zdobywania kwalifikacji zawodowych, z pracą nad regionalną historią Żydów. Zaplanowano, że poprzez zajmowanie się własną, lokalną historią, młodzież dostrzeże wartości antyrasizmu i postaw przeciw antysemityzmowi. Ten międzynarodowy projekt odbywał się przy ścisłej współpracy z gminami żydowskimi w Dreźnie i Chemnitz, ze związkiem “HATiKVA” w Dreźnie oraz z partnerami czeskimi – Inicjatywą Theresienstadt oraz Gminami Żydowskimi Północnych Czech i Pragi. Opiekę nad piętnastoma mlodymi ludźmi (w wieku od 18 do 28 lat) pobierającymi zasiłek socjalny, sprawowali pedagog społeczna oraz teolog. Zadaniem grupy było poznawanie dziejów społeczności żydowskiej i jej prześladowań w regionie oraz udokumentowanie i uporządkowanie. Jednocześnie powstała szansa na zapoznanie uczestniczek i uczestników z nowymi zawodami oraz  kwalifikacjami przydatnymi w zdobywaniu pracy. Dwuletni program zajęciowo-kwalifikacyjny, dotowany ze środków wspólnotowej inicjatywy europejskiej INTERREG II oraz powiatu Freiberg, odbywał się blokowo, w grupach tematycznych dotyczących usług w zakresie informacji i mediów, a jego uzupełnieniem były praktyki zawodowe trwające po sześć tygodni.

Przedmiotem prac dokumentacyjnych były m.in.:
1. Ewidencja grobów żydowskich na Nowym Cmentarzu Żydowskim w Dreźnie oraz sporządzenie ich katalogu w formie obszernej bazy danych: pierwsza dokumentacja obejmująca po raz pierwszy w takiej formie znaczenie i symbolikę żydowskich cmentarzy, ich historię i stan utrzymania w Saksonii i Północnych Czechach mogła już zostać przekazana Gminie Żydowskiej w Dreźnie.

2. Przygotowanie wystawy objazdowej poświęconej cmentarzom żydowskim w Saksonii i Pólnocnych Czechach: ta wystawa była dotąd prezentowana m.in. w Chemnitz, w Lipskim Kościele św. Piotra, w Dreźnie i Freibergu.

3. Poszukiwania materiałów w ramach przygotowania projektu książki „Wir waren zum Tode bestimmt – Lodz – Theresienstadt – Auschwitz – Freiberg – Oederan – Mauthausen” o historii podobozu we Freibergu należącego do KZ Flossenbürg: W firmie zbrojeniowej „Freia GmbH” musiało 1000 czeskich, słowackich i polskich Żydówek wykonywać pracę przymusową dla narodowosocjalistycznego przemysłu zbrojeniowego [patrz dokument]. Były one m.in. deportowane z gett w Łodzi i Theresienstadt do Auschwitz i tam selekcjonowane do pracy przymusowej. W ramach niewielkiej wystawy młodzież zaprezentowała opinii publicznej wyniki swojej pracy na ten przez tak długi czas nie podejmowany temat: „Praca przymusowa we Freibergu i Oederan”.

4. Zaproszenie byłych robotnic przymusowych do Freibergu: Najważniejsze, a jednocześnie najtrudniejsze przedsięwzięcie w ramach projektu „Shalom Saksonia – Czechy” wynikło z badań nad obozem pracy przymusowej we Freibergu i Oederan. Młodzież poszukiwała adresów osób, które przeżyły ten obóz, a mieszkają teraz w USA, w Polsce, Izraelu, Niemczech, a nawet w Australii; nawiązano z nimi pisemne kontakty, a w końcu zaproszono 33 osoby z Izraela, Polski i Niemiec do Freibergu. W ten sposób miał zostać dokonany publiczny znak przypomnienia – po tak długim czasie – ale i znak odpowiedzialności za przyszłość. Realizacja tego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa bez tego ogromnego wsparcia opinii publicznej: osoby prywatne, parafie kościelne, Republika Saksonii, powiat Freiberg i miasta Freiberg i Oederan, ale i rady miejskie i powiatowe wywodzące się ze wszystkich partii demokratycznych, darowały kilka tysięcy marek. Osobiste spotkanie z żydowskimi kobietami, które przeżyły, a które z Łodzi i Theresienstadt przez Auschwitz szły „na transport” do saksońskiego górniczego miasta, było dla młodzieży przeżyciem pozostawiającym ogromne wrażenie, które odbiło się szerokim echem w mediach [patrz wideo]. Aby udostępnić opinii publicznej wspomnienia byłych robotnic przymusowych o zgrozie Holocaustu, ich relacje stały się istotną częścią książki opublikowanej w maju 2002 r. przez CJD Chemnitz „Wir waren zum Tode bestimmt – Lodz – Theresienstadt – Auschwitz – Freiberg – Oederan – Mauthausen” o historii podobozów KZ Flossenbürg we Freibergu und Oederan.

Faza pilotowa projektu „Shalom Saksonia-Czechy”, kończąca się w marcu 2000 roku, przebiegła z powodzeniem: po pierwsze Freiberg dzięki projektowi CJD bardziej zbliżył się do swojej narodowosocjalistycznej historii niż wiele innych miast niemieckich. Po drugie wielu z grona uczestników i uczestniczek, którzy teraz dysponują kwalifikacją zawodową jako “asystent techniczny ochrony zabytków” albo “specjalista biurowy”, udał się powrót do pracy zarobkowej: dwie trzecie znalazły miejsce pracy albo miejsce dalszej nauki zawodu jeszcze w czasie trwania programu kwalifikującego albo bezpośrednio po jego ukończeniu. Projekt „Shalom Saksonia-Czechy” spotkał się z uznaniem także na płaszczyźnie politycznej: został wyróżniony przez Federalne Ministerstwo ds. Rodziny, Ludzi Starszych, Młodzieży i Kobiet w konkursie „Sprawność w życiu i pracy – nowe modele praktyczne integracji socjalnej i zawodowej młodzieży”.

Po udanym zakończeniu tego programu 1 grudnia 2001 r., rozpoczął się następny projekt zatytułowany „Shalom – zatrudnienie i zdobywanie kwalifikacji dla bezrobotnej młodzieży”. Dziesięcioro młodych ludzi kontynuowało do 30.11.2004 r. badanie dziejów Żydów w regionie Freiberg – Drezno w Środkowej Saksonii. Nowy projekt dotowany był ze środków XENOS – antyrasistowskiego programu Rządu Federalnego oraz Federalnego Urzędu Pracy. Przez trzy lata ci młodzi ludzie zdobywali kwalifikacje w zawodzie „Specjalista usług w zakresie informacji i mediów”.