Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Założenia projektu

W ramach projektu uczniowie odkrywali skalę terroru, stosowanego przez nazistów w okupowanej Polsce. Pracując w grupach nad konkretnymi zagadnieniami, uczniowie poznawali kolejne fakty związane z polityką Niemców wobec narodowości uznanych przez nich za rasowo niższe. Ogólne wiadomości znane z podręczników w czasie pracy nad projektem miały być uzupełnione indywidualnymi przykładami dramatycznych biografii świadków tamtych czasów oraz lokalnymi historiami związanymi z przeszłością Głuchołaz.

Finalnymi produktami projektu była wystawa, prezentacje, referaty i portfolio, przekazane do biblioteki szkolnej. Niektóre materiały przygotowane w ramach projektu wykorzystane zostały w kolejnych wydaniach gazetki szkolnej.

Nawiązaniem do projektu była też wycieczka edukacyjna do Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, podczas kończącego rok szkolny wyjazdu do Krakowa i okolic.

Realizacja projektu

23 uczniów z klasy VIA zostało poproszonych o podzielenie się na grupy, mające realizować konkretne zadania związane z tematem projektu. Nauczyciel prowadzący projekt, Beata Węgrzyn podkreśliła, że już na tym etapie pojawiły się problemy. Uczniowie chcieli współpracować tylko i wyłącznie ze swoimi dobrymi kolegami i koleżankami, trudno było do zbudowanych już grup dokooptować uczniów mniej zdolnych lub mniej lubianych. Jedną z głównych ról nauczyciela monitorującego projekt musiała być więc nieustanna obserwacja aktywności uczniów w grupach. Niestety, nie wszyscy mniej zaawansowani uczniowie znaleźli swoje grupy – dla nich przygotowane zostały specjalne zadania, polegające na wyszukiwaniu piosenek i wierszy mówiących o życiu pod okupacją.

W każdej z grup wyłoniono lidera, który miał być odpowiedzialny za realizację konkretnego zadania, dotyczącego poznawania historii lokalnej, zbierania relacji świadków historii, analizowania form terroru stosowanego przez Niemców w okupowanym kraju („Losy Polaków podczas II wojny światowej (wywiad z kombatantami)”, „Sytuacja Polaków i Żydów w obozach koncentracyjnych” , „Głuchołazy podczas II wojny światowej”, „Losy Polaków w wierszu i piosence”, „Historia Pomnika Jeńców Wojennych na miejscowym cmentarzu”).

Nauczyciel zadbał o to, żeby uczniowie mieli dostęp do niezbędnych materiałów, przedstawił zasady ich krytycznej analizy i zaproponował możliwości wykorzystania w realizacji grupowych zadań. Podczas trwania projektu uczniowie żywo wymieniali się nową wiedzą, wzajemnie motywując się do działania. Uczniowie w grupach samodzielnie dzielili się zadaniami, ustalali miejsca i terminy spotkań, sposoby wykorzystania materiałów i projekt stworzenia finalnego produktu.

Na wykonanie zadań uczniowie mieli 6 tygodni. Prace trwały nie tylko na lekcjach, ale również na zajęciach pozalekcyjnych, w bibliotece, na przerwach czy w prywatnych domach uczniów, gdzie również spotykały się grupy.

„Losy Polaków podczas II wojny światowej (wywiad z kombatantami)”

Uczniowie, których zadaniem było zdobycie relacji świadków historii, zebrali opowieści trzech osób pamiętających okres okupacji. Przed przeprowadzeniem rozmów, poprosili nauczycielkę o zaakceptowanie przygotowanych przez siebie pytań. Wywiady zakończyły się sukcesem, zdobyto nie tylko interesujące i wartościowe informacje, ale również dokumenty z tego okresu, wypożyczone na czas trwania projektu.

„Sytuacja Polaków i Żydów w obozach koncentracyjnych”

Pracując w tej grupie uczniowie podzielili się zadaniami. Część z nich zajęła się przygotowaniem ogólnych informacji o obozach zagłady, o genezie ich powstania i umiejscowieniu (w trakcie prac wykorzystywano mapę historyczną). Informacje przydatne podczas realizacji tego zadania znalazły się w bibliotece szkolnej i miejskiej. Druga grupa skoncentrowała się na wyszukiwaniu stosownych ilustracji. Nieodzowna okazała się pomoc ze strony nauczyciela, dotycząca wyboru konkretnych zdjęć z ogromnej bazy dostępnej w Internecie i licznych publikacjach.

Podczas prezentacji kończącej zadanie wokół przypiętego na gazetce ściennej hasła „Ludzie ludziom zgotowali ten los” uczniowie dopinali ilustracje, na ich podstawie omawiając temat eksterminacji narodów w okresie II wojny światowej.

„Głuchołazy podczas II wojny światowej”

W tej grupie uczniowie mieli trudności ze znalezieniem materiałów w bibliotece szkolnej i miejskiej. Rozwiązaniem problemu okazał się kontakt z pracownikami Urzędu Miejskiego, zajmującymi się historią miasta. Nauczyciel odpowiednio wcześniej skontaktował się z urzędnikami i otrzymał informacje dotyczące materiałów, na które ze strony UM mogli liczyć uczniowie biorący udział w projekcie.

Podczas prezentacji odczytano referat oraz zaprezentowano bardzo dużo ilustracji obrazujących historię miasta podczas II wojny światowej. Po zakończeniu prezentacji wybrane ilustracje powieszone zostały na gazetce ściennej, pozostałe posłużyły do utworzenia pertfolio. Uczniowie opisali również realia życia codziennego podczas okupacji. Na koniec dokonano oceny pracy grupy zajmującej się tym tematem.

Źródła wykorzystane w projekcie pochodziły ze szkolnej i miejskiej biblioteki, Internetu czy zasobów domowych uczniów. Uczniowie uzyskali również pomoc z Urzędu Miejskiego, kontaktując się z pracownikiem zajmującym się sprawami historii miasta.

„Losy Polaków w wierszu i piosence”

Ten temat przygotowywała grupa najsłabszych uczniów. Podczas realizacji tego zadania korzystali ze zbiorów biblioteki szkolnej, samemu wybierając najciekawsze wiersze, które jednak zostały sprawdzone przez nauczyciela pod względem zgodności z tematem. Zebrane wiersze (m.in. „O mój rozmarynie”, „Rota”, „Serce w plecaku”, „Czerwone maki na Monte Cassino”, „Przybyli ułani”) posłużyły do stworzenia niewielkiego tomiku poezji wojennych. Podczas prezentacji recytowane były one na tle odtwarzanych z kasety piosenek żołnierskich.

„Historia Pomnika Jeńców Wojennych na miejscowym cmentarzu”

Uczniowie mieli za zadanie przeprowadzić historyczne śledztwo związane z miejscowym cmentarzem jeńców wojennych, którzy zginęli w trakcie marszu śmierci z Oświęcimia w kierunku Niemiec w styczniu 1945 roku. Uczestnicy projektu zebrali materiał dokumentujący okoliczności powstania pomnika i przedstawili jego znaczenie. Na przygotowanej mapie zaznaczono inne miejsca pamięci znajdujące się w okolicy.

Podsumowanie projektu

W ramach projektu uczniom udało się zebrać i zanalizować wiele interesujących materiałów. Były to zapisy rozmów ze świadkami historii, zdjęcia, artykuły, analizy zawarte w przygotowanych przez uczniów referatach. Dzięki temu wiedza ogólna, zdobyta na lekcjach historii, uzupełniona została wartościowymi informacjami dotyczącymi II wojny światowej o okupacji widzianych z perspektywy Głuchołazów. Podsumowaniem projektu była wystawa najbardziej interesujących materiałów oraz portfolio, które zostało złożone w szkolnej bibliotece.

Niespodzianka dla uczniów

Rodzic ucznia biorącego udział w projekcie umożliwił spotkanie z jednym z żołnierzy, który brał udział w walkach o Warszawę, o Wał Pomorski i o Berlin. Spotkanie z kombatantem było dla uczniów nagrodą za dobrze wykonaną pracę. Zaproszono na nią wszystkich uczniów klas szóstych szkoły (ok. 100 osób). Oprócz wysłuchania wspomnień z frontów II wojny światowej, uczniowie mieli szansę również obejrzeć pamiątki z tamtego okresu: zdjęcia, medale, odznaczenia, legitymacje, książki.