Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Przygotowanie projektu
Informacja o „Weiße Flecken” została opublikowana w wielu mediach: – Opublikowanie ogłoszenia na przeznaczonych dla młodzieży stronach internetowych (także w serwisach międzynarodowych);
– Ogłoszenie w prasie, opublikowanie informacji prasowej z wykorzystaniem prywatnych kontaktów z redakcjami;
– Rozesłanie ogłoszeń do szkół i instytucji młodzieżowych z wykorzystaniem sieci STEP 21;
– Rozesłanie ogłoszenia do odpowiednich instytucji, archiwów, bibliotek;
– Przedstawienie projektu na ogólnokrajowym spotkaniu pedagogów w Niemczech.

Do wszystkich zainteresowanych wysłane zostały dokładne informacje w postaci strony gazetowej i broszury oraz formularz zgłoszeniowy. Przygotowana strona gazetowa, która mogła być wykorzystywana jako plakat do rozwieszania, informowała o celach projektu, jego przebiegu i warunkach udziału. Dla zainteresowanych grup z Polski przygotowano polsko- i angielskojęzyczną wersję plakatu.

W formularzu zgłoszeniowym każda grupa miała uzasadnić wybór tematu, który chciała opracowywać, a także przedstawić swoją motywację i skład zespołu. Dlatego kandydujące grupy jeszcze przed rozpoczęciem projektu wykazać musieli zaangażowanie i podjąć pierwsze poszukiwania dokumentacji.

W ciągu dwóch miesięcy napłynęło do organizatorów około 40 zgłoszeń. Organizatorzy wybrali 15 zespołów według kryteriów takich jak: Motywacja/ uzasadnienie chęci udziału, Temat, Region (ważne było geograficzne zróżnicowanie zespołów), a także możliwosci dostępu do archiwów, bibliotek, relacji.

Projekt rozpoczął sie w maju 2005, kiedy wybrano zespoły mające w nim uczestniczyć – 15 grup z terenu całych Niemiec i 3 z Polski – z Ciężkowic, Krakowa i Lubina. Uczestnikami projektu byli uczniowie i studenci w wieku od 14 do 22 lat.

Zespoły chcące wziąć udział w projekcie były bardzo różne. Niektóre osoby miały już za sobą pierwsze doświadczenia dziennikarskie, inne uczestniczyły wcześniej w projektach historycznych. Część z uczestników została zainteresowana projektem przez swoich kolegów.

Tematy drużyny w większości wybrały samodzielnie lub z pomocą opiekunów/nauczycieli.

Przebieg projektu
Praca zespołów rozpoczęła się na przełomie kwietnia i maja 2005. Wówczas do wszystkich grup rozesłano opracowany przez zespół STEP 21 podręcznik „Weiße Flecken”.

57-stronicowy przewodnik miał służyć jako podstawa pracy przy projekcie i zawierał, oprócz informacji ramowych, wiele wskazówek i instrukcji dotyczących poszukiwań w archiwach, literatury pomocniczej, podstawy warsztatu dziennikarskiego. Opublikowano w nim również odnośniki do stron internetowych i suestie dotyczące realizacji tematów.

Kontakt z zespołami był intensywnie utrzymywany drogą listowną, mailową i telefoniczną. Na stronie internetowej STEP 21 młodzież mogła komunikować się między sobą przez forum, w dziale wiadomości na bieżąco pojawiały się relacje z przebiegu pracy poszczególnych zespołów.

W pierwszej fazie projektu młodzież po przeprowadzeniu wywiadów ze świadkami historii musiała wybrać się do archiwów w poszukiwaniu gazet z okresu 1933-45. Przez cały okres pracy nad projektem drużyny wspierane były przez swoich nauczycieli i zespół STEP 21. Czasem wystarczyły wskazówki, jednak w przypadku niektórych drużyn trzeba było zorganizować profesjonalną pomoc, która mogła rozwiązać konkretny problem.

Kłopoty w pracy drużyn były różne: od trudności zdefiniowania materiału potrzebnego do realizacji tematu, po problem z uzyskaniem dostępu do zbiorów w archiwach miasta, bez oficjalnego pisma z potwierdzeniem pracy nad projektem.

Niemałym problemem okazała się być bariera językowa. Polscy uczniowie w większości mieli problemy z komunikacją w języku niemieckim. Jakakolwiek wymiana i współpraca między polskimi uczestnikami a zespołem STEP 21 i niemiecką młodzieżą zaistniała w momencie, gdy do biura STEP 21 dołączyła obujęzyczna współpracownica, która poprzez dziennikarskie i kulturoznawcze wykształcenie mogła objąć opiekę nad pracą polskich drużyn, nie tylko w zakresie pośrednictwa językowego, ale też wspierania i koordynowania całość pracy drużyn nad ich stronami gazetowymi.

Zespołowi STEP 21 udało się uzyskać pomoc profesjonalistów w zakresie dziennikarstwa i historii, którzy objęli opieką drużyny biorące udział w projekcie i prowadzili je przez ponad 6 miesięcy.

Na początku września odbyło się spotkanie redakcyjne w Hamburgu, w którym wzięło udział po dwoje przedstawicieli z każdej drużyny. Przez weekend młodzież wraz z opiekunami – dziennikarzami i historykami – pracowała wspólnie nad zgromadzonym do tej pory materiałem, uczyła się, jak zebrane informacje segregować, tak aby w końcu powstały z nich artykuły do gazety. Historycy sprawdzali przygotowywane teksty pod względem merytorycznym.

Równolegle graficy, do których dołączyli uczestnicy z najbardziej zaawansowanych drużyn, pracowali w tym czasie nad layoutem gazety. Podczas spotkania redakcyjnego w Hamburgu przedstawiciele poszczególnych drużyn mieli szansę również na wzajemne poznanie się i wspólną integrację. Podczas wspólnych spotkań poruszano nie tylko tematy dotyczące II Wojny Światowej i reżimu hitlerowskiego, ale także relacji i kontaktów polsko-niemieckich.

W połowie listopada miało miejsce małe spotkanie redakcyjne, w którym pięcioro najbardziej zaangażowanych uczestników opracowywało teksty ramowe i artykuł wprowadzający do gazety. Spotkanie odbyło się pod opieką pracowników STEP 21 i profesjonalnego dziennikarza.

Zakończenie projektu
W okresie od listopada do stycznia w biurze STEP 21 przebiegały ostatnie prace nad tekstami: korekta, konieczne uzupełnienia, ostateczna weryfikacja zgodności historycznej, dodatkowe poszukiwania zdjęć do artykułów, ostatnie szlify form dziennikarskich, pozyskiwanie praw do publikacji zdjęć.

Ostatecznie opracowano teksty ramowe kooperantów, mecenasów i patronów projektu. Gazeta została wydrukowana w ilości 30 tysięcy egzemplarzy tuż przed uroczystym zakończeniem i prezentacją projektu 23 stycznia 2006 w Berlinie. Teksty drużyn polskich zostały wydrukowane w wersji polsko- i niemieckojęzycznej, dodatkowo teksty ramowe znalazły się w specjalnie wydrukowanym dodatku polskojęzycznym.

Gazeta „Weiße Flecken” została uroczyście zaprezentowana w Berlinie, w obecności prezydenta Niemiec Horsta Köhlera, patrona honorowego projektu, licznie zgromadzonej publiczności i dziennikarzy. Cztery wybrane drużyny przygotowały kilkuminutowe wystąpienia na scenie, podczas których prezentowały swoje tematy.

Cała uroczystość była na żywo transmitowana przez telewizję Phoenix. W nastepnych dniach i miesiącach ukazało się wiele artykułów prasowych i felietonów telewizyjnych na temat projektu (w Polsce pisała o projekcie m. in.: „Gazeta Wyborcza” i „Rzeczpospolita”; w Niemczech „die Welt”, „Süddeutsche Zeitung”, „der Tagesspiegel”).

Z wydrukowanych 30.000 egzemplarzy gazety „Weiße Flecken” rozprowadzonych zostało już ponad 20 tysięcy, z tego większość została zamówiona przez nauczycieli w zestawach klasowych, jako materiał pomocniczy do zajęć historii, religii, a w Polsce przede wszystkim języka niemieckiego.

Zespoły i tematy projektu „Weiße Flecken-Białe plamy”:

Aalen – Zamachowiec na Hitlera Georg Elser
Zespół „Schwäpo-Jure”: Jonathan Brandt (17), Dorle Butz (20), Corinna Grabatin (18), Bianca Krauß (14), Jonas Miller (20), Caroline Schaal (17), Larissa Hübener (16) i Evelyn Seidl (18).

Bad Zwischenahn – Praca przymusowa w Bad Zwischenahn i okolicy(Nagroda w kategorii historia)
Team „Tracing”, Sandra Hinzmann (18), Katharina Krause (18) und Sina Zimmermann (18).

Ciężkowice – Walki partyzantów na terenie Ciężkowic i w okolicach(Nagroda dla najmłodszej drużyny)
Zespół „Entdeckerteam”: Kinga Cygan (15), Wojciech Filipowicz (14), Klaudia Tabiś (15), Agnieszka Syrek (16).

Drezno – Zniszczenie Synagogi Semper w Noc Pogromu
Zespół „Plaun’sche Spitzen”: Michael Blessing (18), Ann-Christin Heinig (19), Dimitri Kulitzscher (18), Stefanie Richter (16), Eva Henschke (16) i Josephine Schmidt (15).

Jena – Losy Żydówki Clary Rosenthal
(Nagroda dla najmłodszej drużyny)
Zespół „Search & find Clara”: Katja Bornkessel (15), Elias Günther (15), Justus Jonscher (15), Friederike Kammel (15) i Kerstin Schlicht (16).

Kraków – Prasa podziemna i ruch harcerski
Zespół „Krakau”: Karolina Drapała (21), Anna Fryda (21), Adrian Golis (20), Katarzyna Krόl (20), Katarzyna Lorenc (21) i Maria Mrόwca (22).

Poczdam – Ugrupowanie powstańcze „Rote Kapelle”
(Nagroda w kategorii historia)
Zespół „Flugblatt”: Stefanie Becker (18), Andrea Gau (18) i Anton Lißner (19).

Lubin – Praca przymusowa na terenie Lubina i w okolicach
Zespół „Die Lubiner”: Dorota Garbowska (18), Magdalena Maziej (19), Krzysztof Jasiński (19), Mariusz Konaniec (23) i Łukasz Pleszka (19).

Lüneburg – Eutanazja w Lüneburgu
„Zespół [Weiße Flecken] z Lüneburga”: Magdalena Blender (16), Sarah Schumann (16), Tobija Saßnik (17), Helge Stein (17), Christian Meyn (17) i Jan-Henrik Wiebe (17).

Oberhausen – Bojkot i wywłaszczenie: Dom Towarowy Tietz w Oberhausen
Team „Die Aufklärerinnen”: Jana Cremer (15), Jil Flesch (16), Sabrina Hartmann (16), Tanja Schulting (15) i Carina Schulzke (16).

Pforzheim – Aryzacja w Pforzheim
(Nagroda w kategorii dziennikarstwo)
Zespół „Los Waswarlos”: Sara Adirbelli (19), Asiye Aydin (21), Marion Maysenhölder (18), Milena Nestor (19), Evindar Simsek (18), Cihan Akyildiz (18), Loredana Bleiziffer (18).

Seligenstadt – Obóz w Rollwald w Nieder-Roden
Zespół „Fleckenlöser”: Eva Berg (19), David Grimm (20), Johannes Herold (18), Sebastian Steinheimer (19) i Michele White (19)

Soest – Dzieci-żołnierze jako mięso armatnie – Atak na pociąg z Hitlerjugend
Zespół „Memo”: Salima Hamadou-Sroka (16), Eva Heymig (17), Dorothea Jebe (17), Lena Scharwei (17) i Anna Tenholt (16).

Ulm I – Jak długo jeszcze Schollowie? Losy rodziny po zgładzeniu Hansa i Sophie
(Nagroda w kategorii historia) Zespół „Mementote Scelerum”: Arkadiusz Blaszczyk (18), Teresa Krätschmer (17) i Sarah Manz (17).

Ulm II – Losy francuskiego robotnika przymusowego Josefa W.
Zespół „Schwarzlicht”: Johanna Brüssermann (17), Nicola Missel (15), Eva-Maria Paulen (16), Katharina Sauter (16) i Sarah Brockmann (17).