Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Tematyka Powstania Warszawskiego i planu „Burza” jest w sposób niedostateczny omawiana w gimnazjum. W podręczniku szkolnym znajduje się niewiele informacji o tych wydarzeniach. Rocznica wybuchu powstania przypada na okres wakacji i nie jest obchodzona w szkołach. W związku z tym postanowiliśmy w sposób bardziej szczegółowy i przede wszystkim atrakcyjny dla współczesnej młodzieży przypomnieć o walce Polaków o wolną i suwerenną Polskę.

Projekt powstał jako praca konkursowa w ramach VII edycji 2002-2003 konkursu Ośrodka KARTA i Fundacji Batorego zatytułowanej „Migracja, awans, degradacja społeczna 1914–1989”. Uczennice szukały w swojej miejscowości osób, których wojenne doświadczenie wiązało się z tematem migracji. Spotkały się z trzema osobami, nagrały z nimi wywiady, zebrały dokumenty i opracowały relacje, ocalając w ten sposób od zapomnienia fragment historii mało znanej i przez lata skazanej na zapomnienie.

Projekt został przeprowadzony w ramach konkursu ogłoszonego w 2005 roku przez Ośrodek KARTA i Fundację PZU, pt. „Wojna: okupacje, opór, ludobójstwo, wysiedlenia — na Zamojszczyźnie” (III nagroda). Składała się na niego seria działań zrealizowanych podczas zajęć lekcyjnych oraz poza terenem szkoły (m.in. wizyta w obozie zagłady w Bełżcu i spotkanie ze świadkami epoki) przybliżających młodzieży historię II wojny w regionie. W wyniku tych działań powstała prezentacja multimedialna pokazująca wojenne dzieje Zamojszczyny i przedstawiona podczas podsumowania konkursu w Szczebrzeszynie.

Od początku października 2005 roku do końca czerwca 2006 realizowany był w Grabinach historyczny projekt edukacyjny. Uczniowie miejscowej szkoły gromadzili relacje świadków wydarzeń historycznych i otaczali opieką miejsca ważne dla pamięci o lokalnej historii. Praca w ramach projektu zaowocowała przygotowaniem „Księgi wspomnień” i prezentacji multimedialnej, a przede wszystkim pozwoliła uczniom na poznanie bohaterów i wydarzeń z historii ich miejscowości.

Uczniowie z gimnazjum w Tomaszowie Lubelskim poznają wojenną historię najbliższych okolic swojego zamieszkania. Czytają wspomnienia, odwiedzają miejsca związane z tragiczną przeszłością i rozmawiają ze świadkiem tamtych zdarzeń, gromadzą dokumentację fotograficzną. Następnie przygotowują młodzieżową sesję naukową oraz inscenizację teatralną, do której inspirację stanowił los zamordowanych Żydów z miejscowości Źwiartów i Siemnice. Projekt otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie zorganizowanym w 2005 roku przez Ośrodek KARTA i Fundację PZU, poświęconym projektom szkolnym dotyczącym losów Zamojszczyzny w latach II wojny.