(1 sierpnia — 2 października 1944) wystąpienie zbrojne Armii Krajowej, wsparte przez ludność miasta, w celu wyzwolenia stolicy, zorganizowane w ramach akcji „Burza” i połączone z ujawnieniem się najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Od strony militarnej było wymierzone przeciwko Niemcom, jednak jego głównym celem była próba ratowania powojennej suwerenności, poprzez odtworzenie — w obliczu zbliżania się do Warszawy wojsk radzieckich — legalnych władz państwowych. Powstanie rozpoczęło ok. 23 tys. żołnierzy (tylko 10% z nich było uzbrojonych) szturmem na rozrzucone po całym mieście niemieckie punkty oporu; siłami powstańczymi dowodził komendant okręgu warszawskiego AK płk Antoni Chruściel („Monter”). Od 5 sierpnia Niemcy rozpoczęli natarcie na Woli i Ochocie w celu otwarcia tras komunikacyjnych ze wschodu na zachód, 5–6 sierpnia zdobyli Wolę i odcięli Stare Miasto od Śródmieścia, wymordowali ok. 40 tys. osób cywilnych; 4–11 sierpnia opanowali Ochotę i tu również dokonali rzezi ludności; następne uderzyli na Stare Miasto (szturm generalny od 19 sierpnia). Od 25 sierpnia do 1 września trwała ewakuacja obrońców Starego Miasta kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz. Po zajęciu dzielnicy Niemcy wymordowali część ludności cywilnej, resztę wysłali do obozu w Pruszkowie. 3–6 września oddziały niemieckie wyparły powstańców z Powiśla, od 5 września atakowały Śródmieście, a od 24 września Mokotów. 26 września część obrońców Mokotowa przeszła kanałami do Śródmieścia, reszta następnego dnia skapitulowała; 30 września poddał się Żoliborz; jako ostatnie — 2 października — Śródmieście. Układ kapitulacyjny zapewniał powstańcom prawa kombatanckie, zabraniał stosowania wobec ludności cywilnej odpowiedzialności zbiorowej. Oddziały powstańcze opuściły Warszawę 5 października; ludność cywilną ewakuowano do obozu przejściowego w Pruszkowie, później rozesłano do różnych miejscowości na terenie GG, część młodzieży i powstańców wywieziono do obozów pracy i obozów koncentracyjnych. Powstanie trwało 63 dni. Straty po stronie polskiej to 10 tys. zabitych powstańców, 7 tys. zaginionych, 5 tys. ciężko rannych oraz 150–200 tys. ofiar spośród ludności cywilnej; po stronie niemieckiej 18 tys. zabitych i ok. 25 tys. rannych żołnierzy.
