Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

powrót do ojczyzny obywateli, którzy wskutek różnych okoliczności znaleźli się czasowo poza granicami swojego kraju (jeńcy wojenni, więźniowie obozów koncentracyjnych i obozów pracy, deportowani, wysiedleni, uchodźcy, ewakuowani). Termin używany także (choć przez niektórych uznawany za bezprwany) w odniesieniu do masowych wysiedleń i przesiedleń stałych mieszkańców obszarów, które wskutek przesunięć granic zmieniły przynależność państwową (m.in. wschodnich terenów Rzeszy przyłączonych do Polski czy Kresów włączonych do ZSRR); po II wojnie światowej repatriacja objęła w latach 1945–50 ok. 2,4 mln osób, z tego 1,6 mln z Niemiec, 266 tys. z ZSRR; w latach 1955–57 nastąpiła druga faza repatriacji z ZSRR, która częściowo objęła osoby wywiezione w okresie 1939–41 i 1944–45 (ok. 200 tyś. osób).