Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Moduł nauczania powstał w wyniku udziału w międzynarodowym projekcie „Edukacja na rzecz praw człowieka w miejscach pamięci w kontekście europejskich doświadczeń zbrodni”, zorganizowanym przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holocauście w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, Muzeum Historii Represji Politycznych Perm-36 (Rosja) oraz Miejsce Pamięci Bergen-Belsen (Niemcy). O projekcie można przeczytać w języku angielskim tutaj.

Grupa docelowa: młodzież w wieku 15-17 lat.

Konspekt dzieli zajęcia na cztery moduły poświęcone oddzielnym, lecz wynikającym z siebie zagadnieniom.

W pierwszej część „Prawa dzieci we współczesnym świecie” uczestnicy w ramach krótkiego wprowadzenia oraz pracy własnej (indywidualnej/w grupach) zapoznają się z kwestiami praw człowieka, ze szczególnym uwzględnienie praw dzieci – w oparciu o Konwencję Praw Dziecka (1989). W tej części można wykorzystać fragmenty pochodzące z tego dokumentu, przeprowadzając ich analizę, posiłkując się współczesnymi przykładami. W tym celu można wykorzystać również materiał prasowy i ikonograficzny. Pozwoli to na zapoznanie się z zagadnienie, dostarczając wiedzy możliwej do wykorzystania przez uczestników w praktyce.

W części drugiej „Sytuacja dzieci w Litzmannstadt-Getto” uczestnicy powinni zostać zapoznani z zarysem dziejów getta łódzkiego, ze szczególnym naciskiem na sytuacje dzieci (w celach przygotowania możną wykorzystać publikacje przywoływane na końcu konspektu). W czasie prac w grupach uczestnicy powinni otrzymać wybrane fragmenty wspomnień, stanowiące punkt wyjścia do dalszej pracy. Powinny zostać one poddane analizie oraz dyskusji, które z przywoływanych i poznanych już praw było łamane w kontekście cytowanych wspomnień. Niektóre z nich mogą zawierać informacje o więcej niż jednym aspekcie praw dziecka. Punkt ten można wykorzystać do dyskusji o różnych aspektach sytuacji dzieci w getcie m.in. prawa do życia; ochrony przed wyzyskiem; prawa do edukacji itp. Za pomoc dydaktyczną można wykorzystać archiwalne fotografie z getta (zawarte w cytowanej na końcu literaturze), przeprowadzając nad nimi dyskusję.

Trzecia część, czyli wizyta w Miejscu Pamięci powinna zawierać informacje przyczynach deportacji (wstępnie przeanalizowanych i rozpoznanych w części poprzedniej) oraz zapoznanie z terenem. Jedynie namacalne i rzeczywiste spotkanie z miejscem tragedii, pozwala na emocjonalne, a przez to głębsze przyswojenie znaczenia omawianych w trakcie zajęć problemów. Będzie również stanowiło niejako preludium ostatniej – czwartek części zajęć, poświęconych dyskusji i refleksji nad kwestiami znaczenia Praw Człowieka/Praw Dzieci w codziennym życiu uczestników. Może to być również sposobność do dalszych pytań o charakterze historycznym/współczesnym w perspektywie odwiedzin Miejsca Pamięci.

Konspekt zajęć:

Część 1: 
czas: 1h
cele: – wiedza na temat współczesnej kondycji praw dziecka; – umiejętność analizy tekstów; – umiejętność pracy w grupach; – empatia
temat: Prawa dzieci we współczesnym świecie
metody: – wykład/prezentacja (krótkie wprowadzenia dt. historii i specyfiki Praw Dziecka); – praca w grupach
materiały: – tekst Konwencji o Prawach Dziecka (wybrane artykuły); – krótkie artykuły prasowe; – fotografie

Część 2:
czas: 1h
cele: – podstawowa wiedza na temat historii getta; – sytuacja dzieci w łódzkim getcie; – umiejętność analizy tekstów historycznych; umiejętność pracy w grupach; – empatia
temat: Sytuacja dzieci w Litzmannstadt-Getto
metody: – praca w grupach; – dyskusja; – fragmenty dzienników i wspomnień dzieci i dorosłych, pochodzących z getta łódzkiego
materiały: – materiał ikonograficzny (archiwalne fotografie z getta oraz obwieszczenia)

Część 3:
czas: 1-1,5h
cele: – historia obozu zagłady Kulmhof; – przyczyny i czas deportacji dzieci do obozu; – empatia
temat: Deportacje do obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem
metody: – oprowadzanie z przewodnikiem
materiały: – wizyta w Miejscu Pamięci

Część 4:
czas: 1h
cele: – refleksja; – Prawa Człowieka w kontekście historycznym i współczesnym; – empatia
temat: Obrazy i refleksje
metody: – praca indywidualna; – praca w grupach; -dyskusja
materiały: – refleksja

Przebieg zajęć:

Cześć pierwsza:

Edukator przedstawia teoretyczne aspekty Praw Człowieka/Praw Dziecka wraz z historią powstania Konwencji o Prawach Dziecka. Wyjaśnia również znaczenia Praw Człowieka jako fundamentalnego zbioru praw. Następnie uczestnicy w grupach/indywidualnie otrzymują wybrane wcześniej artykuły z Konwencji dotyczące wybranych problemów m.in. prawa do życia, edukacji itp. Ich zadaniem jest analiza tekstów oraz wyciągnięcie wniosków np. przedstawienie znanych sobie przykładów łamania tego prawa w ich środowisku, w kraju, na świecie. Dodatkowym elementem, który może być wykorzystany, są wycinki prasowe (poświęcone przykładowym sprawą łamania praw dzieci) oraz fotografie. Wówczas zadaniem uczestników będzie dopasowanie do odpowiedniego artykułu również fotografii. Podsumowanie może być krótka dyskusja nad współczesnym łamaniem Praw Człowieka.

Cześć druga:

Edukator przedstawia historię getta łódzkiego w formie prezentacja/prelekcji, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji dzieci (ich warunków życia, ilości dzieci, przymusowej pracy, kwestii edukacji itp.). W dalszej części w grupach zadaniem uczniów w grupach, będzie analiza fragmentów wspomnień, tak aby potrafili wskazać, które prawo zostało złamane (teksty umożliwiają wskazanie niekiedy więcej niż jednego prawa), w jaki sposób i jakie tego mogą być konsekwencje. Ważne jest również przekazanie kontekstu sytuacyjnego i historycznego samego fragmentu.

Cześć trzecia

Stanowi wizytę w Miejscu Pamięci, na terenie byłego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, gdzie głównym celem będzie poznanie miejsca dawnego obozu. Ta część powinna być przeprowadzona przez pracownika muzealnego, który oprowadzi uczestników po całym terenie wraz z przekazaniem najważniejszych informacji o historii i funkcjonowaniu obozu. Przewodnik powinien opowiedzieć o obozie również pod kątem deportacji dzieci z getta łódzkiego.

Cześć czwarta

Stanowi element podsumowujący wcześniejsze moduły, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnej refleksji uczestników. W tej części edukator powinien skoncentrować się na dyskusji o Prawach Dziecka w wymiarze współczesnym, w perspektywie historycznych doświadczeń. Ważnym punktem powinna być refleksja nad  sytuacją w której znalazły się żydowskie dzieci z getta łódzkiego. W tym kontekście jednak najważniejszym elementem podsumowującym winna być rozmowa na temat podobieństw doświadczeń historycznych oraz współczesnych oraz dostrzegania teraźniejszych zagrożeń łamania Praw Dziecka.

Cały konspekt wraz z materiałami pomocniczymi do implementacji można pobrać z rubryki „Dokumenty” po prawej stronie.