Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Od 1983 roku każdego lata, ponad 100 młodych ludzi z różnych krajów spotyka się w miejscu dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Dachau w Niemczech by dyskutować na temat przeszłości Niemiec, zbrodni nazistowskich, a także współczesnych zagadnień związanych z dyskryminacją, rasizmem i współżyciem różnych narodów i kultur.

Pod okiem organizatorów spotkań i wolontariuszy uczestniczą w warsztatach, dyskusjach, spotkaniach i rozmowach ze świadkami historii: byłymi więźniami obozów koncentracyjnych, robotnikami przymusowymi, Żydami ocalałymi z Zagłady, zwiedzają miejsca pamięci historycznej, a także pracują przy ich porządkowaniu, renowacji i konserwacji.

Spotkania trwają zwykle dwa tygodnie. Odbywają się w wybudowanym w 1998 roku Domu Spotkań w Dachau. Uczestnicy pracują i spotykają się w grupach, biorą udział w warsztatach zajmując się przez kilka kolejnych dni jednym, konkretnym tematem związanym z historią III Rzeszy, narodowego socjalizmu i faszyzmu w Niemczech i Europie oraz Holocaustem. Rezultatem takich warsztatów jest wspólnie przygotowana prezentacja, która zostaje następnie przedstawiona reszcie uczestników. W czasie warsztatów i dyskusji bardzo ważne jest aktywne uczestnictwo i kreatywność w podejściu do tematu i jego prezentowania.

Ideą spotkań jest możliwość uczestniczenia w nich młodzieży z różnych krajów i obszarów kulturowych, wzajemne poznawanie się i wspólna praca. Ważnym aspektem spotkań jest również położenie nacisku na przenikanie się przeszłości i teraźniejszości. Refleksja nad historią ma pomóc zrozumieć rozmaite problemy i aspekty współczesności.

Oto przykładowe tematy warsztatów w czasie spotkań w 2008 roku:

Kultura pamięci i Holocaust

W czasie pierwszych sesji uczestnicy skoncentrowali się na zagadnieniach kultury pamięci w Dachau. Próbowali odpowiedzieć na pytania: Co stało się z dawnym obozem koncentracyjnym w Dachau po jego wyzwoleniu w 1945 roku? Jak mieszkańcy Dachau odnosili się do swej lokalnej historii i do sposobów jej upamiętniania, także w formie międzynarodowych spotkań młodzieży? Jaką rolę w kształtowaniu lokalnej kultury pamięci odgrywali ci którzy przeżyli pobyt w obozie? Na kolejnym etapie warsztatów porównywano rożne formy kultury pamięci w Niemczech Zachodnich oraz NRD. Uczestnicy oglądali filmy na temat Holocaustu powstałe w obu krajach niemieckich i porównywali sposoby przedstawiania Zagłady. Przy okazji mieli też możliwość dyskutowania na temat kultury pamięci w swoich własnych krajach i porównania własnych doświadczeń.

„Ostateczne Rozwiązanie”: Od “Mein Kampf” do komór gazowych: próba zrozumienia

Biorąc za punkt wyjścia opublikowanie w 1924 „Mein Kampf” Hitlera, uczestnicy przyglądali się drodze jaką przebyli Niemcy od momentu pojawienia się po raz pierwszy zalążków programu eliminacji Żydów, do jego realizacji w latach 40-tych. Próbowali odpowiedzieć na rozmaite pytania o motywacje i postawy Niemców, przyczyny popularności nazistów i ich haseł. Analizowali mechanizmy, które prowadziły najpierw do wykluczenia Żydów z życia społecznego, a następnie ich czynnego prześladowania i wreszcie masowego mordowania.

Narodowości w obozie koncentracyjnym Dachau

Wśród 200 tysięcy więźniów obozu w Dachau znajdowali się obywatele wszystkich niemal państw Europy, przedstawiciele różnych religii i klas społecznych. Uczestnicy warsztatów starali się zrozumieć i opisać tę różnorodność społeczności więźniów Dachau. Jako przykład potraktowali historie i przeżycia więźniów austriackich i radzieckich. Biorący udział w warsztatach mieli możliwość spotkania i rozmowy z ocalałymi z obozu świadkami historii Abbą Naorem i Peterem Perelem. Historia ocalałego Hansa Landauera została zarejestrowana na wideo. Uczestnicy odwiedzili też miejsce stracenia 3 tysięcy radzieckich jeńców wojennych.

W poprzednich edycjach spotkań organizowane były wycieczki do Monachium, Norymbergi czy Salzburga, wizyty w muzeach oraz synagogach. Uczestnicy mają więc zatem również możliwość poznania współczesnych Niemiec.

pm