Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Stowarzyszenie Promocji Muzeum Pamięci Hadamar e.V. oraz Sieć People First Deutschland e.V. tworzą razem program dla zwiedzających w tzw. języku łatwym do zrozumienia, który nadaje się również dla osób z trudnościami w uczeniu się.Projekt pochodzi ze strony partnerskiej „Lernen aus der Geschichte”.

Muzeum Pamięci Hadamar odwiedzały niekiedy w ostatnich latach grupy osób z trudnościami w uczeniu się. Te zgłoszenia chęci przyjazdu często wywoływały niepokój, pedagodzy bowiem nie mieli odpowiedniej koncepcji pracy z takimi grupami i dysponowali niewielkim doświadczeniem w tym zakresie. Ponieważ jednak ludzie z trudnościami w uczeniu się także stanowili ofiary nazistów, uśmiercane w ramach Akcji T4, to umożliwienie takim osobom korzystania w pełni z Muzeum Pamięci wydawało nam się moralnym obowiązkiem i szczególnym wyzwaniem.

Od pomysłu do koncepcji
Dlatego Stowarzyszenie Promocji Muzeum Pamięci Hadamar e.V. na początku 2003 roku nawiązało kontakty z Siecią People First Deutschland e.V. która jest organizacją dla ludzi z trudnościami w uczeniu się. Punkt wyjścia stanowiła myśl, że ludzie, których to dotyczy, sami najlepiej będą przecież potrafili sformułować własne potrzeby odnoszące się do muzeum pamięci Hadamar. Nie należało przecież mówić o ludziach, lecz skontaktować się z nimi i wysłuchać ich jako ekspertów we własnej sprawie. Sieć People First Deutschland zadeklarowała swoją gotowość do współpracy.Pierwszy wspólnie zaplanowany i przygotowany zjazd (od piątku do niedzieli) odbył się w październiku 2003 roku w Hadamar. Zgłosiło się znacznie więcej osób niż mogliśmy przyjąć. Grono uczestników stanowiło 12 osób z trudnościami w uczeniu się oraz dwie asystentki. Zespół opiekunów składał się z czterech osób z People First oraz czterech osób ze Stowarzyszenia Promocji. W każdym zespole merytorycznym pracowano w parach, tzn. po jednej osobie z People First i ze Stowarzyszenia Promocji.
Cały zjazd odbył się w języku łatwym do zrozumienia, tzn. unikano słów pochodzenia obcego, anglicyzmów oraz zdań złożonych. Tempo zostało dopasowane do możliwości uczestników; często sprawdzano, czy wszyscy nadążają. Podczas weekendu zaprezentowano Muzeum Pamięci, mówiono o hitlerowskich zbrodniach eutanazji, odbyła się ceremonia pamięci oraz liczne dyskusje i rozmowy. Ostatniego dnia zjazdu uczestnicy przygotowali propozycje, w jaki sposób należy oprowadzać ludzi z trudnościami w uczeniu się po Muzeum Pamięci, oraz wybrali teksty i zdjęcia do folderu przygotowywanego w języku łatwym do zrozumienia.

Powstaje folder
Folder pt. „Muzeum Pamięci Hadamar w języku łatwym do zrozumienia”, wydany przez People First i Stowarzyszenie Promocji Muzeum Pamięci, ukazał się w marcu 2004 roku. Propozycje do pracy pedagogicznej w muzeum z ludźmi z trudnościami w uczeniu się zawierały: użycie języka łatwego do zrozumienia, wykorzystanie wystarczająco dużej ilości czasu, zwiedzanie miejsc historycznych (komora gazowa, cmentarz) w różnych dniach oraz tempo odpowiednie dla wszystkich uczestników.
Skuteczne przeprowadzenie zjazdu w październiku 2003 roku oparte było na przekonaniu, że spotykamy się jak równi z równymi. Dla członków zespołu opiekunów ze strony Stowarzyszenia Promocji największe wyzwanie stanowiło uniknięcie traktowania uczestników z góry, lecz dopasowanie się do ich tempa i ich potrzeb. W naszej opinii punktem wyjścia dla projektów tego typu jest całościowe rozumienie człowieczeństwa. Praca edukacyjna z grupą ludzi naznaczonych w życiu społecznym wymaga pod tym względem jasnego określenia pozycji opiekunów.

Powstaje katalog do ekspozycji stałej
We wrześniu 2004 roku oba stowarzyszenia zorganizowały drugi zjazd. Celem tym razem było uzyskanie od uczestników informacji, jakie teksty i dokumenty w ekspozycji stałej muzeum uznali oni za ważne. Te teksty miały później zostać przetłumaczone przez dwie tłumaczki na „język łatwy do zrozumienia„ tak, żeby powstał katalog napisany w tym języku oraz w wersji audio. W zjeździe uczestniczyło łącznie szesnaście osób z trudnościami w uczeniu się obu płci. Czworo z nich było już obecnych na poprzednim zjeździe w 2003 roku. Po zapoznaniu się z Muzeum Pamięci i po ceremonii pamięci, uczestnicy pracowali w dwóch grupach nad różnymi tablicami i działami tematycznymi ekspozycji. Jedna grupa pracowała nad Akcją T4, druga nad tematem mordów nazistowskich dokonanych od 1942 roku oraz nad procesami powojennymi i kwestiami odszkodowania.Ciekawe było to, że uczestnicy obu grup mieli bardzo różny punkt wyjścia. Podczas gdy w pierwszej grupie, zajmującej się tematem Akcji T4, było bardzo niewiele osób umiejących czytać, to w grupie drugiej prawie wszyscy potrafili czytać oraz wyrażać swoje myśli w sposób zróżnicowany. Doprowadziło to do bardzo dużych w trybie pracy.
W grupie pierwszej zespół opiekunów odgrywał o wiele ważniejszą rolę: poza moderacją dyskusji musieli oni przkazywać treść tablic w języku łatwym do zrozumienia, żeby uczestnicy byli w stanie wybrać treści dla nich ważne. Natomiast w grupie drugiej, której uczestnicy dosyć dokładnie potrafili formułować to, co było dla nich ważne, zadanie opiekunów ograniczało się przeważnie do moderacji. Zespoły znów pracowały w mieszanym składzie: w każdej grupie było czworo opiekunów – dwoje ze strony Stowarzyszenia Promocji oraz dwoje z People First.Dzięki wytężonej pracy udało się na koniec zjazdu przygotować zalecenia co do treści, które należało przetłumaczyć, i dokumentów przeznaczonych do publikacji w katalogu. Poza tym uczestnicy wyrazili jeszcze swoje opinie, jakie graficzne zmiany powinny być dokonane w ekspozycji, żeby mogli się oni lepiej w niej orientować. Na wrzesień 2005 roku zostało zaplanowane wspólne posiedzenie zespołu opiekunów i zespołu muzeum, na którym na zostać podjęta decyzja, jakie zmiany powinny być dokonane (np. dokładniejsze oznaczenie tablic).Katalog w języku łatwym do zrozumienia ukazał się w marcu 2005 roku. Osoby z trudnościami w uczeniu się czytały przetłumaczone teksty i zgłaszały, czy były one zrozumiałe, czy też nie. Ważne przy tym było, żeby teksty te były czytane zarówno przez osoby, które już wcześniej znały Muzeum Pamięci Hadamar, jak też i takie, które nigdy jeszcze tam nie były. Dzięki temu katalogowi udało się stworzyć nie tylko pod względem językowym adekwatną ofertę dla ludzi z trudnościami w uczeniu się (i wielu innych, którzy nie lubią czytać trudnych tekstów), lecz również dać pierwszeństwo perspektywie osób upośledzonych, co jest raczej rzadkością w naszym społeczeństwie. O historii ludzi upośledzonych mówi się tam z empatią, a nie przedmiotowo i z dystansem.Katalog w języku łatwym do zrozumienia służył również jako podstawa dla wersji audio, która ma pomóc osobom z trudnościami w uczeniu się oraz innym, którzy nie umieją czytać, w obejrzeniu wystawy; poza tym wersja audio może również służyć jako książka do słuchania.

Reakcje
Stworzenie oferty w języku łatwym do zrozumienia doprowadziło do zauważalnego zwiększenia pośród zwiedzających muzeum liczby osób z trudnościami w uczeniu się. Duży popyt na katalog wskazuje ponadto na zainteresowanie takich osób edukacją historyczno–polityczną (w tym wypadku pracą z muzeami pamięci). Postrzegamy tę ofertę jako część normalizacji. Również ludzie trudno uczący się muszę przecież mieć możliwość kształcenia się w dziedzinie historyczno–politycznej, jeśli tego pragną. „Język łatwy do zrozumienia” powinien być przy tym pomocny.
Na jesień 2005 roku przewidywany jest ostatni wspólny zjazd, a w listopadzie 2005 roku zmiany dokonane w ekspozycji mają zostać zweryfikowane przez osoby z trudnościami w uczeniu się.Projekt zyskał wsparcie ze strony landu Hesja, Landowego Stowarzyszenia Pomocy Społecznej Hesja, Akcji „Człowiek”, Fundacji dla Edukacji i Wsparcia Osób Upośledzonych oraz Pomocy dla Upośledzonych IB Hesja.