Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Chcemy zachęcić do dyskusji na temat współczesnych przejawów łamania praw człowieka w konfrontacji ze źródłami historycznymi: jak daleko może sięgać ingerencja państwa w życie obywateli, czy państwo ma prawo cenzurować sztukę, czy bezpieczeństwo państwa jest ważniejsze od prawa do prywatności? Co stanie się, jeśli stosunek do wolności osobistych będzie zależny od polityki państwa?

Środki dydaktyczne:
◊ arkusze papieru, pisaki,
◊ materiały pomocnicze i źródłowe.

Czas trwania:
115 min.

Grupa docelowa:
dorośli.

Przebieg warsztatu:
1. Powitanie, przedstawienie się uczestników warsztatów. (w zależności od liczebności grupy od 5–10 min)

2. Wprowadzenie i przedstawienie celów spotkania. (5 min)

3. Prowadzący omawia temat praw i wolności człowieka. Objaśnia podstawowe zagadnienia posługując się metodą „burzy mózgów” lub „mapy mentalnej”. Może użyć do tego tablicy i pisaka, wypisując na tablicy wypowiedzi-hasła płynące z sali. Po wyczerpaniu pomysłów, omawia podane skojarzenia. (10 min)

4. Prowadzący dzieli uczestników na cztery grupy. Następnie rozdaje przygotowane wcześniej materiały: katalog praw i wolności III RP, fragmenty Konstytucji PRL, źródła historyczne oraz pytania do nich ( ▸ patrz: materiały pomocnicze na str. 59). (3 min)

grupa I otrzymuje materiały pomocnicze i teksty źródłowe nr I. Prawo do prywatności;

grupa II otrzymuje materiały pomocnicze i teksty źródłowe nr II. Prawo do nauki;

grupa III otrzymuje materiały pomocnicze i teksty źródłowe nr III. Prawo do zrzeszeń. Prawo do nietykalności osobistej;

grupa IV otrzymuje materiały pomocnicze i teksty źródłowe nr IV. Prawo do wolności wypowiedzi artystycznej.

5. Pierwszym zadaniem grup będzie zapoznanie się z otrzymanymi materiałami. Po tym, jak uczestnicy przeczytają teksty, prowadzący omawia kontekst historyczny, odnosząc się równocześnie do współczesnych realiów. Mogą pomóc mu w tym uczestnicy. Prowadzący może korzystać z komentarzy do artykułów Konstytucji PRL (▸ patrz: materiały pomocnicze i źródłowe w załączeniu). (15 min)

6. Zadaniem każdej grupy jest stworzenie katalogu praw i wolności, które obowiązywałby w państwie, w którym uczestnicy chcieliby mieszkać, oraz utworzenie wyimaginowanego państwa z podziałem na role społeczne. Każda grupa wymyśla nazwę dla swojego państwa. (3 min)

7. W tworzeniu katalogu pomocą będą pytania do tekstów źródłowych (▸ patrz: materiały pomocnicze w załączeniu). W tworzonym katalogu mogą znaleźć się odniesienia do otrzymanych tekstów źródłowych oraz własne pomysły. Każda grupa może położyć nacisk na podany w źródłach problem, sytuując go jako najważniejszą kwestię w swoim państwie. Uczestnicy w budowaniu „nowego państwa” powinni odnosić się również do problemu (danego) praw(a) człowieka współcześnie. (15 min)

8. W trakcie pracy grup, prowadzący może podchodzić do każdej z nich i sugerować rozwiązania. Przysłuchując się dyskusjom, uzyska wiedzę do podsumowania warsztatu i objaśnienia trudnych kwestii. (15 min)

9. Po zakończeniu zadań, przedstawiciele każdej z grup po kolei zabierają głos. Wyrażają swój stosunek do problemu przedstawionego w źródłach. Prowadzący zwraca uwagę na współczesne funkcjonowanie praw łamanych przez władzę w PRL.

Następnie uczestnicy każdej grupy opisują swoją rolę w państwie. Przedstawiciel grupy natomiast omawia katalog praw i wolności ułożony przez grupę. (25 min)

10. Następuje próba określenia cech wspólnych, powstałych podczas warsztatu „nowych państw”. Jednocześnie prowadzący odnosi się do współczesności i inicjuje dyskusję na temat ingerencji i kontroli państwa w odniesieniu do PRL i do Polski o ustroju demokratycznym. (5 min)

11. Prowadzący w ramach podsumowania proponuje ćwiczenie „Prawda – Fałsz” (patrz: materiały pomocnicze w załączeniu – odpowiedzi prawdziwe to 1, 2, 3, 4). Podaje stwierdzenia, które odnoszą się do omówionych wcześniej materiałów. Celem tego ćwiczenia jest utrwalenie wiedzy zdobytej podczas warsztatu. (5 min)

12. Na koniec prowadzący wyświetla fragment filmu Sylwestra Chęcińskiego „Rozmowy kontrolowane” odnoszący się – z przymrużeniem oka – do kontroli państwa nad życiem prywatnym obywateli. http://www.youtube.com/watch?v=rNChq7hLUjc (5 min)

13. Czas na pytania z sali. Podziękowanie uczestnikom za udział w warsztacie i zachęcenie do pracy w przyszłości. (5 min)

(ak)