Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Opis projektu

Szczególne znaczenie prawa oskarżonych i skazanych nabierają w przypadku więźniów politycznych, uznawanych w PRL za zagrożenie dla panującego porządku. Pojawiają się trudne pytania o przestrzeganie praw człowieka w warunkach nadzwyczajnych, na przykład w czasie wojny. W rozporządzeniach wydawanych przez Niemców w okresie okupacji ziem polskich często czytamy o groźbie kary śmierci za nieposłuszeństwo. W zasadzie – wydawałoby się – błahe czyny podlegały karze śmierci. Uniwersalny charakter praw człowieka jest często podważany przez rządzących, a ich interpretacja pozostaje zależna od wyznawanej filozofii. Niesie to ze sobą jawną niesprawiedliwość.

Pojęcia podstawowe:

Europejska Konwencja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, godność, wolność, granice praw człowieka.

Środki dydaktyczne:
◊ arkusze papieru, pisaki,
◊ materiały pomocnicze i źródłowe.

Czas trwania:
90 min.

Grupa docelowa:
dorośli.

Przebieg warsztatu:
1. Powitanie, przedstawienie się uczestników warsztatów. (w zależności od liczebności grupy 5–10 min.)

2. Wprowadzenie i przedstawienie celów spotkania. (5 min)

3. Omówienie przez zagadnienia: godność człowieka w kontekście praw oskarżonych i skazanych − przeprowadzanie „burzy mózgów”. Pytanie: czy godność jest równoznaczna z prawem człowieka? (10 min)

4. Omówienie przez prowadzącego zapisów w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej odnoszących się do praw oskarżonych i skazanych osób. Uczestnicy otrzymują fragmenty tekstów tych dokumentów do analizy (▸ patrz: materiały pomocnicze w załączeniu). Celem jest uzyskanie podstawowej wiedzy na temat praw osób oskarżonych i skazanych. (10 min)

5. Ćwiczenie 1.
Podział uczestników na grupy. Każda z grup otrzymuje teksty źródłowe (w załączeniu):
grupa I – teksty źródłowe nr I–III;
grupa II – teksty źródłowe nr IV–VI;
grupa III – teksty źródłowe nr VII–X.

Zadaniem każdej grupy jest analiza tekstów źródłowych i wypisanie na podstawie tych tekstów przykładów łamania prawa w ankiecie (▸ patrz: Ankieta nr 1 w materiałach pomocniczych, w załączeniu). Pomogą w tym spisy praw przysługujących oskarżonym i skazanym, wyszczególnione w aktach, omówione wcześniej przez prowadzącego, (Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Europejska Konwencja Praw Człowieka). Prowadzący zwraca uwagę na kwestię akceptacji przez Polskę wymienionych dokumentów Przedstawiciel grupy czyta odpowiedzi, prowadzący zapisuje je na tablicy, dodaje swój komentarz. (15 min)

6. Ćwiczenie 2.
Prowadzący inicjuje debatę „za i przeciw”, jako temat podając kwestię kary śmierci (▸ problem pojawia się w tekstach źródłowych nr IX i X w załączeniu). Pytanie pomocnicze do dyskusji: czy kara śmierci w warunkach wyjątkowych jest słuszna, na przykład w czasie wojny? Prowadzący spisuje na tablicy argumenty za i przeciw karze śmierci, tworząc mapę mentalną. Prosi o uzasadnienie decyzji. (▸ patrz: Argumenty w materiałach pomocniczych w załączeniu). (25 min)

7. Ćwiczenie 3.
Każdy uczestnik otrzymuje ankietę „Prawda – Fałsz”. (▸ patrz: Ankieta nr 2 w materiałach pomocniczych, w załączeniu – zdania prawdziwe to 2, 3, 6). Grupa uzupełnia ją wspólnie z prowadzącym. Prowadzący komentuje odpowiedzi uczestników, podając rozwiązanie. Odnosi się w komentarzach do omówionych źródeł historycznych, porównując sytuację obecną z ówczesną. (15 min)

8. Podsumowanie warsztatu. Czas na ewentualne pytania do prowadzącego. (5 min)

(ak)