Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Symbole nazistowskie i rasistowskie nie znikają, niestety, z przestrzeni publicznej polskich miast. Odwołujące się do totalitarnej ideologii napisy, hasła, szablony dla większości przechodniów pozostają jednak niezauważalne. Ich obecność jest tolerowana. Projekt „Mury mówią” zwraca uwagę na obecność tego typu treści w przestrzeni miejskiej Oświęcimia, miasta, które było szczególnym świadkiem zła II wojny światowej i Holocaustu.

Projekt został zrealizowany w ramach konkursu ogłoszonego w 2005 roku przez Ośrodek KARTA i Fundację PZU, pt. „Wojna: okupacje, opór, ludobójstwo, wysiedlenia — na Zamojszczyźnie” (II nagroda). Poświęcony jest poznawaniu historii regionu podczas II wojny. Młodzież dzieli się na kilka grup, z których każda przeprowadza inne działania (rozmowy ze świadkami, gromadzenie wiedzy historycznej, przygotowanie trasy wycieczki itd.), odbywa także objazd po lokalnych miejscach pamięci ( w tym ― odwiedza obóz w Bełżcu). Na podstawie zebranych doświadczeń, wiedzy i dokumentów powstaje prezentacja multimedialna oraz przewodnik historyczny.

Projekt został przygotowany w ramach szóstej edycji konkursu „Historia Bliska” Fundacji im. Batorego oraz Ośrodka Karta, zatytułowanej:Obcy wśród swoich — doświadczenie XX wieku. [2001/2002] Dwoje uczniów inowrocławskiego liceum zainteresowało się historią mniejszości niemieckiej zamieszkującej przedwojenny Inowrocław. W oparciu o bogaty materiał źródłowy (dokumenty i świadectwa, do zebrania których zaangażowali także koleżanki i kolegów ze szkoły) autorzy prześledzili, jak kształtowały się w ich rodzinnym mieście wzajemne relacje pomiędzy Polakami i Niemcami tuż przed i tuż po wybuchu II wojny. Pokazali wiele przykładów zachowań odbiegających od stereotypów, próbowali też wniknąć w istotę mechanizmów, które uczyniły z dotychczasowych sąsiadów śmiertelnych wrogów, doprowadzając — po obu stronach — do wielu niewinnych ofiar.

Na terenie pogranicza Bawarii i Republiki Czeskiej na wspólne relacje między mieszkającymi w sąsiedztwie Niemcami i Czechami nadal wplywa dramatyczna przeszłość. Pamięć o drugiej wojnie światowej i następujących po niej wypędzeniach ludności niemieckiej z terytorium Czech oraz doświadczenie Żelaznej Kurtyny tworzy stereotypy, które do tej pory funkcjonują w społeczeństwie.

Projekt pochodzi z niemieckiej strony partnerskiej „Lernen aus der Geschichte”.

Po blisko 70 latach wojenny pamiętnik Wacławy Drymelto niezwykłe świadectwo o codziennym życiu mieszkańców Zielonki w latach 1939-1945, o relacjach i postawach społecznych tego okresu. Młodzież z Zespołu Szkół im. Prezydenta I opracowała i opublikowała dziennik pani Wacławy, uzyskując przy tym szansę na spojrzenie na tragedię wojny i okupacji oczyma nastoletniej dziewczyny.