Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Warsztaty antydyskryminacyjne „It is black or white – my i świat wokół nas” są elementem programu edukacyjnego Grupy Mifgash. Zajęcia przeznaczone są dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, w szczególności licealistów, ale również uczniów techników i szkół zawodowych, a nawet studentów kierunków humanistycznych. Warsztaty zawierają elementy scenariusza Relacje „mniejszość- większość” z podręcznika Historia a prawa człowieka Fundacji Ośrodka KARTA. Bazują także na koncepcie szwajcarskiego pedagoga Johann’a Pestalozzi’ego „head, heart and hand” – „głowa, serce, ręce”, odnoszącym się do wiedzy, empatii oraz działania.

Uczniowie klas VI poznali historię i specyfikę Połańca i jego okolic. Zapoznali się z przeszłościa miasta, jego najciekawszymi miejscami, a także miejscowościami w regionie, sylwetkami osób zasłużonych w regionie. Poszukiwali pamiątek, poznawali tradycje martwe i żywe oraz bogactwo kultury regionu. Odkrywali przydrożne kapliczki. Na zakończenie odbyli trzydniową wycieczkę autokarową „szlakiem ważnych miejsc historycznych”. W rezultacie uczniowie wykonali foldery, przewodniki, gazetki, redagowali różne formy wypowiedzi, a także prezentowali wyniki swojej pracy w grupach. Zorganizowali wystawę. Brali udział w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, np. na temat miasta, powiatu i województwa.

W ramach projektu w przestrzeni miejskiej Krakowa – na przykładach wybranych praw człowieka – omawiano kulturową koncepcję praw człowieka oraz relacje między prawami człowieka a historią lokalną, narodową i międzynarodową. Autorki warsztatu podkreślały złożoność problematyki praw człowieka i ukazywały, iż charakter praw człowieka często pozostaje jednak podporządkowywany rozmaitym interpretacjom i podejściom zależnym od kultury.

Kiedy porusza się prawa oskarżonych i skazanych podkreśla się przede wszystkim aspekt prawa do rzetelnego i sprawiedliwego procesu (np. Monika Lipka w podręczniku „Historia a prawa człowieka”). Lipka w krótkim wstępie do scenariuszy zajęć, które wykorzystałam podczas ostatnich warsztatów z pensjonariuszami ośrodka wychowawczego, słusznie zauważa, iż „uniwersalny charakter praw człowieka jest często podważany przez rządzących, a ich interpretacja pozostaje zależna od wyznawanej filozofii” (s. 107). Podczas zajęć z wychowankami ośrodków wychowawczych powinna być poruszana jednak nie tylko kwestia sprawiedliwego procesu, ale przede wszystkim – praw człowieka przysługujących więźniom po wyjściu z więzienia oraz różnych praw więźniów w różnych kulturach.

Projekt „Przywróćmy pamięć – śladami społeczności żydowskiej w mojej miejscowości”, to projekt o charakterze edukacyjnym, skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Główną jego część stanowiła prezentacja wystawy poświęconej historii i kulturze Żydów pt. „Żydzi w Polsce. Swoi czy obcy?”, która gościła w zainteresowanych szkołach i Domach Kultury i stanowiła dla środowiska lokalnego pretekst oraz inspirację do podjęcia różnorodnych działań edukacyjnych i kulturalnych na rzecz przywracania pamięci o jej dawnych żydowskich mieszkańcach.

W ramach projektu polscy i niemieccy uczniowie przeprowadzili wywiady z ludźmi, którzy po zakończeniu II wojny zostali przesiedleni z regionów, w których się urodzili (Dolny Śląsk i Kresy Wschodnie). Spotkania zostały nagrane i w ten sposób powstała dokumentacja osobistych wspomnień świadków historii. Uczniowie wymieniali się swoimi doświadczeniami i prezentowali swoje filmy.