Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Uczniowie z gimnazjum w Tomaszowie Lubelskim poznają wojenną historię najbliższych okolic swojego zamieszkania. Czytają wspomnienia, odwiedzają miejsca związane z tragiczną przeszłością i rozmawiają ze świadkiem tamtych zdarzeń, gromadzą dokumentację fotograficzną. Następnie przygotowują młodzieżową sesję naukową oraz inscenizację teatralną, do której inspirację stanowił los zamordowanych Żydów z miejscowości Źwiartów i Siemnice. Projekt otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie zorganizowanym w 2005 roku przez Ośrodek KARTA i Fundację PZU, poświęconym projektom szkolnym dotyczącym losów Zamojszczyzny w latach II wojny.

Projekt powstał w ramach IX edycji konkursu edycji Fundacji im. Stefana Batorego oraz Ośrodka Karta poświęconego historii bliskiej [2004-2005] — zatytułowanej „Codzienność w czasie przełomu 1944–45”. Uczniowie warszawskiego liceum przyglądali się życiu codziennemu widzianemu z perspektywy przymusowej migracji, której zostali poddani mieszkańcy Warszawy jesienią 1944 po upadku powstania. Spotkali się z osobami, które przeżyły tamte wydarzenia. Z ich opowieści wyłania się obraz zagłady i odrodzenia zniszczonego miasta.

Projekt powstał jako praca konkursowa w ramach VII edycji 2002-2003 konkursu Ośrodka KARTA i Fundacji Batorego zatytułowanej „Migracja, awans, degradacja społeczna 1914–1989”. Uczennice szukały w swojej miejscowości osób, których wojenne doświadczenie wiązało się z tematem migracji. Spotkały się z trzema osobami, nagrały z nimi wywiady, zebrały dokumenty i opracowały relacje, ocalając w ten sposób od zapomnienia fragment historii mało znanej i przez lata skazanej na zapomnienie.

Projekt powstał w 1998 roku w ramach ogłoszonej przez Fundację im. Batorego i Ośrodek Karta kolejnej edycji konkursu „Historia Bliska”, zatytułowanej: Najważniejsze wydarzenie w dziejach mojej społeczności. Świadkowie i świadectwa. Autor projektu — Marcin Bartoń — odtworzył, na podstawie relacji ocalałych świadków, wydarzenia z listopada 1942 roku, kiedy to Niemcy dokonali wysiedlenia jego rodzinnej miejscowości — Skierbieszowa. Uzasadniając swój wybór, napisał: „Historię miejscowości kreśli się losami jej mieszkańców, a to, co opisałem, czyli wojna i wysiedlenie, bezpośrednio dotknęły każdego z ówczesnych mieszkańców mojej miejscowości do tego stopnia, że w przyszłości, nawet najbardziej odległej, wydarzenia z listopada 1942 roku stanowić będą niewątpliwie najważniejszy epizod z całych dziejów Skierbieszowa”.

Nauczyciele, którzy wyrażą zainteresowanie, otrzymają propozycje scenariuszy zajęć na podstawie opublikowanych nagrań – do wykorzystania (według własnych modyfikacji) do przeprowadzenia lekcji (online lub realnych – w zależności od sytuacji szkoły) oraz egzemplarze omawianych książek (papierowych lub e-booków) do szkolnych bibliotek.Po odbyciu lekcji młodzież będzie mogła uczestniczyć w publicznych spotkaniach online live (trzy spotkania, kontynuujące tematy podjęte w nagraniach audiowizualnych i podczas lekcji) – dyskusji z pisarzami, reportażystami i reżyserami wykorzystującymi w swojej twórczości źródła historyczne, znającymi i ceniącymi metodę KARTYZarówno cykl czytań performatywnych, jak i nagrania spotkań młodzieży z ekspertami – na stałe zostaną umieszczone na kanale Youtube KARTY i będą promowanymi materiałami, gotowymi do wykorzystania w dowolnym momencie przez nauczycieli, młodzież oraz wszystkich zainteresowanych przedstawionymi tematami i publikacjami.

Od września 2004 do maja 2005 roku młodzi ludzie z liceum im. Henryka Sienkiewicza w Kołobrzegu i gimnazjum im. Róży Luksemburg w Berlinie-Pankow, podzieleni na trzy międzynarodowe grypy, realizowali historyczne śledztwa dotyczące zmian, jakie nastąpiły w ich miastach po okresie wojny. W ramach projektu dyskutowano również na temat relacji polsko-niemieckich po 1945 roku. Inicjatywę podsumowała przygotowana przez młodzież dwujęzyczna prezentacja, w której przedstawiono historię i współczesność obu miast.
Opis projektu pochodzi ze strony partnerskiej „Lernen aus der Geschichte”.

Projekt powstał w ramach konkursu ogłoszonego w 2005 roku przez Ośrodek KARTA i Fundację PZU, pt. „Wojna: okupacje, opór, ludobójstwo, wysiedlenia — na Zamojszczyźnie” (III nagroda). Młodzież zbierała wspomnienia, dokumenty, zdjęcia i pamiątki rodzinne z okresu II wojny światowej. Na podstawie zebranych materiałów przygotowana została kronika oraz prezentacja multimedialna – zawierająca między innymi fragmenty wspomnień osób wysiedlonych.

15 wolontariuszy z Polski, Niemiec i Ukrainy pracowało w sierpniu nad zachowaniem dla przyszłych pokoleń relacji mieszkańców ukraińskiego miasta Stary Sambor. Tematem wywiadów było doświadczenie dramatu przesiedleń.

W ramach projektu polscy i niemieccy uczniowie przeprowadzili wywiady z ludźmi, którzy po zakończeniu II wojny zostali przesiedleni z regionów, w których się urodzili (Dolny Śląsk i Kresy Wschodnie). Spotkania zostały nagrane i w ten sposób powstała dokumentacja osobistych wspomnień świadków historii. Uczniowie wymieniali się swoimi doświadczeniami i prezentowali swoje filmy.