Uczyć się z historii — doświadczenia totalitaryzmów XX wieku

Obóz wolontariuszy w ramach projektu „I nastała cisza… Rakutowo na Kujawach” trwał od 19 lipca do 1 sierpnia 2009 roku. Jego uczestnicy prowadzili prace dokumentacyjne i porządkowe na opuszczonych cmentarzach poniemieckich w Kowalu i okolicach, a także zbierali historie i wspomnienia starszych mieszkańców. Obóz stał się okazją do zdobycia umiejętności w przeprowadzaniu badań naukowych w terenie, ich dokumentowaniu, pracach konserwatorskich, ale i umiejętności działania w grupie, współpracy z osobami z innego kręgu kulturowego i ze społecznością lokalną.

Warsztaty antydyskryminacyjne „It is black or white – my i świat wokół nas” są elementem programu edukacyjnego Grupy Mifgash. Zajęcia przeznaczone są dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, w szczególności licealistów, ale również uczniów techników i szkół zawodowych, a nawet studentów kierunków humanistycznych. Warsztaty zawierają elementy scenariusza Relacje „mniejszość- większość” z podręcznika Historia a prawa człowieka Fundacji Ośrodka KARTA. Bazują także na koncepcie szwajcarskiego pedagoga Johann’a Pestalozzi’ego „head, heart and hand” – „głowa, serce, ręce”, odnoszącym się do wiedzy, empatii oraz działania.

Projekt został przygotowany w ramach szóstej edycji konkursu „Historia Bliska” Fundacji im. Batorego oraz Ośrodka Karta, zatytułowanej:Obcy wśród swoich — doświadczenie XX wieku. [2001/2002] Dwoje uczniów inowrocławskiego liceum zainteresowało się historią mniejszości niemieckiej zamieszkującej przedwojenny Inowrocław. W oparciu o bogaty materiał źródłowy (dokumenty i świadectwa, do zebrania których zaangażowali także koleżanki i kolegów ze szkoły) autorzy prześledzili, jak kształtowały się w ich rodzinnym mieście wzajemne relacje pomiędzy Polakami i Niemcami tuż przed i tuż po wybuchu II wojny. Pokazali wiele przykładów zachowań odbiegających od stereotypów, próbowali też wniknąć w istotę mechanizmów, które uczyniły z dotychczasowych sąsiadów śmiertelnych wrogów, doprowadzając — po obu stronach — do wielu niewinnych ofiar.

Symbole nazistowskie i rasistowskie nie znikają, niestety, z przestrzeni publicznej polskich miast. Odwołujące się do totalitarnej ideologii napisy, hasła, szablony dla większości przechodniów pozostają jednak niezauważalne. Ich obecność jest tolerowana. Projekt „Mury mówią” zwraca uwagę na obecność tego typu treści w przestrzeni miejskiej Oświęcimia, miasta, które było szczególnym świadkiem zła II wojny światowej i Holocaustu.

Młodzież z Niemiec, Polski i Ukrainy zajęła się aktualnymi debatami prasowymi na temat związanych z II wojną światową wypędzeń i przymusowych przesiedleń. Jako główny „produkt” projektu powstała trójjęzyczna gazeta z napisanymi przez uczestników komentarzami do wybranych artykułów.

Na terenie pogranicza Bawarii i Republiki Czeskiej na wspólne relacje między mieszkającymi w sąsiedztwie Niemcami i Czechami nadal wplywa dramatyczna przeszłość. Pamięć o drugiej wojnie światowej i następujących po niej wypędzeniach ludności niemieckiej z terytorium Czech oraz doświadczenie Żelaznej Kurtyny tworzy stereotypy, które do tej pory funkcjonują w społeczeństwie.

Projekt pochodzi z niemieckiej strony partnerskiej „Lernen aus der Geschichte”.

Uczniowie Szkoły Głównej, z których część miała wrogie nastawienie do obcych, dzięki spotkaniu z ocalonym z Holocaustu przekonali się, jak silne piętno na życiu ofiar wywarła dyskryminacja i prześladowanie. Dzięki wyjazdowi do Muzeum Pamięci w Oświęcimiu w towarzystwie świadka tamtych czasów, uczniowie zostali uwrażliwieni na popełnione tam zbrodnie oraz na następstwa tych wydarzeń. Poznali wagę przestrzegania praw człowieka i demokratycznego systemu prawa.
 
Projekt pochodzi ze strony partnerskiej „Lernen aus der Geschichte”.

„Brundibár”, czeska opera dziecięca, powstała w 1938. Między 1942 a 1944 była wystawiana ponad 50 razy w getcie w Terezinie przez osadzone tam dzieci. Uczniowie szkoły muzycznej w Schwerinie przygotowali operę w 1996. Zostali z nią zaproszeni do Izraela i tam, oprócz innych świadków historii, spotkali także Zvi Cohena, swego czasu jedno z muzykujących dzieci w getcie w Terezinie.
Opis projektu pochodzi z partnerskiej strony „Lernen aus der Geschichte”

Projekt zainicjowany został 15.09.2010 roku z okazji 75 rocznicy Ustaw norymberskich i realizowany jest od tego czasu w grupach dzieci i młodzieży. Skierowany jest do uczniów szkół powszechnych począwszy od 7 roku nauki, studentów oraz innych grup potencjalnie zainteresowanych z kręgu edukacji szkolnej i pozaszkolnej. W dużej mierze sfinansowany został przez fundację Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (Erinnerung, Verantwortung und Zukunft).

Warsztat dotyczy znaczenia praw i wolności człowieka w kontekście ważnych wydarzeń historycznych. Uczestnicy zastanawiają się nad ingerencją państwa w życie obywateli, szczególnie w obliczu wojny. W wyniku warsztatu wzrasta świadomość na temat różnorodności i nierówności szans w społeczeństwie w ważnych momentach historycznych. Szczególnie chodzi o rozwijanie rozumienia możliwych konsekwencji osobistych dla osób należących do mniejszości społecznych i grup kulturowych w różnych momentach historii.

„Metropolitanka” to realizowany na Pomorzu od 2012 r. przez społeczną grupę działającą przy Instytucie Kultury Miejskiej projekt herstoryczny (z ang. “her story” – „jej historia”, w przeciwieństwie do “history” – „jego historia”) informujący o roli kobiet w historii, często pomijanej w akademickich, szkolnych oraz codziennych rozmowach. Na podstawie zebranych informacji powstał szlak pokazujący udział kobiet w narodzinach ruchu społeczno-politycznego „Solidarność” i strajkach w dawnej Stoczni Gdańskiej.

Od 1983 roku każdego lata, ponad 100 młodych ludzi z różnych krajów spotyka się w miejscu dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Dachau w Niemczech by dyskutować na temat przeszłości Niemiec, zbrodni nazistowskich, a także współczesnych zagadnień związanych z dyskryminacją, rasizmem i współżyciem różnych narodów i kultur. Pod okiem organizatorów spotkań i wolontariuszy uczestniczą w warsztatach, […]

15 wolontariuszy z Polski, Niemiec i Ukrainy pracowało w sierpniu nad zachowaniem dla przyszłych pokoleń relacji mieszkańców ukraińskiego miasta Stary Sambor. Tematem wywiadów było doświadczenie dramatu przesiedleń.

Projekt w modelowy sposób łączy historię i współczesność, a spoiwem pomiędzy tymi wymiarami są właśnie prawa człowieka. Został on zapoczątkowany w amerykańskim centrum edukacyjnym the Lowell Milken Center. W Kędzierzynie-Koźlu projekt realizowała szkolna grupa Amnesty International, dlatego prawa człowieka były nieodłączną częścią tego projektu, realizowanego w kontekście przeciwdziałania antysemityzmowi i nietolerancji wobec Romów. Prawa człowieka były komponentem „horyzontalnym” w działaniach projektowych.

Uczennica szczecińskiej szkoły średniej rekonstruuje dzieje odbudowy Kościoła Mariackiego w Chojnie, podjętej przez polsko-niemiecką fundację. Próbuje poznać motywacje byłych niemieckich mieszkańców miasta uczestniczących w tym przedsięwzięciu. Projekt powstał jako praca konkursowa w ramach trzeciej edycji konkursu Fundacji im. Stefana Batorego i Ośrodka Karta zatytułowanej

Stowarzyszenie Promocji Muzeum Pamięci Hadamar e.V. oraz Sieć People First Deutschland e.V. tworzą razem program dla zwiedzających w tzw. języku łatwym do zrozumienia, który nadaje się również dla osób z trudnościami w uczeniu się.Projekt pochodzi ze strony partnerskiej „Lernen aus der Geschichte”.

Kiedy porusza się prawa oskarżonych i skazanych podkreśla się przede wszystkim aspekt prawa do rzetelnego i sprawiedliwego procesu (np. Monika Lipka w podręczniku „Historia a prawa człowieka”). Lipka w krótkim wstępie do scenariuszy zajęć, które wykorzystałam podczas ostatnich warsztatów z pensjonariuszami ośrodka wychowawczego, słusznie zauważa, iż „uniwersalny charakter praw człowieka jest często podważany przez rządzących, a ich interpretacja pozostaje zależna od wyznawanej filozofii” (s. 107). Podczas zajęć z wychowankami ośrodków wychowawczych powinna być poruszana jednak nie tylko kwestia sprawiedliwego procesu, ale przede wszystkim – praw człowieka przysługujących więźniom po wyjściu z więzienia oraz różnych praw więźniów w różnych kulturach.

Poprzez różne metody (ćwiczenie warsztatowe, dyskusja, metody teatralne, praca z tekstem) uczestnicy poznają „kobieca twarz historii”, a także dostrzegają prawo i potrzebę kobiet do obecności w historii.

Od roku 1998 młodzi ludzie bez pracy w ramach nauki zawodu “specjalista w dziedzinie usług w zakresie informacji i mediów” badają historię Żydów w swoim ojczystym powiecie Freiberg oraz w sąsiadujących z nim miastach czeskich. Do ich zadań należy obok pracy w archiwum i spotkań ze świadkami historii również opieka nad cmentarzami żydowskimi w Saksonii i Północnych Czechach wraz z ich dokumentacją.
Projekt pochodzi z partnerskiej strony „Lernen aus der Geschichte”.

W ramach projektu polscy i niemieccy uczniowie przeprowadzili wywiady z ludźmi, którzy po zakończeniu II wojny zostali przesiedleni z regionów, w których się urodzili (Dolny Śląsk i Kresy Wschodnie). Spotkania zostały nagrane i w ten sposób powstała dokumentacja osobistych wspomnień świadków historii. Uczniowie wymieniali się swoimi doświadczeniami i prezentowali swoje filmy.

Celem „Szkoły Dialogu” jest poszerzanie wiedzy młodzieży na temat wielowiekowej obecności Żydów w Polsce poprzez samodzielne odkrywanie i upamiętnianie historii przedwojennej społeczności żydowskiej w miejscu, w którym żyją. Zajęcia kierowane są do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych i składają się z czterech spotkań oraz przygotowywania przez uczniów wycieczki po żydowskich zabytkach danej miejscowości.

Żywa Biblioteka jest metodą edukacji o Prawach Człowieka wykorzystywaną w 45 krajach świata do przeciwdziałania dyskryminacji i wykluczeniu społecznemu. Skuteczność tej metody polega na bezpośrednim spotkaniu z przedstawicielami dyskryminowanych grup podczas rozmowy. Projekt ma charakter otwartego wydarzenia zorganizowanego w formie biblioteki. Odwiedzający Żywą Bibliotekę mają możliwość porozmawiania z dowolnie wybraną „książką” – osobą reprezentującą grupę, z którą związane są pewne stereotypy, która jest nieakceptowana lub wykluczana ze społeczeństwa.