(całopalenie — termin angielski, pochodzący z kościelnej łaciny holocaustum, z gr. holo-kautóo — spalam ofiarę w całości) — określenie opisujące zorganizowane przez władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej prześladowania i zagładę milionów Żydów. Holocaust jest synonimem pojęcia Szoa (Shoah), oznaczającego całkowitą zagładę i zniszczenie. Polityka zagłady, wywodząca się z programu nazistów jeszcze z lat trzydziestych, rozpętana już w połowie 1941 roku, trwała około 40 miesięcy. Poprzedzała ją akcja T4, obejmująca zagładę osób psychicznie chorych, w czasie której opracowano technologię masowych mordów. Liczba ofiar holocaustu jest szacowana na 5-6 milionów, choć dokładne dane nie są znane z powodu braku kompletnych ewidencji oraz systematycznego niszczenia archiwów i zacierania śladów przez władze niemieckie w obliczu klęski wojennej. Jedna trzecia liczby zamordowanych, czyli prawie 2 miliony osób, stanowiły dzieci. Holocaust wciąż analizowany jest przez historyków, psychologów i filozofów. Świadomość rozmiaru zagłady każe stawiać pytania o podstawy cywilizacji i granice człowieczeństwa.
Przypomnienie losów uczniów Gimnazjum Towarzystwa „Przyjaciół Wiedzy” w Radomiu to sposób na upamiętnienie historii żydowskiej społeczności w tym mieście. Przedwojenne gimnazjum znajdowało się kilkanaście metrów od VI LO, którego nauczyciele i uczniowie postanowili przywrócić pamięć o nieistniejącej już szkole.
Projekt „Listy do Henia” realizowany jest od 2005 roku w ramach obchodów „Dnia Pamięci o Holokauście i przeciwdziałaniu zbrodniom przeciw ludzkości”, który to dzień przypada w Polsce w rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim — 19 kwietnia. Organizatorem akcji jest lubelski Ośrodek „Brama Grodzka — Teatr NN”.
Projekt „Mur” jest próbą wyjścia poza stereotypy w nauczaniu o Holocauście. Jednym z ważniejszych problemów w praktyce dydaktycznej związanej z tematami Zagłady jest przepaść między doświadczeniem Holocaustu a wyobraźnią młodych ludzi, przyzwyczajonych do okrutnych scen z gier komputerowych i filmów. Istnieje niebezpieczeństwo, że dla części z nich nawet najbardziej drastyczne dane dotyczące wielkiej akcji likwidacji narodu żydowskiego brzmieć będą jak kolejna fabuła brutalnej gry lub horroru. Dlatego tak ważne jest, aby przy mówieniu o Holocauście pozwolić młodym ludziom doświadczyć chociaż części jego znaczenia przez bezpośrednie zetknięcie się z tą rzeczywistością – poza podręcznikami i suchym wykładem, bez wielkich słów i mądrych analiz.
W małym mieście Whitwell w amerykańskim stanie Tennessee młodzież lokalnej szkoły średniej zrealizowała projektu upamiętniający Holocaust. Obok działań związanych z poznawaniem historii II wojny światowej i lektury świadectw historycznych, istotnym elementem projektu było zbieranie… spinaczy, które uwidocznić miały ogromny zakres eksterminacji realizowanej przez Nazistów.
Od 1983 roku każdego lata, ponad 100 młodych ludzi z różnych krajów spotyka się w miejscu dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Dachau w Niemczech by dyskutować na temat przeszłości Niemiec, zbrodni nazistowskich, a także współczesnych zagadnień związanych z dyskryminacją, rasizmem i współżyciem różnych narodów i kultur. Pod okiem organizatorów spotkań i wolontariuszy uczestniczą w warsztatach, […]
Wiosną 2009 Facing History and Ourselves, amerykańska organizacja zajmująca się edukacją historyczną i obywatelską zorganizowała po raz piąty seminarium internetowe dla nauczycieli historii zatytułowane ”Holocaust and Human Behavior”. W seminarium wzięło udział 38 nauczycieli z 21 krajów, w tym 3 z Polski.
Od roku 1998 młodzi ludzie bez pracy w ramach nauki zawodu “specjalista w dziedzinie usług w zakresie informacji i mediów” badają historię Żydów w swoim ojczystym powiecie Freiberg oraz w sąsiadujących z nim miastach czeskich. Do ich zadań należy obok pracy w archiwum i spotkań ze świadkami historii również opieka nad cmentarzami żydowskimi w Saksonii i Północnych Czechach wraz z ich dokumentacją.
Projekt pochodzi z partnerskiej strony „Lernen aus der Geschichte”.
Uczniowie kursu języka niemieckiego z 8 i 9 klasy i jednej 10 klasy Szkoły Zbiorczej w Neunkirchen zwiedzili obóz koncentracyjny Natzweiler Struthof. Przygotowując się do tego wydarzenia rozmawiali z byłą więźniarką obozu Hilde Schäfer. W efekcie tych doświadczeń uczniowie napisali prace literackie i inne teksty, które zaprezentowali publicznie w Pałacu w Saarbrücken.
Opis projektu pochodzi z partnerskiej strony „Lernen aus der Geschichte”
Uczniowie niemieckiej szkoły średniej [„Hauptschule”] im. Anny Frank w Bonn uporządkowali żydowski cmentarz w Schwarzrheindorfie, dzielnicy Bonn. Razem z nauczycielami szukali śladów żydowskich rodzin w regionie, interesując się ogólnie judaizmem i prześladowaniem Żydów w okresie narodowego socjalizmu. W tym celu rozmawiali z ekspertami i prowadzili poszukiwania w bońskim archiwum miejskim. Rezultaty zaprezentowali na wystawie.
Opis projektu pochodzi z partnerskiej strony „Lernen aus der Geschichte”
„A jednak czasem miewam sny. Historia pewnej samotności” – to historia ocalonego z getta warszawskiego i kilku obozów koncentracyjnych opowiedziana w 1992 roku Joannie Wiszniewicz. Książka przybliża indywidualne doświadczenia Holocaustu – oraz doświadczenia lat poprzedzających Holocaust. Za „A jednak czasem…” Joanna Wiszniewicz otrzymała w 1996 wyróżnienie w konkursie literackim Fundacji Kultury. W 2004 roku książka została przetłumaczona na angielski.
Wiele osób zajmujących się do tej pory tylko nauczaniem historii może mieć wątpliwości, czy nauczanie historyczne powinno być narzędziem nauczania stawiającego w swoim centrum prawa człowieka. Łączenie obu dziedzin sprawia trudność nie tylko aktywistom, nauczającym, ale także układającym plany nauczania, pracującym w miejscach pamięci. Edukacja tematyzująca prawa człowieka jak i edukacja historyczna, a także edukacja historyczna, a w szczególności nauczanie o Holokauście istniały długi czas nawet całkiem obok siebie. Ich połączenie stało się w pewnym stopniu możliwe dopiero poprzez rozróżnienie pomiędzy edukacją o prawach człowieka, na rzecz praw człowieka oraz edukacją w kontekście praw człowieka.
Dla społeczności romskiej upamiętnienie zbrodni dokonanych na Romach i Sinti (w dalszej części wywodów będę używał skrótowego określenia Romowie) jest kwestią niezmiernie istotną. Ważną nie tylko ze względów ogólnoludzkich, nie tylko ze względu na wewnętrzną, indywidualną potrzebę kultywowania pamięci o dokonanych mordach, ale również ze względu na narodotwórczy charakter tej formy zbiorowej pamięci Romów. Pamięć o zbrodniach nazistowskich jest elementem jednoczącym społeczność rozproszoną w wielu krajach, zróżnicowaną pod względem dialektologicznym i kulturowym, a więc jednym z ważnych czynników wpływających na kształtowanie się wspólnej, romskiej tożsamości narodowej. W tym kontekście ważne wydaje się być pytanie – jaki jest aktualny stan upamiętnienia zbrodni dokonanych na Romach?
Celem niniejszego tekstu jest zwrócenie uwagi na zagadnienie negacjonizmu, inaczej nazywanego rewizjonizmem lub „kłamstwem oświęcimskim”. Pod tym pojęciem rozumiemy wypowiedzi, które podważają prawdziwość ustaleń i ocen historycznych w odniesieniu do Holocaustu, jak również innych zbrodni przeciwko ludzkości i aktów ludobójstwa.
Niniejszy tekst stanowi przede wszystkim analizę cyklu zajęć pt. „Rodzinna pamięć mniejszości”. Punktem wyjścia dla nich był los mniejszości etnicznych i narodowych, które istniały w Europie przed II wojną światową, a które często w jej wyniku zostały poddane prześladowaniom i wyniszczeniu. Jednocześnie nie ograniczono się do tego. Szukano wspólnych sposobów opisu doświadczeń, wspólnych dla różnych mniejszości w różnych momentach historycznych. Zastanawiano się nad przyczynami i skutkami tych wydarzeń. Jednocześnie zajęciom towarzyszyła myśl, iż to, że jesteśmy ludźmi, to że mamy prawa jako ludzie, daje wielką siłę w domaganiu się przestrzegania praw należnych człowiekowi, szczególnie jeśli reprezentuje się grupy mniejszościowe.
Jacek Leociak, historyk i literaturoznawca przeciwstawia się dwom tendencjom obecnym w dyskursie na temat Holocaustu, dwóm fundamentalnym sposobom organizowania refleksji o Zagładzie: toposowi niewyrażalności oraz toposowi wyjątkowości. Przeciwstawia im kategorię doświadczenia granicznego.
Według amerykańskiego historyka Timothy Snydera wymienne i dowolne stosowanie przez historyków terminów: „Rosja” i „Związek Sowiecki” w odniesieniu do dwudziestowiecznej historii – rozmywa geografię niemieckich i sowieckich zbrodni w czasie II wojny światowej i ułatwia współczesne manipulowanie polityką pamięci.
Sybil Milton, amerykańska historyk, analizuje pojęcia „wyjątkowość” i „uniwersalność” jako kategorie służące do opisu Holocaustu z amerykańskiej perspektywy.
Artykuł pochodzi z partnerskiej strony: „Lernen aus der Geschichte”.
Sybil Milton, amerykańska historyk, stara się przedstawić złożoność związków Stanów Zjednoczonych z Holocaustem i postrzeganie nazistów, Niemców przez Amerykanów i amerykańską opinię publiczną na przestrzeni wielu lat. Artykuł pochodzi z partnerskiej strony: „Lernen aus der Geschichte”.
Sybil Milton, amerykańska historyk, stara się przedstawić początki i rozwój edukacji o Holocauście w Stanach Zjednoczonych. W swoich porównaniach odnosi się często do Niemiec.
Artykuł pochodzi z partnerskiej strony: „Lernen aus der Geschichte”.
Efektem konferencji pt. Słowa w służbie nienawiści jest publikacja pod tym samym tytułem. Publikacja ma pionierski charakter, także ze względu na komparatystyczne podejście analityczne autorów.